Многія з нас памятаюць, як пусцелі двары, калі па тэлевізары паказвалі мультфільмы, як чакалі выхаду новых серый “Ну, пачакай!”, як спявалі песні з любімых усімі “Брэменскіх музыкантаў”. Для нашага сённяшняга субяседніка мультыплікацыя, ці, як прынята сёння казаць, анімацыя, стала прафесійнай дзейнасцю.
Сённяшні госць праекта “Мая школа” — сцэнарыст, паэтэса, аўтар тэкстаў многіх эстрадных песень, неаднаразовы лаўрэат і прызёр кінафестываляў, рэжысёр анімацыйнага і ігравога кіно Нацыянальнай кінастудыі “Беларусьфільм” Алена ТУРАВА.
— Алена Віктараўна, які этап вашага жыцця аказаў на вашу асобу найбольшы ўплыў?
— Адназначна дзяцінства. “Усе мы родам з дзяцінства” — гэтая фраза знакавая для нашай сям’і.
Самым вядомым з нашай творчай дынастыі з’яўляецца мой бацька Віктар Цімафеевіч Тураў. Кінафільм “Я родам з дзяцінства” — адна з яго першых работ, якая выйшла на экраны ў 1966 годзе і, дарэчы, асацыіруецца з яго імем. Некаторыя нават прыпісваюць яму аўтарства гэтай фразы. Але на самай справе яна належыць Экзюперы. У прысвячэнні свайму сябру Леону Верту Экзюперы пісаў: “Усе дарослыя спачатку былі дзецьмі, толькі мала хто з іх пра гэта памятае”.
Маё дзяцінства прынцыпова адрознівалася ад таго дзяцінства, якое мае зараз мая дачка Ніка. Канечне, я імкнуся зрабіць яе дзяцінства максімальна цікавым, па магчымасці ствараю ўмовы для развіцця, але ўсё гэта без залішняй раскошы, бо, лічу, раскоша разбэшчвае чалавека. Але такога дзяцінства, якое было ў нас, няма, відаць, ужо ні ў каго. Сённяшнія дзеці не гуляюць у двары, іх зносіны абмежаваны сацыяльнымі сеткамі.
Я не хачу ныць, як старэйшае пакаленне, што “няма таго, што раньш было”. (Смяецца.) Гэта нармальна, калі бацькі параўноўваюць сваё жыццё з жыццём сваіх дзяцей. Я не хачу нешта параўноўваць. Проста хачу сказаць, што я задаволена сваім дзяцінствам і лічу, што яно дало мне вельмі моцны жыццёвы зарад. Многія сюжэты, драматычныя і эмацыянальныя хады я “выцягваю” са сваіх дзіцячых гадоў.
Так склалася, што я вельмі многа працую для дзяцей — і ў ігравым, і ў анімацыйным кіно — і заўсёды слухаю сваё ўнутранае дзіця: тое дзіця, якім я была ў дзяцінстве: як яму спадабаецца тое, што я раблю. Гэта не дарослы “рэдактар”, які мае нейкія навыкі і веды, а той чалавек, які глядзеў бы мае работы. Дзякуй богу, гэтае ўнутранае дзіця яшчэ жыве, і я вельмі перажываю, калі раптам перастаю чуць яго голас. Мне здаецца, вельмі паказальным у гэтым з’яўляецца тое, што і Экзюперы прысвяціў свайго “Маленькага прынца” таму хлопчыку, якім быў калісьці яго дарослы сябар.
Дзяцінства маё было абсалютна хуліганскае — не проста днямі, гадамі я была прадастаўлена сама сабе, у двор я выходзіла вельмі рана, і загнаць мяне дадому можна было ўсяго некалькімі камандамі. Канечне, каманда “Абед!” (есці ж трэба было), каманда “Спаць!”, калі на вуліцы ўжо цямнела (а летам цямнела позна), і каманда “Мульцікі!”, калі нехта з бацькоў высоўваўся ў акно і пасля нас проста здзімала з двара.
Пасля выходзілі, каб абмеркаваць прагледжанае. Калі нікога ў двары не было, першы ішоў па лепшага сябра, потым удваіх заходзілі яшчэ па аднаго, затым — па суседскага сабаку. Тыя, па каго не зайшлі, глядзелі ў акно і, ўбачыўшы натоўп, выходзілі самі… Калектывы па сённяшніх мерках былі грандыёзныя — у адным двары маглі гуляць 15—20 чалавек. І знаходзілі, чым заняцца. Хто, скажыце, сёння бачыў, каб дзяўчынкі скакалі на скакалцы, а хлопцы ў двары гулялі ў пекара? Зараз дзяцей на вуліцы я амаль не бачу, а калі яны і гуляюць, то на агароджанай тэрыторыі дзвюх гімназій, што знаходзяцца побач. Там створаны ўсе ўмовы: ёсць дзе на роліках і скейтах пакатацца, абсталяваны пляцоўкі для спартыўных гульняў.
Канечне, былі супрацьстаянні двор на двор. Калі ты раптам аказваўся ў чужым двары, у цябе былі два шляхі: ці быць пабітым, ці даказаць, што ты таксама нечага варты, і пасябраваць. І тады ўжо была магчымасць на правах запрошаных гасцей схадзіць пагуляць у іншы двор. Такое пачуццё тэрыторыі закладзена, відаць, ва ўсяго жывога: неяк назірала, як вароны, якія гняздуюцца на дрэвах каля нашага дома, разам выганялі нейкую залётную лясную птушку.
— Атрымліваецца, у сённяшніх дзяцей іх уласная тэрыторыя звузілася?
— А яна ім зараз не патрэбна. Для сённяшняй моладзі дастаткова персанальнага камп’ютара ці планшэта. Яны ўсе ў сацыяльных сетках. Навошта выходзіць куды-небудзь, калі, седзячы дома, можна падтрымліваць зносіны адначасова з сотняй сяброў і знаёмых. Стала менш асабістых кантактаў. Іх зносіны ў асноўным ментальныя, а ў нас быў яшчэ і вельмі моцны кампанент фізічных дотыкавых зносін. Зараз, на жаль, у зносінах адсутнічае асобасная энергетыка — паціснуць руку, па-сяброўску абняцца, пагладзіць па галаве таго, хто плача, ці нават пхнуць у бок. У такіх кантактах утрымліваецца абмен энергетыкай, які робіць людзей бліжэй адно да аднаго. Ментальную сувязь парваць значна лягчэй, чым сувязь фізічную.
Неяк абсалютна выпадкова я стала ўдзельніцай сацыялагічнага апытання наконт магчымасці ўвядзення электроннага настаўніка, каб дзеці маглі вучыцца не выходзячы з дому. Якія б ні былі аргументы пра магчымасці прадастаўлення вучню якасных і разнастайных матэрыялаў, для мяне гэта абсалютна немагчыма. Уявіце сабе: электронныя бацькі. (Смяецца.) А настаўнік у многім такі ж самы родны чалавек для вучня. Навучэнец павінен давяраць настаўніку. На жаль, не кожнаму настаўніку можна давяраць, але кожны з нас можа ўспомніць некалькі педагогаў, якія нечым былі дарагія.
— Хто са школьных настаўнікаў аказаў на вас уплыў?
— Самай значнай асобай у школе для мяне была настаўніца англійскай мовы Людміла Дзмітрыеўна Бойка. Гэта была экстраардынарная асоба. Чымсьці па тэмпераменце яна нагадвала Фрэкен Бок з мульфільма пра Карлсана. Знешне яна была падобнай да шведкі: стройная, высокая, крыху мужчынападобная, з кароткай стрыжкай. На навагодніх ранішніках у школе яна іграла Дзеда Мароза. Мы пазнавалі яе, разумелі, што гэта наша Людміла Дзмітрыеўна, але ж вельмі захапляліся яе ігрой. Яна ўпершыню ўклала нам у галовы, што ў выкладанні замежнай мовы адбываецца нешта не тое. Тады гэта былі мае сумненні, якія перараслі ў сённяшнюю жалезную ўпэўненасць.
Людміла Дзмітрыеўна давала нам карткі і застаўляла зубрыць размоўныя фразы, жартаўліва абзываючы нас бездарамі і бесталачамі. Але за гэтымі жартамі адчувалася яе грознасць. Некаторыя з гэтых фраз я памятаю да гэтага часу. На жаль, выкладала ў нас яна толькі адзін год, але за гэты непрацяглы час змагла нешта нам даць. Уяўляю, як бы мы ведалі замежную мову, калі б яна давучыла нас да 10 класа.
Замежную мову ў сярэдняй школе № 103, дзе я вучылася, вывучалі з 1 класа, але, скончыўшы школу, мы не атрымалі тых ведаў, якія б дапамаглі нам у зносінах на замежнай мове. Зараз, паглядзеўшы падручнікі дачкі, я разумею, што нас абсалютна не вучылі камунікацыі. І тая размоўная англійская мова, якой я пры неабходнасці карыстаюся, прыйшла не са школы, не з універсітэта і нават не з курсаў, якія я наведвала на працягу года. Яна прыйшла значна пазней — з кінаэкранаў, з вуснаў англамоўных акцёраў.
Людмілу Дзмітрыеўну мы крыху пабойвалiся, але ж вельмі любілі. Неяк захварэла настаўніца спеваў, і Людміла Дзмітрыеўна прыйшла на замену. Ну, спевы дык спевы! Урокі спеваў у нас праходзілі крыху нудна, а з Людмілай Дзмітрыеўнай мы вывучылі песню Юрыя Візбара “Ад Махачкалы да Баку”. “Качка в море берёт начало, а кончается на земле”, — спяваў увесь клас. Гэта быў той выпадак, калі чалавек з’яўляецца асобай. І за якую справу ён ні бярэцца, ён робіць яе выдатна.
Першая настаўніца Галіна Іванаўна выкладала ў нас толькі адзін год, а потым выйшла замуж і паехала ў Ленінград. Зараз, бывае, гляджу фотаздымкі: ёй было тады гадоў 20, старалася быць важнай і строгай. Памятаю, неяк пасля хваробы яна вярнулася ў клас і нашы дзяўчаты кінуліся да яе абдымацца.
Вельмі запомніўся наш завуч Леанід Барысавіч Маркін, які выкладаў матэматыку. Яго вельмі любілі абсалютна ўсе пакаленні вучняў школы. Актыўны і энергічны, ён умеў і пасварыцца, і пажартаваць. У яго была мянушка Кукіш, пра якую ён ведаў, але не надта на яе крыўдзіўся, бо прамаўлялася яна на здзiўленне з любоўю.
Настаўніца рускай літаратуры Вера Андрэеўна была вельмі каларытнай фігурай: яркая, з вялікімі сербскімі бровамі — прама персанаж для фільмаў Феліні. Яна, седзячы ў крэсле, вяла ўрок у нейкім толькі ёй падуладным размераным тэмпе. Яна цалкам адпавядала сваёй мянушцы — мы звалі яе Веранда (скарочана ад Вера Андрэеўна) — павольная і разважлівая. Я вельмі рэдка бываю на сустрэчах з аднакласнікамі, але добра памятаю: калі называлі яе імя, розныя пакалення былых школьнікаў шчыра віталі Веру Андрэеўну ўлюлюканнем і апладысментамі.
— Што стала штуршком для таго, каб вы пайшлі на філалагічны факультэт універсітэта?
— На філфак я трапіла, паддаўшыся ўплыву часу. У 80-я гады было сорамна не паступіць у ВНУ адразу пасля заканчэння школы.
Спачатку я паступала на рэжысуру ў Маскву. Мне было 16 гадоў, і ў гэтым узросце я адважылася паступаць на курс, які набіраў вядомы рэжысёр Озераў. І мяне нават усур’ёз не ўспрынялі. А пайсці папрацаваць год-другі на кінастудыю памочнікам рэжысёра мне, выпускніцы з выдатным атэстатам, не хацелася. Запасным варыянтам для мяне быў факультэт журналістыкі, але туды ў мяне нават дакументы не ўзялі, бо адсутнічалі надрукаваныя работы (хоць напісанага матэрыялу было многа). 
Мне нічога не заставалася, як пайсці на філалагічны факультэт універсітэта, бо ён быў найбольш блізкі мне па маіх інтарэсах і ў той час кардынальна адрозніваўся ад філфака педінстытута.
Вучачыся на філфаку, я рыхтавалася працаваць рэдактарам на кінастудыі, але, атрымаўшы туды накiраванне, засталася без работы — не аказалася вольнага месца. Я чакала колькі магла, і нарэшце ў канцы 1987 года мяне ўзялі асістэнтам рэжысёра на мультыплікацыйную студыю. У мае абавязкі ўваходзіла такая складаная работа, як замешваць фарбы, заказваць залу, рэзаць ацэтат… (Смяецца.) На гэтую работу звычайна бралі дзяўчат пасля школы без адукацыі, і да майго чырвонага дыплома філфака БДУ не было ніякай справы. Часам я сама задумвалася, навошта я тут працую…
Праўда, пасля заканчэння ўніверсітэта ў мяне быў яшчэ адзін варыянт. Тагачасны загадчык кафедры методыкі выкладання рускай мовы і літаратуры Ларыса Аляксандраўна Мурына прапаноўвала мне заставацца на кафедры і ісці ў аспірантуру. Пасля таго як я ўявіла, як буду сядзець з картачкамі і паперамі, зразумела, што гэта не маё, і адмовілася.
Яшчэ я добра малявала, але шлях у дызайн ці дэкаратыўна-прыкладное мастацтва мне быў таксама часова закрыты, бо, каб паступіць на тыя факультэты, патрэбна была профільная мастацкая сярэдняя спецыяльная адукацыя, а ў мяне яе, вядома, не было. Канечне, можна было і пасля школы пайсці куды-небудзь працаваць і паралельна вучыцца маляваць жбаны і галовы ў народнай студыі, але гэта таксама разыходзілася з маімі планамі.
Сёння я разумею, што, напрыклад, нічога дрэннага няма ў тым, што малады чалавек працуе, каб стаць на ногі і атрымаць менавіта тую адукацыю, якую хоча, каб займацца любімай справай.
Ды і ў больш сталым узросце ты больш асэнсавана будзеш грызці той кавалак граніту, які табе будуць прапаноўваць выкладчыкі. Але ў той час пайсці працаваць пасля школы было вялікай абразай — у першую чаргу для бацькоў.
— Хто з універсітэцкіх выкладчыкаў пакінуў след у вашай душы?
— Да гэтага часу засталіся ў памяці цудоўныя лекцыі па эстэтыцы Мікалая Ігнацьевіча Крукоўскага. Гэта была проста песня! Але мы іх часам прагульвалі, бо ён не кантраляваў нашу прысутнасць на лекцыях. Калі трэба было адлучыцца па асабістых справах, канечне, прапускалі лекцыю прафесара Крукоўскага, а не заняткі па дыялекталогіі А.Ф.Манаенкавай, якая за два прагулы магла “закапаць” цябе на экзамене. (Смяецца.)
З універсітэцкіх выкладчыкаў нельга не ўспомніць Мікалая Міхайлавіча Піпчанку. Ён нечым нагадваў нашага Маркіна, але быў не такі вясёлы.
Урэзаўся ў памяць экзамен па сучаснай рускай літаратуры. Спіс кніг для абавязковага прачытання быў не вельмі вялікі, але што ні аўтар — то эпапея. На жаль, гэта мы зразумелі ўжо напярэдадні сесіі (як заўсёды, успаміналі ў апошні момант), калі ўвесь гэты велізарны аб’ём трэба было неяк асіліць за некалькі тыдняў. Але галоўная фішка была ў тым, што да адказу па білеце маглі дапусціць, толькі калі ты па кавалку тэксту правільна вызначаў аўтара твора, з якога была ўзята цытата, пры гэтым у цытаце не было ніякіх апазнавальных знакаў, за якія можна было б зачапіцца, — імёнаў, дат, геаграфічных назваў… Мне трапілася апісанне сялянскага пейзажу. Я вызначыла, што гэта цытата з “Сумнага дэтэктыва” Віктара Астаф’ева толькі ад панікі і адчаю.
Не магу не ўспомніць свайго выкладчыка балгарскай мовы Уладзіміра Аляксандравіча Карпава. Ён нагадваў — і знешне, і па паводзінах — геолага. Ад яго патыхала і фізічным, і разумовым здароўем. Памятаю яго задуменны погляд і выказаную потым гучную думку: “Турава-Турава, разумная ў цябе галава, але такой дурніцы дасталася!” (Смяецца.) Заняткі ён вёў проста шыкоўна, вельмі проста тлумачыў, мог у двух словах увесці новы тэрмін ці новую лексіку.
— Ці спатрэбілася вам філалагічная адукацыя пры рабоце ў кіно?
— Калі я пайшла працаваць у кіно, мне здавалася, што мая адукацыя не будзе мець дачынення да маёй работы, але на самай справе аказалася, што валоданне мовай якраз-такі вельмі спатрэбілася. Акрамя таго, што здымаю кіно, я пішу сцэнарыі, кнігі, п’есы, тэксты песень, не кажучы ўжо пра вершы (бо вершы пішуць і хто ўмее, і хто не ўмее).
Сёння незапатрабавана не толькі паэзія. Апошнім часам увогуле мала што друкуецца, бо кнігі, як мне здаецца, амаль ніхто і не купляе. Прасцей у гаджэт спампаваць тэкст і чытаць — гэта і танней, і выбар большы. Нават самыя стойкія — глянцавыя часопісы — зараз маю ць электронныя версіі і сайты. Апошняе, што я купляю і буду купляць, — марвелаўскія коміксы. Для мяне гэта актуальна для работы: можна падгледзець цікавы ракурс ці новую ідэю.
У майго бацькі была цудоўная бібліятэка, якая зараз на кватэры яго ўдавы Тамары. Яна займала некалькі пакояў ад падлогі да столі.
Пасля смерці бацькі, у 1996 годзе, кнігі яшчэ былі каштоўнасцю, а зараз нават тыя кнігі, якія ёсць у маёй уласнай бібліятэцы (а іх не так ужо і мала), — гэта баласт. Яны ўсе прачытаны, але сёння іх ніхто не чытае і не перачытвае. І нават калі дачцэ трэба нешта знайсці па школьнай праграме, мне прасцей спампаваць тэкст з інтэрнэту, чым пераглядаць усё тое, што ёсць дома. Як бы мне, філолагу, ні было балюча гэта гаварыць, кнігі сёння сталі дэкаратыўным элементам.
Асабліва мая філалагічная адукацыя спрыяла таму, што я стала сцэнарыстам. У нас сапраўды вельмі мала людзей, якія валодаюць рэжысёрскім мысленнем і ў той жа час здольны запісаць сцэнарную частку работы. І я вельмі ўдзячна філфаку, што ён даў мне навыкі работы з мовай і мастацкім тэкстам.
— Відаць, думкі пра кіно і рэжысуру ў вас былі ўжо ў дзяцінстве…
— Найперш гэта ўсё пайшло на генетычным узроўні — ад гэтага нікуды не падзенешся. Мае бацькі разышліся, калі мне было крыху больш за 3 гады. Прычым разышліся так, што, калі я заканчвала ўніверсітэт, мне прыйшлося знаёміцца з маiм бацькам амаль што нанова. Яшчэ ў раннім дзяцінстве мама Святлана Пятроўна (а яна ў мяне актрыса) прыдумала мне будучую прафесію — рэжысёр-мультыплікатар. Я навучылася выгаворваць гэтае складанае слова, разумеючы, што гэта звязана з мульцікамі, але нават не ўяўляла, што робіць гэты чалавек.
— Калі з дзяцінства вызначылі сябе як рэжысёра-мультыплікатара, чаму пайшлі паступаць на ігравое кіно?
— Усё вельмі проста: на анімацыйнае кіно ў інстытуце набіралі адзін раз у пяць гадоў. У той год набору не было. Потым, трапіўшы на кінастудыю ў якасці асістэнта рэжысёра, мне прыходзілася даганяць усё самастойна. Часам было нават няёмка, што я займаюся не сваёй справай. Трэба было неяк выграбацца з гэтай сітуацыі, і, на шчасце, у гэты час быў адкрыты аддзел, які стаў здымаць мультыплікацыйную рэкламу. За сцэнарый рэкламнага роліка можна было атрымаць 100—150 рублёў — на той час вялікія грошы.
У 1988—1989 гады, у эпоху татальнага дэфіцыту, мала хто разумеў, што і як можна рэкламаваць. Мы рэкламавалі антыбактэрыяльныя прэпараты бітаксібацылін і лепідацыд, халадзільнікі “Юрузань” (выпускаліся такія ў Чэлябінску), разліковыя чэкавыя кніжкі. Але ніхто не разумеў, як гэтую рэкламу рабіць, бо ў нас прафесійных рэкламшчыкаў яшчэ не было, а замежнай рэкламы мы не бачылі. І мультыплікатары прыдумвалі хто што мог.
У тыя часы рашэнне пра запуск рэкламы ў работу прымалі ў Маскве, і сцэнарыі пачкамі адпраўлялі туды. Часцей за ўсё адмаўлялі. Аднойчы я набралася смеласці і прапанавала разам з усімі сцэнарыямі на пробу даслаць і маю работу. І мне пашанцавала: некалькі маіх сцэнарыяў прайшлі. Але потым прыйшла новая праблема: паглядзеўшы ролікі, якія былі зняты па маіх сцэнарыях, я была ў шоку: я ўяўляла сабе ўсё зусiм інакш! Калi б я здымала гэта сама…
У той жа час адкрылася МТА “Цэнтр” і школа аніматараў пры ім. Я разумела: каб рухацца далей, трэба вучыцца, і вырашыла пайсці на гэтыя курсы. У самы разгар заняткаў Ігар Віктаравіч Волчак, які ўзначальваў тады студыю мультыплікацыйных фільмаў, стаў збіраць цікавыя ідэі. Я вырашыла паказаць некалькі сваіх сцэнарыяў анімацыйных фільмаў. Прачытаўшы мае сцэнарыі, Ігар Віктаравіч сказаў: “Шукай мастака — і можаш ставіць любы з іх”. Першай маёй работай была анімацыйная карціна з рабочай назвай “Зорка” (у пракаце — “Ілюзіён”) разам з мастаком Уладзімірам Борахавым, які вучыўся разам са мной у школе аніматараў. Лёс мультфільма складваўся не вельмі ўдала: завершаны ў 1991 годзе, толькі ў 2005 годзе фільм трапіў на III Алмацінскі міжнародны кінафестываль “Зоркі Шакена” і атрымаў там гран-пры.
Пасля таго як я выпусціла першы фільм, стала в.а.рэжысёра другой катэгорыі і пакрысе дайшла да вышэйшай.
— Алена, раскажыце пра вашу работу на тэлебачанні. Наколькі цяжка было перастроіцца з анімацыйнага кіно на тэлебачанне?
— Аднойчы мой сябар кампазітар Алег Елісеенкаў, з якім мы ўжо да гэтага пісалі песні, прапанаваў мне далучыцца да стварэння навагодняга тэлевізійнага шоу. Так нарадзілася “Музычная скарбонка”, якая потым была прызнана лепшым забаўляльным шоу года. Безумоўна, на ідэю гэтага праекта паўплывалі “Старые песни о главном”, якія выходзілі ў Расіі, але хацелася зрабіць нешта на нацыянальным матэрыяле. Самым цікавым было тое, што тэлевізійнае кіраўніцтва не вельмі спадзявалася на поспех “Музычнай скарбонкі”, таму паралельна рыхтавала і традыцыйную навагоднюю праграму накшталт блакітнага агеньчыка. На шчасце, наша работа спадабалался. Абедзве шоу-праграмы выйшлі ў навагодні эфір.
— Як вы прыйшлі з анімацыі ў ігравое кіно?
— Адразу пасля адкрыцця рэзідэнцыі Дзеда Мароза ў Белавежскай пушчы Уладзімір Пятровіч Купрыенка, які ў той час працаваў у Міністэрстве культуры, загарэўся ідэяй стварыць казку пра тое, што адбываецца ў рэзідэнцыі Дзеда Мароза летам. Успомніўшы мой вопыт стварэння навагодняга шоу, прапанаваў мне рэалізаваць гэтую задумку ў якасці сцэнарыста. Ён бачыў фільм накшталт нячаеўскіх дзіцячых казак — з цудамi, песнямi, прыгожымi касцюмамi.
Каб адаптаваць матэрыял да запытаў новага пакалення дзяцей, прыйшлося выдумляць камп’ютарны Гала-Вірус, які захапіў Дзеда Мароза. Так нарадзілася ідэя фільма “Навагоднія прыгоды ў ліпені”. Тэхнічнай магчымасці стварыць камп’ютарныя спецэфекты ў нас не было, і мы вырашылі дамалёўваць, што было неабходна, анімацыяй, тым больш што прыклад ужо быў: вядомы фільм “Хто падставіў труса Роджэра”. Многае прыходзілася вывучаць з нуля, асвойваць новыя прыёмы і новую тэхніку. Шмат чаго на “Беларусьфільме” мы рабілі ўпершыню і прасеклі ў асваенне сучасных кінатэхналогій калі не акно, то хаця б маленькую фортку. Пасля нашага тэхналагiчна складанага кiно студыя была ўжо настолькі абсталявана, што магла рабіць усё сама.
Потым я зрабiла яшчэ дзве кiнастужкі для дзяцей. У 2011 годзе на экраны выйшаў фільм-казка “Рыжык у Залюстроўi”, а ў 2013 годзе — “Кіндэрвілейскі прывід”, якія таксама быў нядрэнна ўспрыняты гледачамі і крытыкамі.
— Зараз вы кіруеце курсам рэжысёраў-аніматараў у Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў. Як адчуваеце сябе ў ролі педагога?
— Я б не называла сябе такім гучным словам. На старшых курсах універсітэта я паспрабавала сябе ў ролі настаўніка і ведаю, што гэта такое. Я разумею, якая гэта вялікая нагрузка і адказнасць і якая непараўнальна малая аплата сёння за гэтую работу. На жаль, і патрэбнай павагі да настаўніка сёння таксама няма.
Што тычыцца маёй дзейнасці ў сценах акадэміі, я не адчуваю сябе выкладчыкам. Сваіх студэнтаў я адразу папярэдзіла, што я не выкладчык і прыйшла да iх, каб падзяліцца сваім вопытам, дапамагчы знайсцi свой твар, почырк у прафесii. Калі ў чалавеку закладзены рэжысёрскі патэнцыял, яго можна развіць. Немагчыма чалавека навучыць рэжысуры. Можна задаць яму вектар развіцця, перасцерагчы ад памылак папярэдніх пакаленняў. Самыя геніяльныя рэчы звычайна рабіліся якраз не па правілах, а ў процівагу ім.
Задача рэжысёра — умець думаць, збiраць i аб’яднаць у адзiнае цэлае тое золата, якое табе даюць людзi з тваёй каманды — сцэнарыст, мастак, аператар, кампазiтар і iнш., і адмесці непатрэбны шлак. Самае ж складанае, чаму навучыць немагчыма, — гэта навучыць кіраваць эмоцыямі гледача. Калі малады рэжысёр здольны з гэтым справіцца, з яго можа нешта атрымацца.
Увогуле, я больш мастацкі кіраўнік, чым педагог. Мяне неаднаразова запрашалі выкладаць, але я, відаць, раней не бачыла ў сабе таго вопыту, які б магла перадаць іншым.
— Ведаю, што хутка запускаецца ваш новы праект. Што гэта будзе за фільм?
— У снежні мы запускаем новы анімацыйны праект з рабочай назвай “Да сёмага неба” па казцы Генадзя Давыдзькi. Мы замахнуліся на казку-мюзікл. Плануецца, што гэта будзе поўнаметражны анімацыйны фільм (рок-опера), які будзе выходзіць па частках, а потым аб’яднаецца ў адну карціну. На жаль, у нас невялікі анімацыйны цэх, таму работа над карцінай можа расцягнуцца на некалькі гадоў. Падрабязнасцей раскрываць не буду, але ўжо існуюць пэўныя дамоўленасці. І спадзяюся, што праз некаторы час гледачы змогуць ацаніць першы поўнаметражны анімацыйны беларускі мюзікл.
— Дзякуй вялікі за гутарку. Поспехаў вам у творчасці.
Гутарыў Уладзімір ФАЛАЛЕЕЎ.
Фота з архіва Алены ТУРАВАЙ.
