Інтэрактыўнае асяроддзе на ўроках біялогіі

- 10:57Адукацыйная прастора

Прымяненне інфармацыйных камп’ютарных тэхналогій на ўроках біялогіі спрыяе стварэнню яркага мультысенсорнага інтэрактыўнага асяроддзя навучання з амаль неабмежаванымі магчымасцямі, якія аказваюцца ў распараджэнні і настаўніка, і вучня. Камп’ютарныя тэхналогіі дазваляюць арганізаваць працу на ўроку такім чынам, каб не толькі насыціць вучняў вялікай колькасцю ведаў, але і развіваць іх інтэлектуальныя, творчыя здольнасці, уменне самастойна набываць новыя веды, працаваць з рознымі крыніцамі інфармацыі.

Сучаснае грамадства ставіць перад настаўнікамі задачу развіцця асобасна значных якасцей школьнікаў, а не толькі перадачу ведаў. Веды выступаюць не як мэта, а як сродак развіцця асобы. Вялікія магчымасці для гэтага дае выкарыстанне інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогій. Мэтазгодна іх выкарыстоўваць на розных этапах урока. На этапе праверкі дамашняга задання эфектыўны прыём «Электроннае дамашняе заданне». Напрыклад, напісаць сачыненне ад імя саматычнай (палавой) клеткі на тэму «Што адбываецца са мною падчас дзялення» або стварыць інтэрактыўную схему «Спосабы дзялення» (у залежнасці ад узроўню ІКТ-кампетэнтнасці навучэнца), захаваўшы працы ў электронным выглядзе.
Такі метадычны прыём, як “Электронныя рэцэнзіі” дазваляе праверыць не толькі аб’ём і правільнасць ведаў, але і глыбіню, усвядомленасць, гнуткасць і аператыўнасць, уменне выкарыстоўваць на практыцы. Навучэнцам прапануецца «творчае афармленне» тэмы, напрыклад, «Спосабы дзялення клетак» (індывідуальна або групавы праект) з выкарыстаннем камп’ютарных тэхналогій. Гарманічнае спалучэнне тэксту, ілюстрацый, гукаў могуць паказаць, як навучэнец бачыць і чуе тэму.На этапе вывучэння новай тэмы праца па засваенні неабходнага матэрыялу можа быць арганізавана з выкарыстаннем наступных метадычных прыёмаў.
Праца з логіка-сэнсавай мадэллю, напрыклад, на ўроку «Будова стрававальнай сістэмы». Запаўненне кожнай з восей каардынат спрыяе развіццю агульна-біялагічных паняццяў аб узаемасувязі будовы і функцый органаў стрававання, камунікатыўных навыкаў вучняў, іх пазнавальных інтарэсаў, інтэлектуальных і даследчых уменняў.
Аналіз засваення вучэбнага матэрыялу па раздзеле «Батаніка» паказвае, што горш за ўсё школьнікі засвойваюць жыццёвыя цыклы раслін, дрэнна ведаюць і пазнаюць расліны. Выкарыстанне камп’ютарных тэхналогій дазваляе вырашыць гэтую праблему. Так пры вывучэнні раздзела «Разнастайнасць расліннага свету» выкарыстоўваю праграму, якая дазваляе дапаўняць і складаць жыццёвыя цыклы споравых і насенных раслін. Школьнікі не толькі тэарэтычна засвойваюць этапы жыццёвага цыкла, але і наглядна ўспрымаюць стадыі развіцця, могуць іх параўноўваць, вылучаць асаблівасці будовы, складаць правільную паслядоўнасць, што спрыяе лепшаму разуменню і засваенню вучэбнага матэрыялу.
Фарміраваць уменне аналізаваць інфармацыю і фармуляваць вывады дазваляе такі прыём, як прагляд відэаролікаў. Вывучаючы тэму «Форменныя элементы. Лейкацыты», школьнікам прапануецца відэафрагмент «Запаленне, выкліканае стрэмкай». Прааналізаваўшы фрагмент, навучэнцы вылучаюць асаблівасці будовы і функцыянавання ў арганізме чалавека такіх форменных элементаў, як лейкацыты. Дэманстрацыя партрэта І.І. Мечнікава з загадзя падрыхтаваным паведамленнем вучня пра вучонага і яго ўклад у навуку найлепшым чынам спрыяе засваенню неабходнага матэрыялу.
З мэтай стварэння на ўроку праблемных сітуацый выкарыстоўваю прыём “Што б гэта значыла?”. Напрыклад, пры вывучэнні тэмы “Апладненне ў кветкавых раслін” (7 клас) арганізоўваю прагляд відэафрагмента. Аднак у пэўны момант адключаю гук, і навучэнцам неабходна пракаменціраваць тое, што яны бачаць на экране. Пасля гэтага можна альбо прагледзець яшчэ раз фрагмент з гукам, альбо не вяртацца да прагляду, калі навучэнцы паспяхова справіліся з заданнем.
Засвоіць матэрыял аб асаблівасцях працякання працэсаў мітозу і меёзу ў 10 класе дазваляе прыём “А далей?”. Арганізую працу такім чынам, што ў пэўны момант спыняю кадр, а вучні, пасля разумовага эксперымента спрабуюць апісаць далейшае працяканне працэсу.
Пры вывучэнні раздзела «Насенныя расліны», для фарміравання ўменняў адрозніваць асноўныя тыпы суквеццяў ў прыродзе, можна прапанаваць заданне «Ствары пару: расліна-суквецце», сэнс якога заключаецца ў тым, што навучэнцы да паказаных на слайдзе схемах суквеццяў падбіраюць адпаведныя расліны, раскрываюць характэрныя рысы кожнага суквецця. Гэта заданне актывізуе разумовую дзейнасць навучэнцаў, дазваляе яшчэ раз успомніць не толькі асаблівасці будовы суквеццяў, але і вылучыць розных прадстаўнікоў расліннага свету, вядомых або раней ім невядомых, для якіх характэрны той ці іншы тып суквецця.
Дамашняе заданне мэтазгодна арыентаваць на 2 групы навучэнцаў: вучні з нізкім узроўнем матывацыі + вучні з сярэднім узроўнем матывацыі і вучні з сярэднім узроўнем матывацыі + высокаматываваныя вучні. Для школьнікаў вызначаны мінімум, які абавязкова павінен быць выкананы, але, у той жа час, застаецца прастора для ініцыятывы. Навучэнцы маюць магчымасць праяўляць свае здольнасці і складаць асабістыя прэзентацыі, што пашырае дыяпазон умоў для крэатыўнай дзейнасці навучэнцаў і псіхалагічнага росту асобы, развіваючы самастойнасць і павышаючы самаацэнку.
Правядзенне Тыдня біялогіі, падрыхтоўка і ўдзел у алімпіядах па біялогіі, конкурсах «Сініца», прыродаахоўных мерапрыемствах і акцыях «Чысты двор», «Наш дом — планета Зямля», «Дапаможам птушкам-сябрам» прывіваюць цікавасць да прадмета.
Такім чынам, выкарыстанне інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогій у навучанні біялогіі не толькі актуальна, але і адказвае на патрэбы вучняў, дазваляе развіваць пазнавальную актыўнасць і цікавасць у вучняў, стварае ўмовы для рэалізацыі асноўных прынцыпаў цэласнага педагагічнага працэсу і правілаў навучання (ад простага да складанага, ад канкрэтнага да абстрактнага); развіцця крэатыўнасці дзяцей.

Марына БЕЛАГАЛОВАЯ,
настаўніца біялогіі сярэдняй школы № 23 Гродна.