Секцыя “Сучасная адукацыя: традыцыі + інавацыі” прайшла на базе Акадэміі паслядыпломнай адукацыі. У цэнтры ўвагі яе ўдзельнікаў былі тры тэматычныя блокі:“Індывідуалізацыя і дыферэнцыяцыя адукацыі: профільнае навучанне і прафарыентацыя навучэнцаў”,“Фарміраванне грамадзянскай пазіцыі навучэнцаў сродкамі вучэбных прадметаў”, “Навуковая арганізацыя работы кіраўніка і педагогаў устаноў адукацыі”. Мадэратарамі секцыі выступілі начальнік упраўлення агульнай сярэдняй адукацыі Міністэрства адукацыі Святлана Васільеўна Уклейка і начальнік упраўлення вучэбна-метадычнай работы АПА Ала Георгіеўна Семяновіч.
Праблема профільнай дыферэнцыяцыі навучання з’яўляецца адной з ключавых у кантэксце развіцця сучасных адукацыйных сістэм. Як адзначыла дырэктар Жамчужненскай сярэдняй школы Баранавіцкага раёна Брэсцкай вобласці Алена Георгіеўна Гардзей, дапрофільная падрыхтоўка і профільнае навучанне — гэта эфектыўна і мэтазгодна, дае навучэнцам вялікія магчымасці для паспяховай самарэалізацыі, прад’яўляючы пры гэтым высокія патрабаванні да педагогаў. Профільнае навучанне дазваляе больш поўна ўлічваць як інтарэсы і здольнасці навучэнцаў, так і патрэбы грамадства і дзяржавы ў фарміраванні сацыяльна актыўнай і творчай асобы.
У снежні 2015 года школе прысвоены статус “школа-лабараторыя вучэбна-навукова-інавацыйнага кластара бесперапыннай педагагічнай адукацыі”. Гэта дазволіла ўстанове больш цесна супрацоўнічаць з Баранавіцкім дзяржаўным універсітэтам: аб’яднаць рэсурсы, сістэмна выкарыстоўваць сучасныя адукацыйныя тэхналогіі, выяўляць, падтрымліваць і вучыць высокаматываваных навучэнцаў, арганізоўваць для іх профільную падрыхтоўку і профільнае навучанне, каб загадзя фарміраваць аснову для будучых прафесійных кампетэнцый педагогаў. Сярод напрамкаў узаемадзеяння — фарміраванне кантынгенту вучняў, якія плануюць дапрофільную падрыхтоўку па педспецыяльнасцях, прадастаўленне базы для практыкі будучым педагогам, сумесная прафарыентацыйная дзейнасць і інш.
На думку А.Г.Гардзей, наспела неабходнасць стварэння ўмоў для дыстанцыйнага навучання сельскіх школьнікаў, бо, нягледзячы на значны ўзровень камп’ютарызацыі ўстаноў адукацыі, ёсць праблема інтэрактыўнага ўзаемадзеяння паміж сельскай школай і УВА. Таму вывучэнне магчымасцей арганізацыі сеткавых адукацыйных адносін з’яўляецца актуальным напрамкам работы ў межах кластарнага ўзаемадзеяння.
Дапрофільная падрыхтоўка і профільнае навучанне з’яўляюцца ўмовай канкурэнтаздольнасці і сталічных устаноў адукацыі. Non scholae, sed vitae discimus (“Не для школы, а для жыцця вучымся”) — гэты лацінскі выраз з’яўляецца кіраўніцтвам у рэалізацыі профільнага навучання ў сярэдняй школе № 73 Мінска. Аб гэтым расказала яе дырэктар Ірына Яўгенаўна Родзік. Адным са складнікаў канкурэнтаздольнасці ўстановы з’яўляецца яе супрацоўніцтва з БДУ, МДЛУ. Сёння навучэнцы маюць магчымасць наведваць заняткі выкладчыкаў універсітэта з мэтай падрыхтоўкі да алімпіяд і конкурсаў даследчых работ. Работа па рэалізацыі профільнага навучання дазволіла калектыву дасягнуць поспехаў. Па выніках двух апошніх гадоў школа прызнана лепшай установай адукацыі сталіцы і занесена на Рэспубліканскую дошку гонару.
Аб вопыце работы педагагічных класаў удзельнікам мерапрыемства расказала дырэктар сярэдняй школы № 4 Віцебска Вольга Сцяпанаўна Зязюлькіна. На факультатыўных занятках “Уводзіны ў педагагічную прафесію” вучні шукаюць адказы на актуальныя пытанні падчас дыскусій, дыспутаў, прадстаўлення вучэбных і творчых праектаў, правядзення псіхалагічных трэнінгаў і віртуальных падарожжаў. З адкрыццём педкласаў у школе з’явілася традыцыя правядзення дзён дублёра, якія дапамагаюць раскрыць лідарскія якасці вучняў, фарміраваць маральна-этычныя прынцыпы і інш.
— Апошнім часам вяліся дыскусіі наконт ільготы для выпускнікоў профільных педагагічных класаў. Ёсць меркаванні, што гэта дазваляе трапіць ва УВА слабым вучням, — заўважыла Вольга Сцяпанаўна. — З гонарам магу сказаць, што ўсе мае вучні, якія скарысталіся льготай, выдатна вучыліся (маюць сярэдні бал атэстата 9 і вышэй, стварылі багатае партфоліа і прыклалі шмат намаганняў да дасягнення мэты — стаць настаўнікам, а перспектыву пяцігадовай абавязковай адпрацоўкі лічаць стымулам добра вучыцца ва ўніверсітэце, павышаць прафесійныя кампетэнцыі).
Прафарыентацыйная дзейнасць ва ўстановах адукацыі накіравана, з аднаго боку, на дапамогу вучням у самавызначэнні, а з другога — на забеспячэнне прафесіяналамі ўсіх галін гаспадаркі краіны. Аб прафарыентацыйнай рабоце з навучэнцамі расказалі ў сваіх выступленнях намеснік дырэктара па вучэбнай рабоце сярэдняй школы № 2 Талачына Тамара Станіславаўна Сушкова і намеснік дырэктара па вучэбнай рабоце сярэдняй школы № 2 Горак Таццяна Мікалаеўна Бязносава. Так, у сярэдняй школе № 2 Горак рэалізоўваецца рэгіянальны праект “Малая акадэмія”, які накіраваны на фарміраванне і развіццё вучэбных кампетэнцый навучэнцаў на факультатыўных занятках з паглыбленым вывучэннем прадметаў і на супрацоўніцтва школы і БДСГА.
— Сёння да выпускніка школы ХХІ стагоддзя грамадства прад’яўляе дастаткова сур’ёзныя патрабаванні. І многае залежыць ад педагогаў. Для таго каб дапамагчы вучню ў будучыні стаць сацыяльна паспяховым, павінен памяняцца не толькі настаўнік, але і сам стыль навучання, — лічыць Т.М.Бязносава.
У сучасным грамадстве ўсё больш актуалізуецца роля выхавання ў сістэме адукацыі. Кожнаму настаўніку важна эфектыўна выкарыстоўваць выхаваўчы патэнцыял сваіх урокаў. Як расказала намеснік дырэктара па навукова-даследчай рабоце НІА Вольга Уладзіміраўна Зелянко, у цяперашні час у інстытуце распрацаваны праект адукацыйных стандартаў новага пакалення. У іх рэалізоўваецца кампетэнтнасны падыход, які ўстанаўлівае патрабаванні да вынікаў асваення навучэнцамі адукацыйнай праграмы. У адрозненне ад папярэдняга адукацыйнага стандарту, дзе быў дэталізаваны змест адукацыі, у адукацыйным стандарце новага пакалення прапісваюцца патрабаванні да адукацыйных вынікаў на трох узроўнях: прадметныя, метапрадметныя і асобасныя. Сёння ёсць навукова-метадычнае забеспячэнне, якое накіравана на фарміраванне ў навучэнцаў прадметых адукацыйных вынікаў у межах канкрэтных вучэбных прадметаў. Плануецца распрацаваць навукова-метадычнае забеспячэнне, якое было б накіравана на фарміраванне метапрадметных і асобасных адукацыйных вынікаў.
Практыкі часта адчуваюць цяжкасці ў фармулёўцы выхаваўчай задачы ўрока. Каб забяспечыць педагогаў канкрэтнымі матэрыяламі, якія дазволяць ім рэалізоўваць выхаваўчы патэнцыял зместу ўрока, у НІА плануецца да распрацоўкі галіновая навукова-тэхнічная праграма “Выхаванне праз навучанне”.
Вопытам па фарміраванні грамадзянскай пазіцыі навучэнцаў на занятках падзяліліся педагогі-практыкі. Так, настаўнік беларускай мовы і літаратуры сярэдняй школы № 16 Мазыра Гомельскай вобласці Яўген Валер’евіч Есіс расказаў, як выкарыстоўваецца на занятках выхаваўчы патэнцыял твораў Уладзіміра Караткевіча. Настаўніца гісторыі і грамадазнаўства гімназіі № 1 Ашмян Гродзенскай вобласці Ларыса Аляксандраўна Ларыёнава паведаміла пра арганізацыю работы ў гэтым напрамку на ўроках грамадазнаўства.
Інавацыйным напрамкам у сістэме работы настаўніцы гісторыі і грамадазнаўства намесніка дырэктара па вучэбнай рабоце сярэдняй школы № 34 Магілёва Галіны Мікалаеўны Бяляевай стала прыцягненне моладзі да стварэння электронных сродкаў навучання. Прыкладам работы ў гэтым напрамку з’яўляецца электронная энцыклапедыя “Гісторыя Магілёва”, якая дазваляе па 17 раздзелах прасачыць гісторыю горада з дня заснавання да сённяшняга дня. Яшчэ адзін дыск — інтэрактыўная карта “Абарона Магілёва”, візуальныя магчымасці якой дазваляюць карыстальніку наглядна па карце па днях убачыць рух нямецка-фашысцкіх войскаў па тэрыторыі Беларусі ў чэрвені — ліпені 1941 года.
Сёння актыўна абмяркоўваюцца праблема прэстыжу працы настаўніка, пытанні замацаванасці маладых спецыялістаў, адтоку педагагічных кадраў з сістэмы адукацыі. Таму перад кожным кіраўніком узнікае натуральнае заканамернае пытанне: як забяспечыць эфектыўнае метадычнае суправаджэнне прафесійнага станаўлення маладога педагога? Па словах дырэктара ліцэя № 1 Гродна Ігара Сяргеевіча Маслава, сёння ў гродзенскім рэгіёне распрацавана сістэма метадычнага суправаджэння маладых настаўнікаў. Створана віртуальная Кніга гонару маладых спецыялістаў, якая штогод папаўняецца імёнамі тых, хто паспеў праявіць сябе ў прафесійнай дзейнасці. Па ініцыятыве ўпраўлення адукацыі Гродзенскага аблвыканкама стала традыцыяй правядзенне тыдня летняй школы маладых педагогаў. Заняткі там праводзяць паспяховыя педагогі, якія маюць аўтарскія дыдактычныя сістэмы і эфектыўны вопыт. Малады настаўнік мае магчымасць атрымліваць адрасную дапамогу, праектуючы ўласны рух па выбраным напрамку дзейнасці. Не менш каштоўным з’яўляецца і зварот маладога настаўніка да крыніц інфармацыі, якія размяшчаюцца на блогах эфектыўна практыкуючых настаўнікаў.
— Мы не ставім мэту, каб малады настаўнік капіраваў паспяховы вопыт, а каб, убачыўшы паспяховыя сістэмы навучання, выстройваў свой вектар прафесійнага развіцця, — падкрэсліў Ігар Сяргеевіч. — Сёння ў арсенале педагога — вялікая колькасць сродкаў, разнастайных крыніц атрымання інфармацыі. Калі педагог будзе разумець самаадукацыю як стыль свайго жыцця, то ён зможа рухацца па ўласнай траекторыі, выстройваючы свой вектар развіцця ў патрэбным напрамку.
Сакрэтамі кіравання ўстановай адукацыі падзялілася дырэктар гімназіі № 56 імя А.Вішнеўскага Гомеля Аксана Антонаўна Капусціна. У арганізацыі работы з калектывам яна кіруецца прынцыпам “наяўнасць разумнай ступені свабоды дзеянняў падначаленых — планамерны шлях да станоўчага выніку”. Дырэктар пераканана, што поспех установы не можа вызначаць адзін чалавек ці некалькі, няхай нават самых адораных, разумных і крэатыўных. Поспех вызначае калектыў, аб’яднаны адзінай ідэяй, звернуты да адзінай мэты. Далучэнне супрацоўнікаў да прыняцця рашэнняў па актуальных пытаннях дазваляе ім адчуваць сябе значнымі і неабходнымі. Класічным прыкладам сумеснай працы з’яўляецца складанне плана работы на навучальны год, дзейнасць творчых груп гімназіі пры падрыхтоўцы конкурсных матэрыялаў, метадычных мерапрыемстваў. Уменне самастойна прымаць рашэнні робіць калег больш адказнымі і менш залежнымі ад кіраўніка ў тых пытаннях, якія яны могуць вырашаць самі. Гэта садзейнічае стварэнню сітуацыі поспеху кожнага педагога, а адсюль — і калектыву.
А паспяховы творчы педагог мае патрэбу падзяліцца сваім вопытам з калегамі. Начальнік аддзела адукацыі, спорту і турызму Дзяржынскага райвыканкама Мінскай вобласці Вацлаў Іванавіч Матусевіч прадставіў новую форму работы — адукацыйны кірмаш, які становіцца добрай традыцыяй педагагічнага ўзаемадзеяння ў раёне. Так, вопыт аддзела быў прадстаўлены на адукацыйным кірмашы “Кіраваць, ствараючы сэнсы” сёлета ў чэрвені. А нядаўна, 18 жніўня, на 4 рэгіянальным этапе Міжнароднага кірмашу сацыяльна-педагагічных інавацый на прадстаўленне вопыту ў форме стэндавага даклада было пададзена 95 заявак ад Мінскай вобласці. Экспертным саветам было адабрана 48. Падчас кірмашу было праведзена 17 майстар-класаў па розных напрамках. Найбольшую цікавасць выклікаў майстар-клас настаўніка фізікі сярэдняй школы № 1 Фаніпаля М.В.Дубіны “Каб дзеці хацелі вучыцца” і настаўніка інфарматыкі Станькаўскай сярэдняй школы імя М.Казея А.П.Ларчанкі “Школьная робататэхніка на аснове Arduino”.
Наталля КАЛЯДЗІЧ.
Фота аўтара.