На базе Рудзенскай дапаможнай школы-інтэрната Пухавіцкага раёна ў верасні адкрыўся першы ў Мінскай вобласці інтэрактыўны інфармацыйна-экалагічны цэнтр “Стварэнне ўмоў і інфраструктуры для павышэння ўзроўню дасведчанасці грамадскасці па пытаннях змянення клімату”. Праект рэалізаваны за сродкі прадстаўніцтва Праграмы малых грантаў глабальнага экалагічнага фонду ў Рэспубліцы Беларусь у асобе нацыянальнага каардынатара Юрыя Салаўёва пры падтрымцы Пухавіцкага райвыканкама і раённага грамадскага аб’яднання “Пухавіцкі край”. У цэнтры пачаліся тэарэтычныя і практычныя заняткі і пазакласныя мерапрыемствы з выкарыстаннем комплексу трэнажораў і настольных гульняў па развіцці ў дзяцей экалагічнай культуры, што садзейнічае іх сацыялізацыі і адаптацыі да жыцця ў грамадстве.
Рэсурс развіцця ўстановы
“Кожная інтэрнатная ўстанова павінна знайсці свой шлях развіцця ў сучасных умовах. Гэта можа быць стварэнне рэсурсных цэнтраў, рэалізацыя інавацыйных і эксперыментальных праектаў, — гаворыць дырэктар школы Наталля Анатольеўна Дзіроўская. — На працягу сямі гадоў у нашай установе дзейнічае абласны рэсурсны цэнтр спецыяльнай адукацыі па рабоце з асобамі з інтэлектуальнай недастатковасцю. Яго мэта — аказанне кансультатыўна-метадычнай дапамогі педагогам Мінскай вобласці, якія вучаць дзяцей з інтэлектуальнай недастатковасцю. Дзякуючы спонсарскай падтрымцы галандскага дабрачыннага фонду “Дзіцячыя дамы Беларусі” і яго прэзідэнта Марыі Элізабэт Страверус-Нікер, з мэтай асваення зместу адукацыйных праграм спецыяльнай адукацыі з улікам асаблівасцей псіхафізічнага развіцця кожнага дзіцяці сёлета ва ўстанове адкрыўся LEGO-клас. Незвычайны клас, незвычайныя дзеці… На сталах стаяць скрыначкі з канструктарам, кожны ўрок нашы выхаванцы працуюць з ім, выконваюць займальныя і складаныя заданні настаўніка. Яны ўспрымаюць заняткі як гульню, вучацца быць уважлівымі, уседлівымі, дакладна выконваць інструкцыі. Гэта дапамагае лепшаму засваенню неабходнага матэрыялу. Падчас выканання практычных заданняў у дзяцей задзейнічаны розныя групы мышцаў, адбываецца развіццё і карэкцыя маторыкі рук, пазнавальна-маўленчай дзейнасці і эмацыянальна-валявой сферы”.
“Вучэбна-азнаямляльны комплекс інфармацыйна-экалагічнага цэнтра, які адкрыўся ў нас месяц назад, уяўляе сабой сучасную прастору для дзяцей і падлеткаў, дзе ў гульнявой форме можна вывучаць навакольны свет, — расказала намеснік дырэктара школы Людміла Эдуардаўна Калюціч. — Для даследавання такіх сусветных праблем, як глабальнае пацяпленне, недахоп прэснай вады, утылізацыя адходаў, распрацавана больш за 30 інтэрактыўных трэнажораў-экспанатаў. Навучэнцы могуць самастойна мераць узровень шуму і вуглякіслага газу ў памяшканні, убачыць парніковы эфект, змайстраваць батарэйку пры дапамозе лімона, дроту і цвікоў. У працэсе зборкі электрычных ланцугоў вучні даведаюцца аб прынцыпе работы радыё, прапелера і дзвярнога званка. Экакабінет абсталяваны тэматычнымі плакатамі-стэндамі, шырокафарматным тэлевізарам і спецыяльнай сцяной-“калькулятарам”, якая дазваляе вылічыць найлепшы цеплаізаляцыйны матэрыял для будаўніцтва дома”.
Цэнтр дае ўнікальныя магчымасці для правядзення школьных заняткаў, адкрытых урокаў, пазакласных мерапрыемстваў, падрыхтоўкі да алімпіяд. База экалагічнага цэнтра будзе выкарыстоўвацца не толькі для заняткаў з навучэнцамі дапаможнай школы, у якой ён размешчаны. Установа пачала наладжваць супрацоўніцтва з насельніцтвам, з агульнаадукацыйнымі ўстановамі, з ліцэямі і каледжамі. Іх педагогі і вучні могуць праводзіць урокі ў экалагічным цэнтры, рыхтаваць даследчыя работы. Комплекс трэнажораў і займальных настольных гульняў, які тут знаходзіцца, дазваляе адаптаваць заняткі пад любы ўзрост навучэнцаў і іх інтарэсы. Энергазберажэнне, абыходжанне з адходамі, хімічная бяспека — аб складаных экалагічных пытаннях можна расказаць проста і даступна, фарміруючы пры гэтым цэласнае ўяўленне аб эканомным выкарыстанні прыродных рэсурсаў, культуру выкарыстання розных крыніц энергіі ў штодзённым жыцці.
З акцэнтам на сацыяльную і прафесійную падрыхтоўку
У бягучым навучальным годзе ў Рудзенскай дапаможнай школе-інтэрнаце вучацца і пражываюць 116 дзяцей. Гэта дзеці-сіроты і дзеці, якія засталіся без апекі бацькоў, — навучэнцы з інтэлектуальнай недастатковасцю. Упершыню ва ўстанове з’явілася група для дашкольнікаў. Работа з такімі дзецьмі — новы вопыт для калектыву ўстановы.
Настаўнік-дэфектолаг Марына Аляксееўна Бранавіцкая ў гэты дзень праводзіла індывідуальныя заняткі па развіцці дробнай маторыкі з шасцігадовым Віталікам. Пайшоў другі месяц знаходжання хлопчыка ў інтэрнаце. Педагог адзначае станоўчую дынаміку ў яго развіцці, з’яўленне новых эмоцый, усмешкі, жадання паўтараць за педагогам.
“Адна з асноўных мэт навучання і выхавання дзяцей з інтэлектуальнай недастатковасцю — іх паспяховая сацыялізацыя, прафарыентацыя і прафесійная падрыхтоўка, — гаворыць дырэктар школы Наталля Анатольеўна Дзіроўская. — Нашы навучэнцы не вывучаюць фізіку, хімію і англійскую мову, замест інфарматыкі асвойваюць элементы камп’ютарнай пісьменнасці. Беларуская мова і літаратура як вучэбныя прадметы з’яўляюцца ў нашых вучняў у 5 класе. Пачынаючы з 8 класа ў школе выкладаецца гісторыя Беларусі, з 7 — геаграфія і біялогія (да гэтага — курс “Чалавек і свет”). Выпускнікі школы пасля заканчэння 10 класа працягваюць навучанне ў 11—12 класах паглыбленай сацыяльнай і прафесійнай падрыхтоўкі, дзе атрымліваюць прафесіі рабочага зялёнага будаўніцтва, кветкавода, агародніка, садавода. Або паступаюць у прафесійныя ліцэі, у асноўным — у Чэрвеньскі прафесійны будаўнічы ліцэй, Капыльскі сельскагаспадарчы прафесійны ліцэй і Слуцкі дзяржаўны прафесійны сельскагаспадарчы ліцэй”.
Працоўнае навучанне і сацыяльна-бытавая арыенціроўка — адны з самых важных прадметаў для вучняў дапаможнай школы. Паўнацэнныя працоўныя навыкі дазваляе фарміраваць спецыяльна арганізаванае навучанне, змест і методыка якога ўлічваюць асаблівасці вучэбна-працоўнай дзейнасці навучэнцаў з інтэлектуальнай недастатковасцю.
Ва ўстанове ёсць слясарная і сталярна-слясарная майстэрні, майстэрні па апрацоўцы тканін і па рамонтна-будаўнічых работах у быце. Ёсць кабінет сацыяльна-бытавой арыенціроўкі, швейная майстэрня, вучэбны клас з зімовай цяпліцай, кабінет сельскагаспадарчай працы з поўным наборам інструментаў для земляробства, гаражы, якія ацяпляюцца, і клас, дзе праводзяцца практычныя заняткі па рамонце сельгастэхнікі. У школе таксама ёсць вучэбна-падсобная гаспадарка і вучэбна-доследны ўчастак. Унутрышкольная тэрыторыя складае каля 5 гектараў, амаль гектар яе займаюць сад і агарод. На 17 гектарах зямлі, што арандуе ўстанова, вырошчваецца агародніна, бульба, травы і зерне для корму жывёле (20 галоў свіней), ёсць і свой млын. У распараджэнні школы ёсць трактар, збожжаўборачны камбайн, неабходны навясны і прычапны інвентар. Усё гэта дае магчымасць дзецям гаспадарыць самім, стымулюе іх да працы, да атрымання заробку. Выпускнікі школы стапрацэнтна працаўладкоўваюцца, як правіла, у сферы будаўніцтва, жыллёва-камунальнай і сельскай гаспадаркі.
“Калі мы адпраўляем сваіх выхаванцаў у дарослае жыццё, на працягу двух гадоў ажыццяўляем іх постынтэрнатнае суправаджэнне, клапоцімся пра працаўладкаванне і месца пражывання, — гаворыць дырэктар. — У нашых выпускнікоў пачынаецца самастойнае жыццё, але гэта не значыць, што мы, педагогі, развітваемся з імі. Яны тэлефануюць нам, пішуць і дасылаюць гукавыя і відэапаведамленні праз сацыяльныя сеткі, каб падзяліцца навінамі, добрым словам успомніць школу, параіцца. Прыязджаюць у госці, каб яшчэ раз сустрэцца з любімымі педагогамі, якіх і пасля выпуску працягваюць называць мамамі”.
Творчыя і спартыўныя
Настаўніца працоўнага навучання Людміла Уладзіміраўна Комлік вучыць дзяцей падчас урокаў, на факультатыве і гуртку не толькі азам вядзення гаспадарчых спраў, але і розным відам творчасці. “Згодна з вучэбным планам, на ўроках мы асвойваем з дзецьмі ручную вышыўку і апрацоўку тканіны (шыем на швейных машынках і ўручную), — адзначыла педагог. — Напрыклад, у 8 класе дзеці асвойваюць вышыўку гладдзю, у 9 — вышыўку крыжыкам, у 10 класе — усе разнавіднасці вышыўкі. Праяўляю індывідуальны падыход да кожнага дзіцяці, бо ў кожнага свае інтарэсы і здольнасці. Дакладных рамак для творчасці няма. Мы робім дэкупаж, працуем у тэхніках ганутэль, квілінг, робім вітражы, вырабы з фаамірану, вышыўку стужкамі і пацеркамі, алмазную вышыўку, варым мыла, робім свечкі, вырабы з крэпіраванай паперы, з фетру, вяжам кручком. У фестывалі мастацкай творчасці “Вясёлкавы карагод” навучэнцы школы пастаянна атрымліваюць дыпломы на ўзроўні раёна, вобласці і рэспублікі ў кірунку дэкаратыўна-прыкладной творчасці. У 2019 годзе наша ўстанова адукацыі была адзначана дыпломам Міністэрства адукацыі за выставу работ выяўленчай і дэкаратыўна-прыкладнай творчасці”.
Прызавыя месцы рудзенскія школьнікі бяруць на спартыўных спаборніцтвах і турнірах: атрыманы 5 залатых, 2 сярэбраныя і 7 бронзавых медалёў на рэспубліканскіх спаборніцтвах па водных відах спорту, 1-е месца на Рэспубліканскім турніры па баскетболе ў рамках еўрапейскага тыдня баскетбола, прызавое месца на турніры па футболе для асоб, якія трэніруюцца па праграмах Special Olympics — 2018. Перамогі выхаванцаў — заслуга настаўніка фізкультуры Дзяніса Мікалаевіча Шакуры. Вясной 2018 года вучні дапаможнай школы ездзілі ў Люксембург на турнір EuroBocce-2018 Special Olympics Europe/Eurasia, дзе ім удалося атрымаць залаты, 4 сярэбраныя і 6 бронзавых медалёў. На футбольным турніры ў Санкт-Пецярбургу навучэнцы школы зноў сталі лепшымі. А гэтай вясной каманда адправілася на спецыяльныя Алімпійскія гульні World Games Abu Dhabi — 2019, адкуль вярнулася з узнагародамі за 1-е месца па бочэ і 2-е месца па футболе.
Будучыя праекты шукаюць спонсараў
Упраўленне па адукацыі, спорту і турызму Пухавіцкага райвыканкама Мінскай вобласці і Рудзенская дапаможная школа-інтэрнат шукаюць спонсараў для новых гуманітарных праектаў. Першы праект — “Карысныя шчэпкі”. Ва ўстанове плануецца абсталяваць для навучэнцаў 6—12 класаў слясарную майстэрню па апрацоўцы драўніны і майстраванні вырабаў з дрэва. Наступны праект — “Дворык нашай мары” — па добраўпарадкаванні прагулачнай тэрыторыі для дзяцей дашкольнага і малодшага школьнага ўзросту на тэрыторыі школы-інтэрната. Дзіцячы гульнявы комплекс, у якім будзе арганізавана пазнавальная, творчая і аздараўленчая дзейнасць дзяцей, прынясе ім велізарную радасць і неацэнную карысць для здароўя. Комплекс можа быць усталяваны на існуючым ці зноў зробленым травяным газоне або на іншым пакрыцці. Яшчэ адзін праект — адкрыццё ганчарнай майстэрні “Адраджэнне”. У планах калектыву ўстановы аднавіць і захаваць спецыфіку работы ганчароў, стварыць умовы для захавання і перадачы навучэнцам з АПФР навыкаў гэтага майстэрства. Рэалізацыя ініцыятывы будзе садзейнічаць развіццю праекта бізнес-школы, атрыманню грашовых сродкаў для ўмацавання матэрыяльна-тэхнічнай базы. Але самае галоўнае, што выхаванцы школы-інтэрната з карысцю змогуць праводзіць у майстэрні свой вольны час.
Надзея ЦЕРАХАВА.
Фота аўтара.
