Педагогі нашай дашкольнай установы падбіраюць такія тэхналогіі, метады і формы работы, якія аптымальна адпавядаюць задачам па навучанні і выхаванні дзяцей з АПФР.
Павысіць выніковасць карэкцыйнага працэсу, умацаваць здароўе і развіць маўленне дапамагаюць здароўезберагальныя тэхналогіі. Рэгулярныя заняткі дыхальнай гімнастыкай фарміруюць правільнае маўленчае дыханне. Падчас спецыяльных практыкаванняў дзеці выконваюць кароткія глыбокія ўдыхі і плаўныя, працяглыя, эканомныя выдыхі. Так, у гульнявым практыкаванні “Каша” дашкольнікі ўдыхаюць праз нос, а на выдыху вымаўляюць слова “пых”.
Для развіцця артыкуляцыйнага апарату і мімікі выкарыстоўваю казкі пра вясёлы Язычок (артыкуляцыйная гімнастыка ў малюнках) і артыкуляцыйна-пальчыкавы гульнявы трэнінг, дзе рухі адной ці дзвюма кісцямі рук выконваюцца сінхронна з артыкуляцыйнымі практыкаваннямі. Так, выконваючы практыкаванне “Непаслухмяны язычок”, дзеці, паклаўшы язык на ніжнюю губу і пашлёпваючы яго, вымаўляюць гукі “пя-пя-пя” і пры гэтым пастукваюць правай далонню па левым кулачку, які стаіць на рабры.
Гульні ў сухім басейне развіваюць дыферэнцыраваныя рухі пальцаў рук і ўмацоўваюць іх. Праз маніпуляцыі з прадметамі адбываецца аўтаматызацыя гукаў. Так, у гульні “Што схаваў гном?” дзеці шукаюць ці хаваюць розныя дробныя цацкі, прадметы, карцінкі на зададзены гук.
На занятках абавязкова выкарыстоўваю фізкультхвілінкі, у якіх рухі спалучаюцца са словам (“Мора хвалюецца”, “Самалёт”, “Ванька-ўстанька”, “Гусі шэрыя”). Дзякуючы гэтаму, у дзяцей актывізуецца існуючы слоўнікавы запас, адпрацоўваюцца пастаўленыя гукі, замацоўваецца лексічны матэрыял, развіваецца мышачная актыўнасць.
Агульнавядома, што на далонях рук шмат кропак, масажыруючы якія можна ўздзейнічаць на розныя органы арганізма. Для гэтага выкарыстоўваю су-джок мячыкі, а таксама прыродныя матэрыялы: каштаны, жалуды, шышкі. Праводжу пальчыкавыя гульні “Мая сям’я”, “Пальчыкі крочаць”, “Хатка” і іншыя, выконваючы якія дзеці вучацца каардынаваць рухі рук у адпаведнасці з тэкстам.
Індывідуальны падыход — прыярытэтны напрамак у рабоце з асаблівымі дзецьмі. З гэтай мэтай распрацавала камплекты стымулюючых матэрыялаў, якія дазваляюць праводзіць заняткі з улікам індывідуальных асаблівасцей і інтарэсаў кожнага выхаванца. Так, на занятках “Аўтаматызацыя [р] у фразе” гульня “Рыбалка” ў залежнасці ад асаблівасцей дзяцей можа мяняцца гульнёй “Пражэрлівае трусяня” ці “Будаўнік”. Такі падыход дапамагае ў займальнай форме не толькі аўтаматызаваць гук, але і выклікаць у дзяцей устойлівую цікавасць да матэрыялу заняткаў.
Навучанне ў гульнявой форме павінна быць цікавым і займальным. За гады работы назапасіла і сістэматызавала шмат разнастайнага практычнага матэрыялу для арганізацыі дыдактычных гульняў. Так, з дапамогай гульняў “Падкажы слоўца” і “Назаві ласкава” праводжу работу па словаўтварэнні, фармірую ўменне дапасоўваць словы паміж сабой. Гульні “Чаго не стала?”, “Што змянілася?”, “Запомні і назаві” і “Цудоўны мяшэчак” прымяняю пры карэкцыі гукавымаўлення, вывучэнні складовай структуры слова, актывізацыі слоўніка.
Дзеці з парушэннямі маўлення хутка стамляюцца і страчваюць цікавасць да заняткаў. Гэтую праблему дапамагае вырашыць метад нагляднага мадэлявання. Выкарыстанне сімвалічнай аналогіі аблягчае і паскарае працэс запамінання, фарміруе прыёмы работы з памяццю.
Звяртаюся да мнематэхнікі, дзе на кожнае слова ці словазлучэнне прыдумляецца карцінка (малюнак). Гледзячы на іх, дзеці прайграюць тэкставую інфармацыю і такім чынам завучваюць вершы, пацешкі ці скорагаворкі.
Не абыходжу ўвагай ІКТ. Разам з настаўнікамі-дэфектолагамі В.В.Гнедзька і А.М.Балук распрацавала 15 камп’ютарных гульняў па навучанні пісьму з улікам раздзелаў адукацыйнай галіны “Падрыхтоўка да навучання пісьму”. Так, праз гульню “Загрузім цягнік” у дзяцей фарміруюцца практычныя ўяўленні пра склад як частку слова, развіваецца ўменне дзяліць словы на склады, вызначаць іх колькасць. Гледзячы на экран і называючы карцінкі, дзеці плясканнем у далоні вызначаюць колькасць складоў у кожным слове і, націснуўшы на адпаведную карцінку, перамяшчаюць яе ў вагон.
Гульня “Знайдзі лішняе” фарміруе ўменне вылучаць зададзены гук у слове. Называючы карцінкі на экране, дзеці інтанацыйна вылучаюць зададзены гук і выбіраюць лішнюю карцінку, у назве якой ён не сустракаецца.
Творча вар’іруючы розныя тэхналогіі, формы і метады навучання, сістэматычна і мэтанакіравана выкарыстоўваючы іх на практыцы з улікам індывідуальных магчымасцей дзяцей, робім карэкцыйна-развіццёвы працэс больш выніковым і эфектыўным.
Людміла КУНЕВІЧ,
настаўнік-дэфектолаг Пінкавіцкага ясляў-сада Пінскага раёна.
