Проста дзеці

- 11:28Сацыяльны ракурс

У Міжнародны дзень людзей з інваліднасцю, 3 снежня, у Беларусі пачалася інфармацыйная кампанія “Проста дзеці” па зніжэнні стыгмы ў дачыненні да дзяцей з інваліднасцю і іх сем’яў. Кампанія будзе ажыццяўляцца ў рамках праекта міжнароднай тэхнічнай дапамогі “Прафілактыка інваліднасці і сацыяльная інтэграцыя дзяцей з інваліднасцю і асаблівасцямі псіхафізічнага развіцця ў Рэспубліцы Беларусь”. Праект рэалізоўваецца Дзіцячым фондам ААН (ЮНІСЕФ) і Міністэрствам аховы здароўя Рэспублікі Беларусь пры фінансавай падтрымцы Урада Расійскай Федэрацыі.

Падчас адкрыцця выставы.

Першым мерапрыемствам у рамках інфармацыйнай кампаніі стала адкрыццё мабільнай выставы “Проста дзеці. Проста гісторыі” ў Мінску. Экспазіцыя ўяўляе сабой пяць жыццёвых гісторый дзяцей з інваліднасцю, праілюстраваных фатаграфіямі, — Агаты з Мінска, Вані з Вілейкі, Мікіты з Барысава, Паліны з Касцюковіч і Аішы з Гомеля. Выстава размясцілася пад адкрытым небам каля гарадской ратушы. У 2020 годзе экспазіцыя адправіцца ў рэгіёны і будзе дапоўнена новымі гісторыямі.

Галоўная мэта праекта “Прафілактыка інваліднасці і сацыяльная інтэграцыя дзяцей з інваліднасцю і асаблівасцямі псіхафізічнага развіцця ў Рэспубліцы Беларусь” — садзейнічанне роўнаму доступу дзяцей і іх сем’яў да паслуг ранняга ўмяшання, ранняй і комплекснай рэабілітацыі ў гарадской і сельскай мясцовасці, а таксама забеспячэнне для дзяцей з інваліднасцю і АПФР магчымасці ў поўнай меры рэалізоўваць іх права на сацыяльную інтэграцыю і ўдзел у жыцці грамадства.

Аіша.

“Праблемы дзяцей з інваліднасцю — гэта глабальныя праблемы, — адзначыў прадстаўнік ЮНІСЕФ у Беларусі доктар Рашэд Мустафа Сарвар. — ЮНІСЕФ клапоціцца пра кожнае дзіця. 20 лістапада ўвесь свет адзначыў 30­годдзе Канвенцыі ААН аб правах дзіцяці — гэта асноватворны дакумент, які абавязвае ўсе дзяржавы займацца вырашэннем пытанняў дзяцей. Беларусь адна з першых краін, якая ратыфікавала канвенцыю. Сёння мы пачынаем кампанію супраць стыгмы ў дачыненні да дзяцей з інваліднасцю і запрашаем далучыцца да яе ўсіх грамадзян Беларусі. Колькасць такіх дзяцей расце, і неабходна падрыхтаваць насельніцтва, бацькоў, каб яны змаглі прыняць іх і дапамагчы. Мы хочам бачыць гэтых дзяцей на вуліцы, у магазінах, у школах — усюды. Людзі з інваліднасцю павінны ўдзельнічаць у сацыяльна­эканамічным жыцці сваёй краіны”.

У дзень старту кампаніі да дзейнасці ЮНІСЕФ у Беларусі ў рамках праграм па інваліднасці далучыўся вядомы параалімпійскі спартсмен, рэкардсмен Еўропы і свету па плаванні, бацька чацвярых дзяцей Аляксей Талай. У знак доўгачасовага супрацоўніцтва Аляксею быў уручаны сертыфікат сябра ­ЮНІСЕФ з рук прадстаўніка ЮНІСЕФ у Беларусі доктара Рашэда Мустафы Сарвара.

“Пяць гісторый з жыцця дзяцей з інваліднасцю — гэта пяць лёсаў, якія трапілі ў аб’ектывы фотакамер. А колькі яшчэ не пачутых гісторый, якія засталіся за кадрам? — гаворыць Аляксей. — Я на ўласным прыкладзе ведаю, як цяжка і часам нясцерпна балюча стукацца ў зачыненыя дзверы, пераадоль­ваць фізічныя і псіхалагічныя бар’еры, якія ўзведзены грамадствам, прадузятыя адносіны і непрыманне людзей. Дабрачынны фонд, які я заснаваў, аказвае пасільную падтрымку людзям, якія трапілі ў бяду”.

Агата.

“Беларусь дасягнула значных поспехаў у пытаннях зніжэння мацярынскай смяротнасці. У нас вялікі працэнт выходжвання дзяцей з экстрэмальна нізкай масай цела, — адзначыў міністр аховы здароўя Ула­дзімір Сцяпанавіч Каранік. — Але трэба разумець, што ў такіх дзяцей не ўсе органы і сістэмы развіліся ў поўным аб’ёме. У рабоце з імі неабходна прымяняць спецыялізаваныя падыходы. Даказана, што ў першую тысячу дзён жыцця дзіцяці, у гэтыя тры залатыя гады, шляхам ранняга ўмяшання можна скарэкціраваць шэраг праблем здароўя, забяспечыць дзіцяці магчы­масць жыць у соцыуме. Калі гэтага не зрабіць, верагоднасць таго, што дзіця стане глыбокім інвалідам, узрастае. Таму ў краіне ствараюцца цэнтры ранняга ўмяшання, дзе праводзіцца ранняя дыягностыка і аказваецца дапамога не толькі дзецям, але і іх бацькам. Часам спецыялісты не могуць выправіць пэўныя генетычныя парушэнні, але могуць дапамагчы чалавеку адаптавацца да іх, пачаць весці паўнацэннае жыццё, а яго сям’і — адчуць станоўчыя эмоцыі. Цэнтры ранняга ўмяшання працуюць ва ўсіх абласных цэнтрах краіны і сталіцы, з часам з’явяцца і ў іншых гарадах”. 

“Мы ўсе павінны быць дабрэйшымі адно да аднаго, больш уважліва і з цеплынёй ставіцца да тых людзей, у якіх магчымасцей крыху менш, чым у большасці з нас. Прычым так мы павінны паводзіць сябе кожны дзень, а не толькі ў Міжнародны дзень інвалідаў, — заўважыў Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Расійскай Федэрацыі ў Рэспубліцы Беларусь Дзмітрый Фёдаравіч Мезенцаў. — Урад Расійскай Федэрацыі аказвае паслядоўную падтрымку праграмам ААН. За 2017—2019 гады на праграмы ЮНІСЕФ у Беларусі было выдзелена $ 2,5 млн. Гэта не проста грошы, а ўвага і дапамога спецыялістаў у падтрымцы інклюзіўнай адукацыі і рэабілітацыі беларускіх дзяцей з абмежаванымі магчымасцямі, удзел вучоных у даследаванні гэтай гуманітарнай праблемы. Прынята рашэнне аб выдзяленні на 2020—2022 гады яшчэ $ 2,5 млн, якія пойдуць на рэалізацыю праграмы інклюзіўнай адукацыі”.

Ваня.

“Зараз можна шмат пачуць пра інклюзію, але, на жаль, яе часта трактуюць як безбар’ернае асяроддзе, хаця гаварыць трэба не столькі пра наяўнасць або адсутнасць пандусаў, колькі пра пераадоленне бар’ераў у галовах людзей, — лічыць Юлія Стафняк, валанцёр ЮНІСЕФ, навучэнка Мінскага радыётэхнічнага каледжа, чалавек з інваліднасцю. — Раней маім бацькам гаварылі, што я стану вялікім цяжарам для іх. Але мне пашанцавала. Менавіта любоў бацькоў, брата і сястры адыгралі вырашальную ролю ў маім развіцці. Я хадзіла ў звычайны дзіцячы сад і ў звычайную школу”. 

Юлія агучыла некаторыя вынікі даследаванняў Дзіцячага фонду ААН (ЮНІСЕФ) у Беларусі “Вывучэнне меркавання мэтавых груп адносна прафілактыкі інваліднасці і сацыяльнай інтэграцыі дзяцей з інваліднасцю і з асаблівасцямі псіхафізічнага развіцця ў Рэспубліцы Беларусь”. Згодна з атрыманай інфармацыяй, кожнае дзявятае дзіця з інваліднасцю ў нашай краіне не наведвае ніякіх устаноў адукацыі, узровень сацыяльнага ўключэння дзяцей з інваліднасцю і іх сем’яў у Беларусі застаецца нізкім. У той жа час, калі гаворка ідзе пра інклюзіўную адукацыю, большасць апытаных сцвярджае, што сумеснае навучанне карысна як дзецям з інваліднасцю, так і дзецям без асаблівасцей. Што ж думаюць пра дзяцей з інваліднасцю настаўнікі звычайных школ, што яны адчуваюць у адносінах да іх? Часцей за ўсё ў іх пераважае пачуццё жалю.

“Я адчувала жаль з боку настаўнікаў, — працягвае Юлія. — Але мне гэта не падабалася, я імкнулася быць як усе. Настойлівасць у дасягненні мэты дазволіла мне паступіць у каледж, дзе я адчула сябе самай звычайнай студэнткай. У каледжы няма безбар’ернага асяроддзя, але ёсць інклюзія. З аднагрупнікамі і выкладчыкамі з першага дня склаліся выдатныя адносіны, напэўна, не засталося ва ўстанове чалавека, які хоць раз не прапанаваў бы мне дапамогу. Упэўнена, што маладыя людзі, якія ў школе або ва ўніверсітэце вучыліся з чалавекам з асаблівасцямі, у будучыні змогуць прыняць да сябе на работу такога чалавека, таму што веда­юць: ніякіх праблем з ім не ўзнікне.

Юлія Стафняк.

Людзям з інваліднасцю для паўнацэннага жыцця неабходна безбар’ернае асяроддзе, якое зробіць даступнымі разнастайныя аб’екты і паслугі. Даступнае асяроддзе патрэбна таксама мамам з каляскамі, пажылым людзям. Калі я пачала вучыцца ў каледжы, у мяне ўзнікла ідэя стварыць электронны рэсурс, які будзе адлюстроўваць безбар’ернае асяроддзе Мінска. Мы арыентаваліся на людзей з ДЦП і тых, хто перамяшчаецца на калясках. Да рэалізацыі праекта далучыліся ўдзельнікі маладзёжнага грамадскага аб’яднання “Откровение” і навучэнцы радыётэхнічнага каледжа. Маніторылі сітуацыю, вывучалі літаральна кожны бардзюр і грамадскі аб’ект. І неўзабаве зразумелі, што сітуацыя куды больш складаная, чым мы маглі меркаваць. Праз кожныя 500 метраў мы сутыкаліся з перашкодамі і прыйшлі да высновы, што безбар’ернае асяроддзе ў Мінску ёсць, але яно лакальнае, зроблена “плямамі”.

Асобнае пытанне, якому ўдзялялася ўвага ў даследаваннях ЮНІСЕФ, — дабрабыт сем’яў з дзецьмі з інваліднасцю. Так, 15 працэнтаў такіх сем’яў лічаць, што іх даходаў з цяжкасцю хапае на харчаванне. Справа ў тым, што ў больш чым палове такіх сем’яў не працуюць адзін або абодва бацькі, асабліва, калі інваліднасць у дзіцяці цяжкая. Многія з бацькоў хацелі б працаваць, але ўзнікаюць перашкоды. Напрыклад, адна мама прызналася: “У школе няма прадоўжанкі. Я пайшла б на работу, таму што больш не магу. Я настолькі стамілася, што сіл няма ні на што”.

Даследаванні ЮНІСЕФ паказваюць, што 88 працэнтаў дзяцей з інваліднасцю атрымліваюць неабходную эмацыянальную падтрымку з боку бацькоў і, на жаль, толькі 7 працэнтаў — ад  сяброў і аднакласнікаў. 30 працэнтаў дзяцей з інваліднасцю ва ўзросце 10—17 гадоў адчуваюць адзіноту. Многія з іх лічаць сябе непаўнацэннымі, успрымаюць свой стан як хваробу. Што думаюць пра дзяцей з інваліднасцю бацькі звычайных дзяцей, у якіх няма інваліднасці? І зноў — у іх пераважае пачуццё жалю. Але баць­кі дзяцей з інваліднасцю хацелі б, каб навакольныя адносіліся да іх з любоўю. Кожнае дзіця — гэта асоба са сваімі марамі, перажываннямі і надзеямі. У дзяцей з інваліднасцю ёсць свае жаданні і правы, а таксама павінны быць роўныя магчымасці сябраваць і любіць, вучыцца і пазнаваць свет, быць запатрабаванымі і быць сабой.

“Дзеці з інваліднасцю павінны адчуваць згуртаванасць, ведаць, што яны не чорная пляма на кавалачку яблыка, а частка грамадства, якая прымае ўдзел у яго развіцці”, — так лічаць бацькі. Інфармацыйная кампанія “Проста дзеці” праводзіцца для таго, каб у выніку яе рэалізацыі ў адносінах да дзяцей з інваліднасцю часцей гучалі словы “дружба”, “падтрымка”, “любоў”, “удзел”, “цікавасць”, “роўнасць”, “актыўнасць”, “час разам”, “падобныя інтарэсы”, “разнастайнасць”, “этыка”, “кампетэнтнасць”, бо дзеці з інваліднасцю — гэта проста дзеці.

Гісторыя Вані з Вілейкі

Пяцігадовы Ваня з Вілейкі лёгка пакарае сваім сонечным норавам кожнага, хто сустракаецца на шляху. Гарадок маленькі, і добрага, жыццярадаснага хлопчыка ні з кім не зблытаеш. У многім гэта заслуга бацькоў — лёгкіх, адкрытых людзей, якія ўсюды бралі Ваню з сабой і ніколі не саромеліся. Нядаўна хлопчык нават пабываў з сям’ёй у Кіеве і адчуваў сябе там вельмі нязмушана. Мама з татам упэўнены: любоў і падтрымка сям’і здольны на цуды і абавязкова дапамогуць сыну паступіць у звычайную школу і атры­маць вышэйшую адукацыю.

У Вані — сіндром Даўна. Пасля таго як ён пайшоў у звычайны дзіцячы сад (інтэграваную групу), мама не нарадуецца яго поспехам. Хлопчык стаў больш самастойным, палепшылася яго маўленне. Ён стаў лепш узаемадзейнічаць з іншымі людзьмі, з’явіліся сябры. Дзеці добра яго прымаюць, чакаюць сустрэчы з ім, дапамагаюць. Мама смяецца, што ім трэба мінімум паўгадзіны, каб сысці з сада дадому. Сын вельмі прывязваецца да людзей. Даводзіцца чакаць, пакуль Ваня развітаецца з усімі сябрамі і педагогамі… Усё гэта — са смехам і весялосцю. А потым хлопчык заглядвае ў кабінет загадчыка дзіцячага сада, каб не толькі сказаць радаснае “Убачымся заўтра!”, але і падарыць свой сонечны паветраны пацалунак.

Надзея ЦЕРАХАВА.
Фота аўтара.