У апараце ўпаўнаважанага пры прэзідэнце Расійскай Федэрацыі па правах дзіцяці распрацуюць комплекс прапаноў па адаптацыі дзяцей-сірот у школах, паведаміла МІА “Расія сёння” омбудсмен Ганна Кузняцова.
Дабрачынны фонд прафілактыкі сацыяльнага сіроцтва і дабрачынны фонд садзейнічання сямейнаму ўладкаванню дзяцей-сірот “Змяні адно жыццё” накіравалі афіцыйны зварот у апарат упаўнаважанага пры прэзідэнце Расійскай Федэрацыі па правах дзіцяці з просьбай ініцыіраваць абмеркаванне праблемы адаптацыі прыёмных дзяцей у сістэме агульнаадукацыйных устаноў. Мэтай абмеркаванняў з’яўляецца распрацоўка комплексу мер, якія павысяць якасць і ўмовы адукацыі для прыёмных дзяцей, а таксама ўвядзенне дадатковых вучэбных праграм для настаўнікаў, якія працуюць з дзецьмі-сіротамі.
“Мы абавязкова разгледзім гэтую праблему на грамадскім савеце пры ўпаўнаважаным у найбліжэйшы час і выпрацуем комплекс прапаноў па адаптацыі дзяцей-сірот у агульнаадукацыйных установах”, — паведаміла Г.Кузняцова.
Омбудсмен падкрэсліла, што “гэта вельмі важная тэма, таму што сёння назіраецца рост сямейнага ўладкавання дзяцей-сірот, прыёмных сем’яў становіцца больш, разам з тым яны сутыкаюцца з праблемамі”. Са слоў Г.Кузняцовай, адной з такіх праблем з’яўляюцца цяжкасці і неразуменне, з якімі сутыкаецца дзіця ў школе.
“Замест дапамогі яны часам чуюць ад настаўнікаў: “Што вы ад яго хочаце — ён жа з дзіцячага дома! Ён ніколі не засвоіць нашу праграму! Перавядзіце ваша дзіця ў іншую школу!” Вядома, гэта пытанне ўнутранай культуры настаўніка і наогул чалавека, таму што прадузятае стаўленне можа назірацца і з боку бацькоў іншых дзяцей. Наша агульная задача — стварыць камфортнае асяроддзе для прыёмных сем’яў, змяніць адносіны да дзяцей-сірот”, — патлумачыла омбудсмен.
Г.Кузняцова падкрэслівае, што для вырашэння гэтай праблемы патрэбны меры сістэмнага характару: “Не толькі заканадаўчыя змены, але і праграмы павышэння кваліфікацыі педагогаў, фарміраванне асяроддзя для прыняцця дзіцяці такім, якое яно ёсць. У гэтым пытанні сёння назапашаны вялікі вопыт, у тым ліку ў некамерцыйных грамадскіх арганізацыях”. “Сям’я з прыёмнымі дзецьмі становіцца нормай. Але нам трэба глядзець крыху наперад: большасць сірот, пакінутых у федэральным банку даных, — гэта якраз падлеткі, многія з якіх сутыкаліся з жорсткім стаўленнем да сябе ў сям’і, маюць няпросты вопыт жыцця ў сірочых установах. Школы павінны быць гатовымі прыняць такіх дзяцей і дапамагчы ім адаптавацца”, — падагульніла Г.Кузняцова.
Фонд прафілактыкі сацыяльнага сіроцтва і дабрачынны фонд садзейнічання сямейнаму ўладкаванню дзяцей-сірот “Змяні адно жыццё” правялі апытанне сярод 262 прыёмных бацькоў школьнікаў з 54 рэгіёнаў краіны. Паводле вынікаў даследавання, складанасці ў прыёмных дзяцей і іх бацькоў узнікаюць яшчэ ў момант паступлення ў школу (19%). Пры гэтым толькі ў 16% выпадкаў прыёмныя дзеці самастойна спраўляюцца са школьнай праграмай, усім астатнім неабходна дапамога, але пры гэтым у 76% выпадкаў адукацыйная ўстанова сваю дапамогу не прапаноўвае зусім, паведаміла МІА “Расія сёння” ў фондзе прафілактыкі сацыяльнага сіроцтва.
Яшчэ адна праблема — адаптацыя прыёмных дзяцей у іх новых сем’ях.
Адначасова з павелічэннем колькасці ўсыноўленых дзяцей расце і колькасць тых, каго вяртаюць назад у дзіцячыя дамы. Па словах дэпутата Дзярждумы Расійскай Федэрацыі Вольгі Баталінай, за год з прыёмных сем’яў у дзіцячыя дамы вярнуліся 5800 дзяцей. За гэтымі лічбамі стаяць зламаныя лёсы, як правіла, падлеткаў. Ім заўсёды было складана знайсці сям’ю. Доля дзетдомаўцаў, старэйшых за 10 гадоў, набліжаецца да 80% і расце з кожным годам, таму шансы на новую сям’ю ў тых, каго ўзялі і вярнулі, нікчэмныя.
Па словах шматлікіх прыёмных бацькоў, падлеткі чакаюць ад іх “айфонаў, торцікаў і забаў”. Ускосна гэта пацвярджаецца статыстыкай, згодна з якой выпускнікі інтэрнатаў вырастаюць утрыманцамі і ўпэўнены, што ім усе і ўсё павінны.
Сваю ролю замяшчальныя сем’і бачаць у тым, каб навучыць падлеткаў жыць, а не паразітаваць у грамадстве. Для гэтага яны часцяком настойліва выбудоўваюць адносіны, заснаваныя на жорсткасці і падначаленні дзіцяці прыёмным бацькам. Маючы сумны вопыт, яны не давяраюць рэкамендацыям псіхолагаў акружыць прыёмнае дзіця любоўю, лічачы, што “дзеці-сіроты гэтага не зразумеюць, а скарыстаюцца, прыняўшы за слабасць”.
“Прычына вяртання ў дзіцячыя дамы — часта непрафесіянальнае і несвоечасовае аказанне дапамогі сям’і”, — лічыць намеснік дырэктара дэпартамента дзяржпалітыкі ў сферы абароны правоў дзяцей Мінадукацыі і навукі Расійскай Федэрацыі Ірына Раманава. Па яе словах, службы суправаджэння часам толькі намінальна выконваюць свае задачы, а часам даводзяць сітуацыю да вяртання ў дзіцячыя дамы.
Эксперты скардзяцца на тое, што спецыялісты ігнаруюць вучэбныя семінары, якія праводзяцца ведамствам. А ад некампетэнтнасці сацыяльных работнікаў пакутуюць сем’і.
Аднак нават кваліфікаваны спецыяліст праблемы не ўбачыць, наведваючы сям’ю толькі раз у некалькі месяцаў. Закон дапускае частыя праверкі, але толькі калі ў органы апекі паступіць трывожны сігнал. Калі строгае выхаванне ператвараецца і кваліфікуецца як пабоі, дзяцей вернуць у дзіцячы дом. Каб прадухіліць бяду, у Мінадукацыі і навукі плануюць увесці абавязковае суправаджэнне асобных груп прыёмных сем’яў.
Практыка паказвае, што прыёмным бацькам неабходны групы падтрымкі. Клубаў і асацыяцый прыёмных сем’яў становіцца ўсё больш. Цяпер чыноўнікі абмяркоўваюць увядзенне абавязковага для прыёмных бацькоў навучання. Пры гэтым рыхтаваць трэба ўсіх, у тым ліку блізкіх сваякоў і тых, хто ўжо мае вопыт выхавання дзяцей-сірот.
“Мы прапрацуем пытанні, якія будуць развіваць прыёмную сям’ю як прафесіянальную”, — патлумачыла Т.Раманава.
Павышэнне кваліфікацыі дапаможа дарослым вырашаць праблемы з выхаваннем прынятага ў сям’ю дзіцяці, а таксама крытычна падыходзіць да розных парад, якія даюцца з усіх бакоў. Гэта павінна паменшыць колькасць выпадкаў вяртання дзяцей з прыёмных сем’яў.
Што датычыцца прадухілення злачынстваў супраць дзяцей, то гэтую функцыю ўзяў на сябе Следчы камітэт.
Кансультатыўны савет па пытаннях аказання дапамогі дзецям-сіротам і дзецям, якія засталіся без апекі бацькоў, пры Следчым камітэце выступіў з прапановай удасканаліць працэдуру адбору апекуноў і прыёмных бацькоў. Як паведаміў на мінулым пасяджэнні савета кіраўнік СК Аляксандр Бастрыкін, з 2013 года назіраецца значны рост злачынстваў, якія здзяйсняюцца блізкімі сваякамі ў адносінах да дзяцей. Калі ў 2013 годзе ў СК 8 155 дзяцей праходзілі ў якасці пацярпелых, то ў 2015-м — ужо 11 774. Каля 2 тысяч дзяцей пацярпелі ад членаў сям’і. У сувязі з гэтым СК прапаноўвае больш старанна правяраць патэнцыяльных прыёмных бацькоў на наяўнасць судзімасці, фактаў крымінальнага праследавання, псіхічных захворванняў, наркатычную і алкагольную залежнасць, схільнасць да агрэсіі.
Яшчэ адна сур’ёзная тэма, што патрабуе пільнай увагі, — сацыяльныя пенсіі дзецям, якія страцілі або засталіся без апекі бацькоў. Аляксандр Бастрыкін нагадаў, што да гэтага часу без заканадаўчага рашэння застаецца пытанне аб налічэнні сацыяльнай пенсіі дзецям, бацькі якіх невядомы. Праблема ў тым, што такім дзецям няма каму плаціць аліменты, а пенсію па страце кармільца дзяржава ім не налічвае.
За вырашэнне гэтай праблемы ўзяліся і дэпутаты. Спікер Савета Федэрацыі Валянціна Матвіенка ўнесла ў Дзярждуму законапраект, якім прапаноўваецца ўключыць дзяцей, пра бацькоў якіх нічога невядома, у пералік асоб, што маюць права на атрыманне сацыяльнай пенсіі ў выпадку страты кармільца.
Кабмін падтрымаў законапраект пры ўмове яго дапрацоўкі з улікам заўваг. У прыватнасці, ва ўрадзе адзначылі, што неабходна заканадаўча вызначыць статус такіх дзяцей ад часу ўстанаўлення права на сацыяльную пенсію да моманту перадачы іх пад апеку або ўсынаўленне.
