Рэктар МДПУ імя І.П.Шамякіна: педагог — інжынер нашай  будучыні

У Мазырскім дзяржаўным педагагічным ўніверсітэце імя І.П.Шамякіна пастаянна адкрываюцца новыя спецыяльнасці, што дазваляе рыхтаваць настаўнікаў практычна па ўсіх школьных прадметах. Пра гатоўнасць да змяненняў і новаўвядзенняў вышэйшай школы карэспандэнту “Настаўніцкай газеты” расказаў рэктар установы Валерый Наўныка.

— Валерый Мікалаевіч, МДПУ сёння — гэта…

— Адзін з вядучых адукацыйных, навуковых і культурных цэнт­раў палескага рэгіёна. У нас створаны ўсе неабходныя ўмовы для адукацыйнай і навуковай дзейнас­ці, якія дазваляюць укараняць сучасныя педагагічныя тэхналогіі і развіваць прыярытэтныя навуковыя напрамкі. За амаль 80 гадоў у сценах нашага ўніверсітэта пад­рыхтавана звыш 50 тысяч высокакваліфікаваных спецыялістаў, большасць з якіх — педагогі.

— Як сёлета прайшла ўступная кампанія? Да якіх высноў прыйшлі пасля правядзення ўніверсітэцкай алімпіяды?

— Даволі паспяхова. Мы набралі на 18 спецыяльнасцей больш за 410 першакурснікаў на дзённую форму навучання за кошт сродкаў бюджэту. Выключ­на педагогаў — звыш 370 чалавек, якія пасля заканчэння ўніверсітэта пойдуць працаваць менавіта ў школу. Увогуле, у МДПУ з году ў год набор абітурыентаў павялічваецца. Так, на працягу апошніх 5 гадоў назіралася прыемная тэндэнцыя: калі ў 2019 годзе да нас паступілі 354 абітурыенты, то ў гэтым го­дзе ўжо 416 — гэта самы вялікі па колькасці набор на дзённую форму навучання за кошт сродкаў бюджэту за апошнія 15 гадоў. Сёлета і на завочную скарочаную форму навучання на бюджэце мы набралі больш, чым у мінулым годзе, амаль на 20%. Бо наша мэта — падрыхтоўка высокакваліфікаваных педагагічных кад­раў для ўсёй краіны. Важна, каб школы былі ўкамплектаваны матываванымі, падрыхтаванымі і патрыятычна настроенымі педагогамі.

На мой погляд, універсітэцкая алімпіяда — гэта вельмі ўдалая форма падтрымкі рэгіянальных УВА. Міністэрства адукацыі вельмі своечасова дало магчымасць універсітэтам папраца­ваць і залічыць у шэрагі студэнтаў самых здольных абітурыентаў. Што тычыцца нашай УВА, то на першы этап да нас прыйшлі амаль 500 старшакласнікаў, на другі — каля 300, і ўсе яны атрымалі магчымасць не толькі прадэманстраваць свае веды, але і пазнаёміцца з нашым універсітэтам. Пераможцамі сталі 32 чалавекі, у выніку 19 з іх — нашы першакурснікі.

Хочацца адзначыць, што каля 20% месцаў на такіх унікальных спецыяльнасцях, як “Тэхналагічная адукацыя (тэхнічная праца і інфарматыка)” і “Тэхналагічная адукацыя (абслуговая праца і выяў­ленчае мастацтва)”, былі заняты менавіта алімпіяднікамі. Дарэчы, на “Тэхнічную працу” набірае толькі наш універсітэт і ПДУ, а на “Абслуговую працу” — яшчэ і БарДУ.

У 2023/2024 навучальным го­дзе мы падкарэкціруем правя­дзенне ўніверсітэцкай алімпіяды. Сёлета яе пераможцы мелі магчымасць паступаць на 10 нашых спецыяльнасцей. Аднак зараз мы вырашылі акцэнтаваць увагу толькі на вострадэфіцытных напрамках, каб тым самым падтрымаць наступныя спецыяльнасці: “Фізіка-матэматычная адукацыя”, “Прыродазнаўчая адукацыя”, “Тэхналагічная адукацыя”, “Біялогія”, “Сацыяльна-педагагічная і псіхалагічная адукацыя”. Прычым на “Тэхнічную працу” варта набі­раць не адну групу, а дзве. На кожнага такога выпускніка прыхо­дзіць па чатыры заяўкі, і кожны з іх можа сам выбіраць, дзе працаваць: у абласным горадзе, рэгіянальным населеным пункце ці ў сталіцы (бо і там не хапае такіх настаўнікаў).

Ёсць у нас яшчэ і спецыяльнасць “Інжынерна-педагагічная дзейнасць” з прафілізацыямі “Будаўніцтва” і “Машынабудаванне”. Гэта ўнікальная спецыяль­насць, у рамках якой ажыццяўляецца пад­рыхтоўка педагагічных кадраў для сярэдніх спецыяльных устаноў адукацыі — педагогаў і майстроў вытворчага навучання. Мы працуем над тым, каб і на гэтай спецыяльнасці былі алімпіяднікі.

— Другім этапам уступнай кампаніі — 2023 стаў мэтавы набор. Якім ён атрымаўся ў МДПУ?

— Дзякуючы асобнаму мэтаваму набору, у нас павялічылася колькасць мэтавікаў у паўтара разу. Калі ў папярэднія гады пры сярэднім наборы 350—370 абітурыентаў мэтавікаў было каля 10%, то сёлета іх прыйшло 15% — амаль 50 чалавек. Будзем імкнуцца да таго, каб у наступным годзе мэтавікаў-першакурснікаў было больш.

— У вас вучацца пераважна дзяўчаты?

— Юнакоў каля 30%, яны часцей за ўсё выбіраюць “Тэхналагічную адукацыю”, “Адукацыю ў галіне фізічнай культуры”, “Інжынерна-педагагічную дзейнасць” і “Фізіка-матэматычную адукацыю”.

У гэтым годзе мы ўпершыню набралі абітурыентаў на спе­цыяльнасці “Мастацкая адукацыя” з прафілізацыяй “Камп’ютарная графіка” і “Сацыяльна-педагагічная і псіхалагічная адукацыя”. Думаю, што і там будуць займацца юнакі.

Дарэчы, на “Мастацкую адукацыю”, як і на “Спецыяльную і інклюзіўную адукацыю”, сёлета былі найвышэйшыя прахадныя балы. А яшчэ ў гэтым годзе небывалы ўсплёск цікавасці да спецыяльнасцей фізічнай культуры, прычым ва ўсіх педагагічных універсітэтах краіны.

Адкрыццё новых запатрабаваных спецыяльнасцей дазваляе ажыццяўляць падрыхтоўку настаўнікаў практычна па ўсім спект­ры вучэбных прадметаў сярэдняй школы, а таксама вынікова рыхтаваць кадры для ўстаноў прафесійна-тэхнічнай і сярэдняй спецыяльнай адукацыі.

— Ці ўзаемадзейнічаеце вы з педагагічнымі класамі?

— Безумоўна. Стварэнне педагагічных класаў — гэта вельмі правільнае рашэнне. Старшакласнікаў адбіраюць, мэтанакіравана рыхтуюць, уводзяць у прафесію яшчэ ў школе. І калі яны паступаюць ва ўніверсітэт на педагагічныя спецыяльнасці, то дакладна ведаюць, куды ідуць.

Праўда, на жаль, магу канстатаваць, што многія педкласаўцы нашага рэгіёна не карыстаюцца сваімі льготамі, а паступаюць на агульных умовах. Напэўна, неабходна скарэкціраваць крытэрыі адбору, парадак і правілы прыёму педкласаўцаў ва ўстановы вышэйшай адукацыі.

— Сучасным УВА неабходна не толькі своечасова рэагаваць на новыя адукацыйныя тэндэнцыі, але нават і апярэджваць іх. Вам гэта ўдаецца?

— Спадзяюся, што так. Запатрабаванасць і канкурэнта­здольнасць нашых выпускнікоў — паказчыкі высокай якасці навучання, тэарэтычнай і практычнай прафесійнай падрыхтоўкі. Падкрэслю, што паспяховая работа з алімпіяднікамі і мэтавікамі — гэта вынік сумеснай дзейнасці з аддзеламі і ўпраўленнем адукацыі Гомельс­кай вобласці.

Выпускнікі МДПУ свядома ідуць у прафесію. Пра гэта сведчаць лічбы замацавальнасці маладых спецыялістаў — больш за 80%. Так, чатыры з пяці маладых педагогаў застаюцца на першых працоўных месцах пасля заканчэння тэрміну абавязковай адпрацоўкі. Дасягаецца такі паказчык дзякуючы зладжанай рабоце з упраўленнямі, аддзеламі адукацыі і непасрэдна са школамі, а таксама дзякуючы індывідуальнаму падыходу і ўліку пажаданняў выпускніка пры размеркаванні.

Нашых студэнтаў усюды прымаюць з задавальненнем. На апошнім курсе запрашаем прадстаўнікоў аддзела адукацыі, кіраўнікоў устаноў, удакладняем звесткі па вакансіях і прагаворваем усё: ад рабочых момантаў да сацыяльна-бытавых умоў. Такі падыход дазваляе выпускніку пазбегнуць ваганняў на размеркаванні, бо ён не ідзе ў невядомасць, а загадзя праінфармаваны аб сваім першым працоўным месцы. Значыць, верагоднасць
замацавання маладога спецыяліста на першым працоўным месцы пасля тэрміну абавязковай адпрацоўкі будзе максімальна высокай, ды і старт кар’еры атрымаецца больш спакойным. Увогуле, я ўпэўнены ў нашых выпускніках: яны прый­дуць у прафесію і будуць плённа працаваць.

— Зараз у многіх школах краіны напружаная сітуацыя з педагогамі. Да вас звяртаюцца па дапамогу?

— Так, штогод каля 10% нашых студэнтаў апошніх курсаў пачынаюць працаваць у школах, гэта каля 35—40 чалавек. Я лічу, гэта вельмі добрая форма паглыблення ў прафесію, бо яны на практыцы вывучаюць методыку, каляндарна-тэматычнае планаванне, работу з падручнікамі, выхаваўчую работу. Атрымліваецца своеасаблівая інтэрнатура. Падчас абароны дыпломаў такія студэнты адказваюць куды лепш за астатніх — з веданнем справы. А таму мы падтрымліваем імкненне нашых студэнтаў працаваць у школе і заўсёды ідзём насустрач установам адукацыі.

І самае галоўнае, такім чынам мы выконваем задачу, пастаўленую дзяржавай, — забяспе­чыць краіну педагогамі. Згадзіцеся, чым больш выпускнікоў педагагічных УВА будзе прыходзіць у сістэму адукацыі, тым больш упэўнена будзе развівацца гэтая сфера, як у вёсцы, так і ў горадзе.

— Валерый Мікалаевіч, амаль 25 гадоў вашага жыцця звязаны з МДПУ. Прыгадайце ваш шлях да пасады рэктара.

— У 2003 годзе я з адзнакай скончыў сваю альма-матар, але, на жаль, у школу не трапіў. У той час былі вялізныя выпускі па нашай спецыяльнасці, таму я пачаў працаваць малодшым навуковым супрацоўнікам брэсцкага філіяла Інстытута радыялогіі ў Пінску. Потым паступіў і скончыў аспірантуру, быў асістэнтам кафедры тэарэтычнай фізікі, а ў 2008 годзе абараніў кандыдацкую дысертацыю па тэме “Узаемадзеянне светлавых хваль у адбівальнай геаметрыі ў кубічных фотарэфрактыўных п’езакрышталях”. Праз пару гадоў мне прысвоілі званне дацэнта па спецыяльнасці “Фізіка”. У 2010-м стаў дэканам факультэта тэхналогій, восенню 2016-га — прарэктарам па навуковай рабоце, а апошнія пяць гадоў працую рэктарам.

Аднак усе гады займаюся выкладчыцкай дзейнасцю па дысцыплінах “Механіка”, “Элект­рычнасць”, “Электраабсталяванне”, “Сацыяльная статыстыка і дэмаграфія”. Але бяруся за чытанне толькі тых лекцый, якія я магу расказаць так, каб мяне слухалі. Тут хочацца прыгадаць маіх выкладчыкаў Андрэя Леанідавіча Галазубава і Васіля Васільевіча Шапялевіча. Яны мне гаварылі: па-першае, калі пішаш формулу на дошцы, нават будучы выкладчыкам, не саромейся падглядаць яе ў канспекце, бо памяць можа і падвесці, а па-другое, калі на лекцыі не прагучала ніводнага пытання, значыць, яна прайшла дарэмна. Каб уключыць студэнтаў у вучэбны працэс, трэба ў час той жа лекцыі сказаць, напрыклад, што той, хто знойдзе чатыры памылкі, атрымае дадатковую палову бала на экзамене, а калі выправіць восем памылак — цэлы бал. На сваіх занятках я ніколі нічога не дыктую, бо калі хочаш адбіць цікавасць да свайго прадмета, прымусь навучэнцаў пісаць лекцыі пад дыктоўку.

— У такім выпадку не магу не запытаць: у чым сіла педагагічнай прафесіі?

— Сэрца настаўніка ніколі не старэе, бо праз вучняў душа лечыцца! Да гэтай высновы мяне падвялі нашы педагогі, якія ўсё жыццё адпрацавалі ва ўстановах адукацыі. У наш універсітэт перыядычна прыяз­джаюць выпуcкнікі, якія скончылі яго і сорак, і пяць­дзясят гадоў назад. Кожны раз мы бачым шчырасць, добразычлі­васць і ба­дзёрасць нашых ветэранаў-выпускнікоў, іх дзіцячую непасрэд­насць і ўдзячнасць сваёй альма-матар, і пераконваемся, што тым, хто прысвяціў сваё жыццё педагогіцы, удалося захаваць сваю душу маладой. Ды і ці можа быць інакш, калі педагог — гэта інжынер душы, інжынер нашай будучыні!

Вольга АНТОНЕНКАВА
Фота аўтара