Убачыць у дзіцяці яго патэнцыял

- 12:16Рознае, Спецыяльная адукацыя

Сусветная практыка паказвае, што інклюзіўнай адукацыі быць. Аднак бацькі і педагогі часта не гатовы зразумець і прыняць сутнасць інклюзіўнай адукацыі. Гэтая сітуацыя тлумачыцца адсутнасцю інфармаванасці пра перавагі, магчымасці і стратэгіі ўкаранення інклюзіўных практык у грамадства, у прыватнасці ў адукацыйны працэс.

У 2012 годзе прадстаўніцтва Міжнароднага дзіцячага фонду ў Рэспубліцы Беларусь арганізавала курс вучэбных трэнінгаў па інклюзіўнай адукацыі. Дзякуючы ўдзелу спецыяліста нашага цэнтра ў трэнінгавай рабоце, мы прынялі ідэі і ўбачылі перавагі інклюзіўнай адукацыі. Мы зразумелі, што каштоўнасць кожнага чалавека не залежыць ад яго здольнасцей і дасягненняў, што кожны чалавек мае права на зносіны, здольны адчуваць і думаць, што кожны чалавек мае патрэбу ў падтрымцы і сябрах, што сапраўдная адукацыя можа ажыццяўляцца ў кантэксце рэальных узаемаадносін.

Натхніўшыся энтузіязмам трэнераў, мы пачалі работу па вывучэнні стратэгій інклюзіўнай адукацыі, па прасоўванні яе ідэй у сваёй супольнасці, як у педагагічнай, так і ў бацькоўскай. У час семінараў, трэнінгаў, кансультацый, якія мы правялі для педагогаў і бацькоў, мы знайшлі тых з іх, хто гатовы да змен. Наступным нашым крокам стала ўкараненне інклюзіўных практык у адукацыйны працэс.

Хто дапаможа ўстанове ў стварэнні таго асяроддзя, у якім дзіцяці з асаблівасцямі ў развіцці будзе камфортна? Спецыялісты ЦКРНіР валодаюць пэўным наборам ведаў і ўменняў у галіне спецыяльнай адукацыі, маюць вопыт работы з дзецьмі і іх сем’ямі, пачынаючы з ранняга ўзросту, суправаджаюць іх на працягу ўсіх перыядаў навучання. Нашы спецыялісты, па сутнасці, з’яўляюцца супервізарамі (тымі, хто суправаджае ў складаных сітуацыях), сувязным звяном паміж дзіцем, педагогам і бацькамі. Канечне, у педагогаў часта ўзнікаюць цяжкасці, праблемы, якія здаюцца невырашальнымі.

Камандны метад работы, дзе педагог, бацькі, спецыяліст ЦКРНіР з’яўляюцца раўнапраўнымі партнёрамі, дазваляе вырашаць цяжкасці, якія ўзнікаюць, робячы працэс навучання больш дынамічным і паспяховым. Галоўнае, пазбягаць фармалізму і бачыць у дзіцяці не толькі крыніцу праблем, але і яго патэнцыял, і моцныя бакі. Многае ў жыцці вызначаюць устаноўкі і ярлыкі. На самай справе, магчымасці дзіцяці абмяжоўваюць не хваробы, не дыягназ, а ўспрыманне гэтага дзіцяці іншымі людзьмі, грамадства ў цэлым. Калі на дзіця ўскладаюцца вялікія надзеі і чаканні, тады ў яго ёсць больш магчымасцей іх апраўдаць.

Працэс укаранення інклюзіўных практык стаў у нашым выпадку паспяховым дзякуючы рабоце матываванай каманды, якая ўзгадняла свае дзеянні з прынцыпамі інклюзіўнай адукацыі.

Прынцып сямейна арыентаванага падыходу з арыентацыяй на асобу дзіцяці прадугледжвае шырокае ўключэнне сям’і ў вызначэнне мэты і задач адукацыі, адукацыйнага маршруту, неабходнага для дзіцяці, пры факусіраванні ўсіх намаганняў на яго развіцці і сацыялізацыі.

Прынцып “прэзумпцыі кампетэнтнасці” прадугледжвае наяўнасць высокіх чаканняў і выбудоўванне менш небяспечных прагнозаў адносна кожнага дзіцяці. Дзеці, у дачыненні да якіх педагогі маюць вялікія чаканні, дасягаюць лепшых вынікаў.

Прынцып падтрымкі і камунікацыі паміж усімі ўдзельнікамі інклюзіі ў адукацыі прадугледжвае актыўнае ўключэнне ўсіх удзельнікаў адукацыйнага працэсу ў сумесную дзейнасць. Важным паказчыкам гэтага прынцыпу з’яўляецца сяброўства. Калі дзіця ізалявана, то ў яго мала магчымасцей для ўзнікнення сяброўства і камфортных зносін.

Прынцып сацыяльнага супрацоўніцтва і партнёрства ўсіх удзельнікаў інклюзіўнай адукацыі прадугледжвае работу згуртаванай каманды.

Спецыялісты нашага цэнтра распрацавалі і апрабавалі мадэль паэтапнага ўкаранення інклюзіўных практык ва ўстанову адукацыі. Яна складаецца з некалькіх этапаў. Першым этапам з’яўляецца папярэдняя работа. Адзін з напрамкаў работы на гэтым этапе — работа з банкам даных па выяўленні дзяцей, якія маюць патрэбу ў спецыяльных умовах навучання. Наступны напрамак — работа з сям’ёй па вывучэнні запатрабаванняў, патрэб, матывацыі да змен, а таксама работа па выбары ўстановы адукацыі з улікам патрэб дзіцяці, запатрабаванняў яго бацькоў, магчымасцей установы задаволіць гэтыя патрэбы і запатрабаванні. Папярэдняя работа ўключае і падрыхтоўку педагогаў, навучэнцаў і іх бацькоў да прыняцця дзіцяці з асаблівасцямі (трэнінгі, семінары, кансультацыі).

Асноўны этап прадугледжвае арганізацыю работы каманды па суправаджэнні дзіцяці, рабочыя сустрэчы ў вызначаныя камандай тэрміны (не радзей аднаго разу ў два тыдні). У працэсе арганізацыі работы каманды вызначаюцца патрэбы дзіцяці, якія ўносяцца ў распрацаваную намі карту ацэнкі патрэб дзіцяці. На аснове гэтай карты распрацоўваецца індывідуальная праграма суправаджэння, якая вызначае канкрэтныя задачы, рэсурсы каманды, чаканыя вынікі. Каманда размяркоўвае абавязкі, вызначае перыядычнасць, месца, час правядзення наступных рабочых сустрэч. На рабочых сустрэчах каманды праводзіцца аналіз паспяховасці выканання плана з падрабязным абмеркаваннем эфектыўнасці выкарыстання рэсурсаў, выяўляюцца бягучыя праблемы, вызначаюцца шляхі іх пераадолення, па неабходнасці ўносяцца карэктывы ў індывідуальны план суправаджэння.

Наступны этап — маніторынгавы, на якім адсочваецца эфектыўнасць работы каманды, праводзіцца аналіз паспяховасці рэалізацыі індывідуальнай праграмы суправаджэння, складаецца прыкладнае планаванне на наступны перыяд.

На нашу думку, эфектыўную дапамогу педагогам, бацькам, дзецям пры ўкараненні інклюзіўных працэсаў на месцах можа аказаць рэсурсны цэнтр інклюзіўнай адукацыі, які з’яўляецца структурным падраздзяленнем ЦКРНіР.

Жыццё дзяцей з абмежаванымі магчымасцямі залежыць ад нас — дарослых. І давайце зробім усё магчымае, каб яны маглі нам сказаць: “Дзякуй, што паверылі ў нас і дапамаглі жыць поўным жыццём і быць шчаслівымі!”

Іна ЦЯЛЯК,
педагог-псіхолаг Смаргонскага цэнтра карэкцыйна-развіццёвага навучання і рэабілітацыі;
Святлана РАДЗЬКО,
метадыст Смаргонскага цэнтра карэкцыйна-развіццёвага навучання і рэабілітацыі.