Сённяшняга госця праекта “Мая школа” добра ведаюць не толькі ў нашай краіне, але і за яе межамі. Амаль усё яго жыццё звязана з дзяржаўнай і дыпламатычнай службай: супрацоўнік Пасольства СССР у Фінляндыі; пасол Рэспублікі Беларусь у ЗША і Мексіцы; дарадца Старшыні Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь і выканаўчага сакратара СНД; першы намеснік міністра замежных спраў Рэспублікі Беларусь; памочнік Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, а зараз дырэктар адміністрацыі Парка высокіх тэхналогій, кандыдат юрыдычных навук Валерый Вільямавіч Цэпкала.
— Валерый Вільямавіч, раскажыце, калі ласка, адкуль вы родам. З чаго пачаўся ваш шлях у вялікае жыццё?
— Маё дзяцінства прайшло ў Гродне. Там я нарадзіўся, там і ў школу пайшоў. Вучыўся ў звычайнай школе № 14 і зорак з неба асабліва не хапаў. Але так было не ўвесь час. У 8 класе я ўзяўся за вучобу, і маім школьным настаўнікам прыйшлося перастройвацца — увесь час я быў сераднячком, а тут узяўся за розум. Педагогі былі здзіўлены, але мая цікавасць да вучобы захавалася да самага заканчэння школы — у 9 і 10 класе я вучыўся амаль на выдатна. У выніку ў атэстаце была толькі адна “чацвёрка” па рускай мове.
— Якім школьным прадметам вы аддавалі перавагу?
— Мне падабаліся і добра даваліся і прыродазнаўчыя прадметы, і гуманітарныя. Па ўсіх дакладных дысцыплінах былі “пяцёркі”. З матэматычных дысцыплін менш падабалася геаметрыя — відаць, з-за таго, што ў мяне не настолькі было развіта прасторавае мысленне. З гуманітарных найбольш падабаліся літаратура, грамадазнаўства, гісторыя. Не ляжала душа да школьнай хіміі, а вось ў інстытуце хімія была іншая, і ўсё рэзка памянялася.
— Любы настаўнік — асоба. Ці былі ў вашым школьным жыцці такія настаўнікі, якіх вы асабліва паважалі?
— Мне пашанцавала на настаўнікаў. Асабліва запомніліся настаўнікі фізікі Людміла Рыгораўна і матэматыкі Соф’я Ошараўна, настаўніца рускай мовы і літаратуры Юлія Сяргееўна. Да гэтага часу памятаю іх урокі, іх твары.
— Ці былі ў вашым школьным жыцці такія ўчынкі, за якія б вам сёння было сорамна?
— Відаць, як і ў кожнага дзіцяці таго часу, былі. Але я заўсёды імкнуся, па-першае, не памятаць дрэннага, па-другое, глядзець у будучыню. Калі ты глядзіш у будучыню і імкнешся нешта зрабіць, ты рухаешся наперад.
Мяне часта здзіўляюць спрэчкі пра мінулае. Навошта зараз дэбатаваць на прадмет таго, добра ці дрэнна было, што да ўлады ў Расіі прыйшлі Ленін і Сталін? Гэтым павінны займацца гісторыкі, шукаць і вывучаць архівы, рабіць высновы. Палітыкі павінны фарміраваць вобраз будучыні, яны не павінны спрачацца наконт таго, што было, “ибо мёртвые сраму не имут” і не могуць адказаць і патлумачыць матывы сваіх дзеянняў. Трэба найперш думаць, як змяніць сённяшнюю сітуацыю ў станоўчы бок, на якой ступені развіцця будзе твая краіна праз 5—10 гадоў. Я ўпэўнены, што дэбаты павінны весціся не пра гісторыю, а пра тое, дзе мы зараз і куды мы павінны рухацца. А да гісторыі трэба падыходзіць з халоднай галавой і спакойным сэрцам, паважаючы тых, хто гэтую гісторыю ствараў.
Так і ў нашым дзяцінстве. У кожнага з нас было такое, пра што проста не варта ўспамінаць. І кожны чалавек, і кожная дзяржава мае ў сваім жыцці такія моманты. Але ўвесь сэнс нашага існавання — адэкватна ўспрымаць тое, што прайшло, і правільна будаваць будучыню.
— Як адбывалася ваша сямейнае выхаванне?
— Гэта была звычайная савецкая сям’я, і нечага асаблівага ў выхаванні не было. Пасля ўрокаў ганяў у футбол, а зімой — у хакей. Хадзіў на секцыю фехтавання. Менавіта сам хадзіў — гэта сёння трэба дзіця ледзь не за руку вадзіць, бо вакол многа транспарту і іншых небяспечных рэчаў. А раней на цэлы двор была адна машына, усе ездзілі на грамадскім транспарце. Увечары бацькі прыходзілі з работы, маглі спытаць, ці зрабіў я ўрокі, а маглі і не спытаць. (Смяецца.) Зазіралі ў дзённік.
— Бацькоў у школу калі-небудзь выклікалі?
— А як жа без гэтага?! Недзе нашкодзіў, з некім пабіўся — усякае было… Але за ўвесь час, відаць, толькі некалькі разоў такое і было. Звычайна яны хадзілі толькі на бацькоўскія сходы.
— Ці падтрымліваеце зараз кантакты са сваімі аднакласнікамі?
— Маіх аднакласнікаў жыццё раскідала па розных гарадах і краінах. З некаторымі з іх падтрымліваем сувязі і час ад часу сустракаемся. Ігар Захарчанка працуе ў той жа сферы, што і я, а Марыя Кажына стала самым маладым доктарам медыцынскіх навук у Рэспубліцы Беларусь і зараз займаецца прыватнай медыцынскай практыкай.
— Атрымаўшы атэстат, вы накіраваліся ў Маскву. Чым быў абумоўлены такі выбар і наколькі ён быў складаным?
— Усе прадметы даваліся аднолькава добра, нейкіх асаблівых пераваг і захапленняў у мяне на было. Менавіта з-за гэтага вельмі складана было вырашыць, куды паступаць пасля заканчэння школы. У выніку я выбраў Маскоўскі дзяржаўны інстытут міжнародных адносін. Паехаў у Маскву, але ў мяне нават не ўзялі дакументы. У той час, каб паступіць у МДІМА, патрэбны былі рэкамендацыі райкама, гаркама і абкама камсамола, а таксама райкама, гаркама і абкама партыі. Сабраць усе гэтыя рэкамендацыі было амаль нерэальна, гэта маглі зрабіць толькі тыя, хто працаваў “наверсе”, што тут гаварыць пра мяне і маіх бацькоў, якія працавалі інжынерамі на вытворчым аб’яднанні “Азот”. Я прыехаў у Маскву з адной рэкамендацыяй райкама камсамола, і ў прыёмнай камісіі мне паведамілі, што гэтага недастаткова, каб дапусціць мяне да экзаменаў.
Добра было, што ў тыя часы МДІМА быў адной з ВНУ, дзе экзамены праходзілі раней, чым у іншых універсітэтах. Я вярнуўся ў Мінск і на ўсе “пяцёркі” здаў уступныя выпрабаванні ў тэхналагічны інстытут (сённяшні БДТУ) на спецыяльнасць “Машыны і апараты хімічных вытворчасцей”.
— І гэта пры тым, што хімію асабліва не любілі?
— Паўплывала тое, што бацькі працавалі ў хімічнай прамысловасці. Да таго ж я павінен быў стаць не хімікам, а інжынерам-механікам.
Мне вельмі падабалася там вучыцца. Ды і атрымлівалася ў мяне нядрэнна: на другім курсе нават стаў пераможцам Рэспубліканскай і лаўрэатам Усесаюзнай алімпіяды па тэарэтычнай механіцы.
Нягледзячы на тое, што ў нас была ваенная кафедра, пасля другога курса мяне прызвалі ў армію. Служыў я ва Украіне ў ракетных войсках стратэгічнага прызначэння. Мой першы армейскі год прайшоў як ва ўсіх. На працягу ж другога года з’явілася больш вольнага часу, і я вырашыў яго не губляць дарэмна: ходзячы ў каравулы (спаць у каравуле было нельга), я браў з сабой кнігі і ўсю ноч чытаў. Так я перачытаў усё, што было ў мясцовай бібліятэцы, аднавіў у памяці ўсе творы школьнай праграмы, стаў паўтараць англійскую мову.
Цікава, што, перачытваючы творы школьнай праграмы, я іх успрымаў абсалютна не так, як у школе: я ўжо меў свой уласны жыццёвы вопыт. Уся літаратура ўспрымалася праз прызму пражытага.
— У многіх можа ўзнікнуць пытанне, навошта вам гэта было?
— Я рыхтаваў фундамент, каб яшчэ раз паспрабаваць паступіць у МДІМА. Пасля арміі ў такой колькасці рэкамендацый, як адразу пасля школы, ужо не было неабходнасці — было дастаткова рэкамендацыі палітаддзела дывізіі. Я быў добрым салдатам (скончыў службу ў званні сяржанта), таму праблем з характарыстыкай не было, але начальнік палітаддзела мяне папярэдзіў, што шансаў паступіць у інстытут міжнародных адносін у мяне амаль няма. На той момант я скончыў два курсы тэхналагічнага інстытута і мог бы аднавіцца туды, калі б не атрымалася рэалізаваць сваю мару пра МДІМА.
Мала хто пасля арміі мог паступіць на першы курс — у асноўным спачатку ішлі на падрыхтоўчае аддзяленне. Шчыра кажучы, для многіх гэта было недасягальным, а я паспрабаваў, і ў мяне атрымалася, хаця конкурс быў вельмі высокі (каля 30 чалавек на месца). Увогуле, у МДІМА на ўсіх пяці курсах вучылася каля сотні савецкіх студэнтаў і крыху больш замежнікаў — і гэта на ўвесь былы СССР. У нас зараз факультэт міжнародных адносін БДУ, відаць, большы па колькасці студэнтаў.
Маё захапленне чытаннем дазволіла атрымаць “чацвёрку” за экзаменацыйнае сачыненне (“чацвёрак” было ўсяго дзве, астатнія адзнакі ўсе былі ніжэйшыя). Я вельмі добра разумею, что праверка сачынення — суб’ектыўная рэч, а напісаць сачыненне, якое б спадабалася абсалютна ўсім, практычна немагчыма. У матэматыцы і фізіцы кампетэнтнасць адразу відавочная па здольнасці (ці няздольнасці) рашаць задачы, а ў гуманітарных дысцыплінах, на маю думку, цяжка намацаць цвёрды фундамент ведаў, бо не заўсёды можна вызначыць, завучыў чалавек інфармацыю або ўсвядоміў яе і глыбока зразумеў.
— У МДІМА вы вучылі фінскую і англійскую мову. Чаму менавіта фінская?
— Калі размяркоўвалі студэнтаў па групах, у мяне ніхто не пытаўся, якую б мову я хацеў вывучаць. Проста запісалі на фінскую. Але тое, што я вывучаў фінскую мову, дало мне магчымасць працаваць у Пасольстве СССР у Фінляндыі і паглядзець, як краіна спраўлялася з праблемамі пасля развалу Савецкага Саюза і краху клірынгавай сістэмы ўзаемаразлікаў, за кошт якой у асноўным існавала фінская эканоміка. Было вельмі цікава назіраць, як краіна выходзіла з крызісу, перабудоўвала сістэму адукацыі, сістэму матывацыі і банкаўскі сектар, стварала тэхналагічныя кампаніі, сярод якіх была і добра вядомая зараз усім кампанія Nokia. Амаль на маіх вачах Фінляндыя стала на шлях мадэрнізацыі і потым за кароткі час стала сусветным лідарам і па даходах насельніцтва, і па якасці жыцця.
І інстытут, і потым аспірантуру я скончыў з адзнакай. Абараняў дысертацыю, калі працаваў ужо у Міністэрстве замежных спраў. Праз пяць гадоў пасля заканчэння аспірантуры падрыхтаваў дысертацыю ў галіне міжнароднага права.
— Ці сустракаліся на вашым шляху такія выкладчыкі, на якіх хацелася б раўняцца ў жыцці і ў кар’еры?
— У кожнага чалавека на жыццёвым шляху трапляюцца такія людзі, і я не выключэнне. Нельга сказаць, каб я браў з іх прыклад, але шмат у каго было што пераняць.
— Можа, вы спрабавалі сябе ў выкладчыцкай дзейнасці?
— Я ніколі не думаў пра педагагічную работу. Канечне, час ад часу даводзіцца чытаць лекцыі, выступаць перад студэнтамі, але не бачу выкладчыцкую дзейнасць сваёй прафесійнай дзейнасцю.
Быў у мяне адзін перыяд, які, відаць, у нечым паспрыяў майму такому стаўленню да выкладчыцкай работы. Мая вучоба ў аспірантуры па часе супала з перыядам, калі на хвалі ўсеагульнай камерцыялізацыі і распаду СССР у МДІМА сталі адкрывацца платныя курсы. І на мяне, аспіранта першага года навучання, узвалілі воз аўдыторнай нагрузкі — вопытныя выкладчыкі рынуліся зарабляць грошы на камерцыйных курсах. Свабоднага часу ў мяне не было зусім: у 8:45 пачыналіся заняткі, а прыходзіў у інтэрнат я пасля 9 гадзін вечара. Спачатку вёў заняткі, потым рыхтаваўся да заняткаў на наступны дзень, пасля мне як аспіранту чыталі лекцыі, ды і да гэтых заняткаў таксама трэба было падрыхтавацца. Тыя некалькі гадзін, якія днём заставаліся больш-менш вольнымі, было нерацыянальна траціць на паездку дадому. Я амаль жыў у інстытуце. Зразумела, што мяне надоўга не хапіла. (Смяецца.)
— Якімі замежнымі мовамі, акрамя англійскай і фінскай, вы валодаеце? Якую б зараз яшчэ вывучылі?
— З прычыны таго, што я жыў на мяжы з Польшчай, разумею польскую мову і чытаю на ёй, але, на жаль, не гавару.
Сёння і фінская мова таксама стала забывацца, бо няма размоўнай практыкі, але, думаю, у адпаведным асяроддзі за кароткі час усё ўспомнілася б, гэта не стала б праблемай. Ёсць добрая база, ды і ў Фінляндыі я жыў у фінскамоўным асяроддзі, працаваў лінейным перакладчыкам. Сінхронным перакладам ніколі не займаўся, бо лічу, што гэта не маё. Для гэтага неабходны пэўныя здольнасці і спецыяльная практыка.
Яшчэ ў аспірантуры пачаў вывучаць нямецкую мову, але праз год навучання кінуў. З кім з немцаў я ні сутыкаўся, яны ўсе гаварылі па-англійску, таму вялікага практычнага сэнсу ў вывучэнні нямецкай мовы я не бачыў. А сёння ў сувязі з развіццём камп’ютарных тэхалогій амаль увесь прафесійны свет ужо гаворыць па-англійску.
Каб у мяне цяпер быў выбар, я пачаў бы вучыць іспанскую мову. Сёння краіны Лацінскай Амерыкі пасля пераадолення рэжымаў так званых харызматычных лідараў вельмі дынамічна развіваюцца: гэта і Панама, і Нікарагуа, і Сальвадор, і Коста-Рыка. Таксама добрая дынаміка ў развіцці і іншых краін Новага Свету — Калумбіі, Чылі, Аргенціны, Эквадора, Перу, Мексікі, не кажучы ўжо пра Бразілію, якая ў вытворчасці шэрага відаў складанатэхнічнай прадукцыі (як, у прыватнасці, станкі, аўтамабілі і самалёты) у некалькі разоў пераўзышла Расію, маючы такую ж тэрыторыю (у Бразіліі гавораць па-партугальску, але гэтыя мовы вельмі блізкія, як, напрыклад, беларуская і руская).
— Ваша дыпламатычная і прафесійная дзейнасць дала вам магчымасць шмат падарожнічаць. Дзе вы яшчэ не былі і якую краіну хацелі б наведаць?
— Ведаеце, быў я практычна ўсюды. Хіба што ў Аўстраліі і Новай Зеландыі не быў. У Лацінскай Амерыцы быў у Бразіліі, Венесуэле і на Кубе. Быў у розных частках Афрыкі, вельмі многа наведваў краіны Азіі. Пасля вяртання з Фінляндыі ўвогуле вельмі захапіўся вопытам развіцця краін Паўднёва-Усходняй Азіі. (Дарэчы, Валерый Вільямавіч з’яўляецца аўтарам кнігі “Дарогай дракона” па эканамічным развіцці постындустрыяльных краін паўднёва-ўсходняй Азіі. — Заўв. рэд.)
— У чым сакрэт вашага кар’ернага поспеху?
— Сакрэт вельмі просты: заканчэнне ўстановы вышэйшай адукацыі — гэта толькі пачатак вучобы. Мне падабаецца вучыцца, і я не саромеюся гэтага. Я вучуся ўсё жыццё, імкнуся ўвесь час даведацца пра нешта новае. А Парк высокіх тэхналогій атрымаўся як сімбіёз маіх ведаў: у мяне ёсць задаткі інжынера, вывучаў праграмаванне і алгарытмію, ды і дыпламатычны вопыт таксама быў вельмі карысны.
Маё знаёмства з праграмаваннем адбылося ў тэхналагічным інстытуце: на другім курсе выкладалі шэраг дысцыплін, звязаных з гэтай сферай. Вельмі добра памятаю тагачасныя ЭВМ — вялізныя, на паўпакоя. (Смяецца.) Зараз мы часта нервуемся, што нейкая праграма доўга загружаецца. А тады мы прыходзілі ў лабараторыю, уключалі ЭВМ і адначасова ставілі чайнік — пілі гарбату. Машына 15—20 хвілін грузілася, і гэта нікога не раздражняла, бо ўсе лічылі, што так і павінна быць. (Смяецца.)
Вопыт работы ў дыпламатычным корпусе, грамадска-палітычнай сферы і палітыцы стаў таксама вельмі карысным. У мяне развіта лагічнае мысленне, выхаванае матэматычнымі дысцыплінамі, якія я ў розны час вывучаў. І ў тых ці іншых учынках я імкнуся адшукаць логіку, заўсёды стараюся зразумець, якія наступствы могуць быць пры прыняцці таго ці іншага рашэння.
Калі я вярнуўся з камандзіроўкі ў Вашынгтон (з 1997 па 2002 год В.В.Цэпкала быў паслом Рэспублікі Беларусь у ЗША і Мексіцы. — Заўв. рэд.), я зрабіў запыт ва ўрад Сінгапура з просьбай даць мне магчымасць прыехаць да іх і павучыцца кіраванню тэхналагічнымі паркамі. Мой ліст быў успрыняты вельмі сур’ёзна, і праз некаторы час сінгапурскі бок сабраў каля 30 чалавек (запрасіўшы і мяне). На працягу двух тыдняў правёў кейс-стады (case study) па кіраванні тэхналагічнымі паркамі — пачынаючы ад іх будаўніцтва і да кіравання і развіцця. Так я меў магчымасць знутры ўбачыць, як гэта працуе, і мне гэта сапраўды было надзвычай цікава.
— Беларускі Парк высокіх тэхналогій пабудаваны па ўзоры сінгапурскага?
— Не зусім так. У Сінгапуры я вывучаў практычны вопыт кіравання — убачыў усё на свае вочы. Пры стварэнні ПВТ, канечне, мы імкнуліся сабраць найлепшыя ўзоры найбольш паспяховых мадэлей: вывучалі станаўленне тэхнапаркаў у Індыі, гісторыю ўзнікнення і развіцця амерыканскай Крэмніевай даліны.
Сінгапур быў прынцыпова цікавы, бо гэта вельмі яскравы прыклад таго, як краіна за вельмі невялікі адрэзак часу — каля 30 гадоў — са слабаразвітой змагла выйсці ў шэраг краін першага свету, абагнаўшы ЗША па ўзроўні даходаў на душу насельніцтва. Пачынаючы рэформы, тагачасны Прэм’ер-міністр Сінгапура Лі Куан Ю быў сапраўдным наватарам у плане таго, як дагнаць развіццё, якое пайшло наперад. Канечне, можна вучыцца, як развівала гэтую галіну эканомікі, напрыклад, Германія, але трэба ўлічваць, што еўрапейскія краіны заўсёды былі высокаразвітымі. І тут эканамічны феномен Сінгапура з’яўляецца больш прыдатным для пераймання.
У свой час вопыт маленькіх Сінгапура і Ганконга стаў капіраваць і рэалізоўваць вялікі Кітай. І мы бачым, да якіх дасягненняў гэта прывяло. Яны не пабаяліся выбраць шлях мадэрнізацыі і запазычання найлепшых узораў кіравання эканомікай.
— Валерый Вільямавіч, на вашу думку, у чым наша краіна можа браць прыклад у эканомік тых краін, пра якія мы згадвалі?
— Шмат які вопыт у нас ужо даўно стаў гісторыяй. Узяць хаця б новую эканамічную палітыку, якая праводзілася ў Расіі ў 20-х гадах мінулага стагоддзя. Дэн Сяапін, ініцыятар эканамічных рэформ Кітая пасля культурнай рэвалюцыі 60—70-х гадоў ХХ стагоддзя, захоплены ідэямі савецкага НЭПа, пачаў сваю рэфарматарскую дзейнасць з таго, што ўвёў харчпадатак (дзяржава забірала 10% сельгаспрадукцыі) і надаў тагачасным кітайскім калгасам самастойнасць. Гэтая сістэма захавалася і сёння, ператварыўшы калгасы ў акцыянерныя таварыствы. І я сам бачыў, як кітайскія калгаснікі пасля завяршэння цыкла рэалізацыі прадукцыі пачкамі атрымліваюць грошы, яны зацікаўлены ў эканамічным росце сваёй гаспадаркі. Такое рашэнне напачатку запатрабавала вялікай мужнасці, але дало плён: Кітай, у распараджэнні якога ўсяго 6% сусветнай ворнай зямлі, сёння пракормлівае амаль 20% сусветнага насельніцтва і ў вялікай колькасці экспартуе сельскагаспадарчую прадукцыю. Таксама і малайзійскі лідар Махатхір Махамад фактычна рэалізоўваў НЭП у сваёй краіне. Сутнасць усіх гэтых эканамічных пераўтварэнняў была ў ліквідацыі алігархічнага клана і адкрыцці магчымасцей развіцця нізавых суб’ектаў гаспадарання. Айчынны НЭП вярнуўся пасля таго, як савецкія калгасы фактычна сталі саўгасамі і ў людзей знікла матывацыя да працы. Усе сталі працаваць за фіксаваную заработную плату, не адчуваючы сябе далучанымі да агульнага бізнесу.
— Як і дзе вы звычайна адпачываеце?
— Для мяне адпачынак — найперш змена абстаноўкі. Іду ў якую-небудзь кавярню, бяру каву, адкрываю камп’ютар і пачынаю пісаць. Таксама ў вольны час люблю чытаць…
— А паляжаць на сонейку?
— Такі адпачынак не для мяне. Калі выязджаю на мора, абавязкова многа плаваю — у моры, бо ў басейне плаваць не люблю. Калі ёсць дзе, люблю прабегчыся ці прайсці спартыўным крокам… Але гэта ўсё да 11 гадзін раніцы, а далей перабіраюся ў цянёк і займаюся ўлюбёнай справай — творчасцю. (Валерый Вільямавіч у сваіх работах закранае не толькі эканамічную і палітычную праблематыку, ён з’яўляецца аўтарам кнігі “Код несмяротнасці” пра таямніцу смерці і ўваскрашэння чалавека. — Заўв. рэд.)
— Адкрыйце таямніцу, над чым працуеце зараз?
— Працую над кнігай “На шляху да эканомікі ведаў” пра прынцыпы і падыходы да пабудовы эканомікі ведаў. Пішу не спяшаючыся, бо не абцяжараны нейкімі абавязацельствамі. Працую ў сваё задавальненне, аналізую вопыт паспяховых краін, вопыт нашага Парка высокіх тэхналогій, спрабую адабраць, грунтуючыся на ўласным вопыце, лепшыя арганізацыйныя і матывацыйныя падыходы і інструменты.
Вельмі часта ў нас блытаюць паняцці “інавацыя” і “мадэрнізацыя”. Мадэрнізацыя — гэта капіраванне вядомага структурнага ўзору. Напрыклад, Кітай ажыццяўляў мадэрнізацыю: глядзеў на вопыт ЗША і Сінгапура і ўкараняў лепшае ў сваю эканоміку і грамадства. Мадэрнізацыя прадугледжвае развіццё на аснове знешняга станоўчага вопыту, а інавацыя — гэта стварэнне нечага абсалютна новага, чаго яшчэ ні ў кога няма. Але для інавацыі патрэбна вялікая мужнасць і дастатковая колькасць сродкаў, каб рэалізаваць гэтую новую ідэю. Напрыклад, узнікненне праграмнага прадукту ў нетрах нашага парка — Viber, World of Tanks, MSQRD (“Маскарад”) і інш. — гэта менавіта інавацыя. І інавацыі ў нашай краіне пераважна ўкараняюцца толькі ў Парку высокіх тэхналогій, таму што, напрыклад, будаўніцва цэха па здабычы метану з бытавых адходаў — гэта не інавацыя, а капіраванне сваімі сіламі існуючага станоўчага вопыту — мадэрнізацыя. Ніхто не спрачаецца, што мадэрнізацыя прыносіць вельмі многа станоўчых вынікаў. Праводзіць яе неабходна.
Справа ў тым, што менавіта інавацыйная дзейнасць звязана з вялікімі выдаткамі і рызыкамі. І кіраванне рызыкамі з’яўляецца адной з вельмі складаных і актуальных задач інавацыйнай эканомікі. Але калі ты не рызыкуеш, то павінен разумець, што будзеш заўсёды другім.
— Каб кіраваць інавацыямі, трэба мець стратэгічнае мысленне?
— І яго таксама, але інавацыя — гэта часцей метад проб і памылак. Ніколі не ведаеш, як рынак адгукнецца на твой прадукт. А калі прадукт гатовы для выкарыстання, невядома, ці спадабаецца ён спажыўцу. Калі Стыў Джобс зрабіў першы айфон, Біл Гейтс паглядзеў на яго, сказаў, што гэта цацка для вузкага кола людзей, і памыліўся ў сваім прагнозе. Калі б Джобс пачаў з маркетынгавага даследавання, наўрад ці мы б зараз мелі смартфоны — карысталіся б і цяпер кнопачнымі тэлефонамі.
— Якія з распрацовак Парка высокіх тэхналогій ёсць у вашым смартфоне?
— Viber, канечне, ёсць. Устаноўлены і MSQRD, але не таму, што я ім карыстаюся, а таму што цікава было яго пратэсціраваць. Нават гульня World of Tanks устаноўлена (праўда, не гуляю ў яе). Такім чынам, усе тры нашы самыя паспяховыя інавацыі ёсць. Таксама карыстаюся дадаткам Apalon з прагнозам надвор’я.
— Апошнім часам у сродках масавай інфармацыі многа пісалі пра продаж Viber і MSQRD замежным кампаніям. Што зараз будзе з гэтымі дадаткамі?
— MSQRD выкуплены кампаніяй Facebook, Viber зараз належыць японскай кампаніі Rakuten, якая валодае трэцяй у свеце электроннай камерцыйнай пляцоўкай; Apalon таксама набыў замежны інвестар. Але нічога дрэннага ў гэтым няма. Напрыклад, асноўная распрацоўка кліенцкіх частак Viber, як і раней, будзе весціся ў Мінску, проста памяняўся канал фінансавання.
Некаторыя кампаніі выкупляюць дадаткі, каб інтэграваць іх у свае дзеючыя сеткі як дататковы сэрвіс (Facebook запусціў Livestream відэа, і дадатак MSQRD стаў для яго дадатковым сэрвісам), нехта проста дзеля прэстыжу і ў надзеі на далейшае развіццё (як гэта было з мабільным дадаткам Viber). Справа ў тым, што бясплатныя дадаткі не могуць прыносіць прыбытак і развівацца без знешняга фінансавання. Іншая справа — гульня World of Tanks, якая з’яўляецца самадастатковым камерцыйным праектам: бізнес-мадэль уключае ў сябе крыніцу фінансавання: гульцы плацяць грошы за розныя сэрвісы, тым самым аплачваючы далейшае ўдасканаленне.
— Некаторы час назад многа гаварылі пра адток кваліфікаваных кадраў з нашай краіны, у прыватнасці ў Расію. Якая дынаміка кадравай міграцыі зараз?
— Сёння мы можам гаварыць ужо пра адваротны працэс. У адной з кампаній Парка высокіх тэхналогій працуе каля 200 спецыялістаў, якія прыехалі з Масквы. Прычым прыязжаюць карэнныя масквічы, бо заробкі на сённяшні дзень у супрацоўнікаў рэзідэнтаў ПВТ большыя, чым у аналагічных маскоўскіх кампаніях.
— Дзякуй вялікі за размову! Ад чытачоў “Настаўніцкай газеты” зычым вам творчага плёну і стабільнасці.
Гутарыў Уладзімір ФАЛАЛЕЕЎ.
Фота з архіва Валерыя ЦЭПКАЛЫ.
