Пра канцэпцыю якаснай прафесійнай адукацыі карэспандэнт “Настаўніцкай газеты” пагутарыла з рэктарам РІПА, кандыдатам педагагічных навук, дацэнтам Валерыем Галубоўскім.
— Валерый Мікалаевіч, зацверджаная нядаўна Канцэпцыя кіравання якасцю ў ПТА і ССА з’яўляецца вызначальнай на найбліжэйшыя гады і сугучная з аб’яўленай пяцігодкай якасці. У чым яе сутнасць?
— Канцэпцыя ахоплівае ўсе ўзроўні кіравання адукацыйнай галіной, пачынаючы ад Міністэрства адукацыі як рэгулятара, які вызначае і рэалізуе арганізацыю дзяржаўнай палітыкі ў сферы адукацыі. У ёй закладзены пастулаты новай рэдакцыі Кодэкса аб адукацыі. Гаворка пра тое, што каледж павінен праводзіць самааналіз і самакантроль сваёй дзейнасці і вызначаць перыядычнасць іх правядзення. Індыкатары могуць быць сфарміраваны на аснове дзяржаўнай і ведамаснай статыстыкі, дзе закладзены вынікі дзейнасці каледжаў згодна з запытамі Міністэрства адукацыі і заснавальнікаў навучальных устаноў. Усе даныя структураваны, і ў іх адзначаны вынікі дзейнасці навучальнай установы — правядзенне ўступнай кампаніі, выкананне катрольных лічбаў прыёму, арганізацыя адукацыйнага працэсу, выхаваўчай работы, практычнага навучання, абнаўленне адукацыйнага зместу і г.д.
Такі сістэматызаваны падыход дазваляе вызначыць тыя паказчыкі, да якіх трэба імкнуцца ў функцыянаванні ўстановы адукацыі. Усталяваўшы сабе гэтую планку, каледж аналізуе, як можна дасягнуць зададзеных мэт, і паралельна падводзіць вынікі папярэдняй дзейнасці, аналізуе перашкоды для якаснай працы. Гэта можа быць недастатковае выкананне кантрольных лічбаў прыёму, неналежнае правядзенне прафарыентацыі, неадпаведнасць умоў нарматывам арганізацыі адукацыйнага працэсу, недастатковае сеткавае ўзаемадзеянне паміж навучальнымі ўстановамі і іншае.
Міністрам адукацыі зацверджаны метадычныя рэкамендацыі па будове сістэмы кіравання якасцю на ўзроўні каледжаў. Па сутнасці, ужо сфарміраваны контур усіх кампанентаў, якія ўплываюць на якасць. Вызначаны напрамкі, якія трэба рэалізаваць, каб гэтыя кампаненты запрацавалі ўзаемазвязана і далі якасна новы ўзровень падрыхтоўкі кадраў для эканомікі.
Якасць — катэгорыя дынамічная, яна не можа быць пастаяннай, фіксаванай. Яе трэба ўвесь час нарошчваць з улікам тых выклікаў, якія прад’яўляе нам жыццё, патрабуе эканоміка, грамадства, новае пакаленне моладзі, педагагічная грамадскасць. У 2024 годзе мы шмат працавалі ў гэтым кірунку, асабліва ў плане падрыхтоўкі кадраў ва ўстановах, якія рэалізуюць адукацыйныя праграмы прафесійна-тэхнічнай і сярэдняй спецыяльнай адукацыі.
— “Электронны каледж” таксама выконвае задачы кіравання якасцю. На якім этапе развіцця гэты праект?
— Апрабацыя праграмнага забеспячэння аўтаматызаванай сістэмы кіравання “Электронны каледж” ужо трэці год праходзіць на базе каледжаў, філіялаў РІПА, а ў 2026 годзе плануем укараняць гэтую сістэму ў прафесійную адукацыю ўсюды. Сёлета пройдзе адаптацыя гэтага праекта да нарматыўнай базы з улікам змяненняў у Кодэксе аб адукацыі. Сінхронна вядзецца работа па развіцці рэспубліканскага інфармацыйна-адукацыйнага асяроддзя, што дазволіць кожнай установе складаць свае рэестры з неабходнымі данымі і перадаваць іх у агульную рэспубліканскую базу. Гэта забяспечыць аператыўнасць, актуальнасць і якасць нашай дзейнасці.
— Як удасканальваецца Нацыянальная сістэма кваліфікацый?
— Нацыянальная сістэма кваліфікацый — гэта арганізацыйна-прававы механізм падрыхтоўкі і забеспячэння эканомікі краіны кваліфікаванымі кадрамі. Зыходзячы са стратэгіі па яе ўдасканаленні, да гэтага года практычна ўсе звязаныя з гэтым мерапрыемствы праведзены. Сёння працуюць 22 сектаральныя саветы кваліфікацый, куды нараўне з вытворцамі ўваходзяць прадстаўнікі РІПА. Такое ўзаемадзеянне дае нам магчымасць атрымаць папярэдні доступ да інфармацыі аб прафесійных функцыях работнікаў рэальнага сектара эканомікі, якую ў далейшым выкарыстоўваем для абнаўлення прафесійных стандартаў. Напрыклад, распрацаваны і зацверджаны прафесійны стандарт у галіне лічбавай метралогіі, і згодна з ім адкрыта новая спецыяльнасць на базе філіяла РІПА “Каледж сучасных тэхналогій у машынабудаванні і аўтасэрвісе”. Для рэалізацыі новага зместу навучання створаны сучасныя лабараторыі, у якіх пачата падрыхтоўка спецыялістаў. Мы будзем працягваць рухацца ў гэтым напрамку. Удасканаленне НСК дасць магчымасць выкарыстання прафесійных стандартаў рознымі суб’ектамі рынку працы, а таксама сістэмай адукацыі.
— На парадку дня работы парламента — прыняцце праекта Закона “Аб незалежнай ацэнцы і сертыфікацыі кваліфікацый”. У чым яго патрэбнасць?
— Прагноз Міністэрства працы і сацыяльнай абароны да 2030 года сведчыць, што колькасць асоб пенсіённага ўзросту павялічыцца да 21%, а гэта, па сутнасці, пятая частка насельніцтва нашай краіны. Выйсці з такой сітуацыі можна за кошт павышэння ўзроўню кваліфікацыі працуючых, а ў выніку — павышэння прадукцыйнасці іх працы, каб забяспечыць эфектыўную работу рэальнага сектара эканомікі.
У цэнтры ўвагі законапраекта — дзейнасць цэнтраў незалежнай ацэнкі і сертыфікацыі кваліфікацый, якая арыентавана найперш на рабочыя прафесіі (не закранае вышэйшую адукацыю). Сёння існуюць меркаванні, што ў гэтых цэнтрах усе жадаючыя змогуць атрымаць неабходныя сертыфікаты па той ці іншай кваліфікацыі, і для гэтага не трэба вучыцца ва ўстановах прафесійнай адукацыі. Але каб звяртацца ў цэнтр для пацвярджэння сваёй кваліфікацыі, трэба спачатку ёй авалодаць, а калі яе няма, то прайсці навучанне. Трэба разумець, што правядзенне незалежнай ацэнкі і сертыфікацыі кваліфікацый ні ў якім разе не зніжае ролю сістэмы прафесійнай адукацыі і не перашкаджае яе развіццю. Калі гаварыць пра перавагу прафесійнай адукацыі над кароткатэрміновай падрыхтоўкай, то яна відавочная.
У каледжы малады чалавек атрымлівае фундаментальную тэарэтычную падрыхтоўку, якая дае магчымасць развівацца на працягу ўсяго жыцця: працягваць навучанне ў вышэйшай школе, перакваліфікавацца ў іншую прафесію, прарастаць ведамі і навыкамі па вертыкалі і гарызанталі. Калі чалавек атрымлівае навык праз кароткатэрміновую праграму, то ў яго такіх траекторый прафесійнага росту няма. Але яму адкрываюцца іншыя перспектывы. Калі чалавек валодае нейкім навыкам, але не мае адпаведнага дакумента, то нормы новага закона дазволяць прадэманстраваць існуючы навык у цэнтры, і калі ён адпавядае патрабаванням прафесійнага стандарту альбо кваліфікацыйнай характарыстыкі, то чалавек атрымае сертыфікат, які дазволіць яму афіцыйна працаўладкавацца. Статус такога цэнтра можа атрымаць каледж, які мае адпаведную інфраструктуру. РІПА правядзе экспертызу і дасць заключэнне, ці можа гэтая ўстанова выконваць функцыі цэнтра незалежнай ацэнкі і сертыфікацыі кваліфікацый. Канчатковае рашэнне прымае сектаральны савет кваліфікацый, які вызначыць, па якіх прафесіях патрэбна праводзіць сертыфікацыю і дзе можна адкрыць цэнтр, зыходзячы з заключэння РІПА.
Сёння праект закона вывераны з усіх пазіцый: з пазіцыі чалавека, бо вырашае канкрэтную задачу хуткага змянення прафесійнай траекторыі працоўнай дзейнасці; з пазіцыі дзяржавы і эканомікі, таму што ва ўмовах востага дэфіцыту кадраў мы ствараем механізм хуткага пераразмеркавання працоўных рэсурсаў і, што самае важнае, павышаем якасць жыцця, бо спецыяліст, які пацвердзіць сваю кваліфікацыю, будзе якасна выконваць сваю работу, а значыць, якаснымі будуць тавары і паслугі. Наша цэласная сістэмная работа пацвярджае лозунг Прэзідэнта і ўрада: наша сіла — у адзінстве працаваць, ствараць дабрабыт, развіваць эканоміку і дзяржаву ў цэлым. Мы трапляем у вектар гэтай генеральнай лініі і працягваем працаваць з такімі намерамі.
Супрацоўніцтва з заказчыкамі кадраў
— У праграме развіцця ПТА і ССА на 2024—2026 гады асобны блок прысвечаны ўзаемадзеянню з заказчыкамі кадраў. Мы павінны падхопліваць вытворчыя задачы, выяўляць новыя функцыі, якія могуць з’яўляцца ў прафесіях, і на аснове гэтага абнаўляць змест вучэбных планаў і праграм. Адным з крокаў супрацоўніцтва з’яўляецца стварэнне на прадпрыемствах вучэбна-вытворчых майстэрань, за кошт чаго павышаецца якасць практычнага навучання. Акрамя таго, такі крок будзе даваць нам больш дакладную інфармацыю пра сучасныя патрабаванні заказчыка кадраў, што дазволіць аператыўна ўносіць змяненні ў змест навучання.
Са свайго боку імкнёмся да больш прадметнага далучэння вытворцаў-галінавікоў да сістэмы прафесійнай адукацыі. Па даручэнні Міністэрства адукацыі праводзіцца серыя выязных семінараў у кожным рэгіёне, каб азнаёміць заказчыкаў кадраў з нарматыўнай прававой базай, метадычнымі распрацоўкамі падрыхтоўкі кадраў у сістэме прафесійнай адукацыі, нагадаць пра парадак прагназавання патрэб у кадрах праз выкарыстанне аўтаматызаванай інфармацыйнай сістэмы “Заказ на падрыхтоўку кадраў”, расказаць аб дагаворным і прававым рэгуляванні, заключэнні з каледжамі дамоўленасці аб узаемадзеянні і абавязках кожнага з бакоў па арганізацыі практычнага навучання, правядзенні практык, мэтавай падрыхтоўцы, прафарыентацыі і вызначэнні патрабаванняў да зместу і ацэнкі навучання.
Акрамя таго, прадпрыемствам неабходна праводзіць аналіз сваіх структур, улічваць абнаўленне вытворчасці сучасным абсталяваннем, вызначаць, па якіх відах прафесій існуюць вакансіі альбо дзе кадры непатрэбны. Са свайго боку сістэма прафесійнай адукацыі можа суправаджаць працэс мадэрнізацыі вытворчасці, вучыць рабочых патрэбным навыкам. Сёння прадпрыемствы недастаткова эфектыўна выкарыстоўваюць базу каледжаў, непасрэдна цэнтраў кампетэнцый для перападрыхтоўкі і павышэння кваліфікацыі сваіх рабочых, таму мы будзем імкнуцца далучаць да больш цеснага з намі ўзаемадзеяння.
Разам з тым у нашы функцыі ўваходзіць павышэнне кваліфікацыі і перападрыхтоўка выкладчыкаў і майстроў вытворчага навучання каледжаў. Для ўдасканалення гэтага кірунку праводзілі дыягностыку кампетэнцый работнікаў устаноў ПТА і ССА, каб выявіць дэфіцыт у ведах у нарматыўным прававым, навукова-метадычным забеспячэнні, у ацэначных сродках, арганізацыі адукацыйнага працэсу. Той недахоп ведаў, які быў выяўлены, будзе закладзены ў праграмы павышэння кваліфікацыі і перападрыхтоўкі. Абнаўленне зместу такіх праграм па гэтым прынцыпе будзе весціся і далей.
Ала КЛЮЙКО
