Днямі беларускія школьнікі вярнуліся з 54-й Міжнароднай матэматычнай алімпіяды, якая праходзіла ў горадзе Санта-Марта (Калумбія). У спаборніцтвах прынялі ўдзел 527 школьнікаў з 97 краін — 475 хлопчыкаў і 52 дзяўчынкі. Выступленне нашай каманды было паспяховым — адзін залаты, два сярэбраныя і тры бронзавыя медалі.
У склад беларускай каманды ўвайшлі навучэнцы гімназіі № 41 Мінска імя В.Х.Сярэбранага: Аляксей Семчанкоў (залаты медаль, 11 клас), Дзмітрый Баброў (сярэбраны медаль, 10 клас), Арцём Жук (сярэбраны медаль, 11 клас); навучэнцы Ліцэя БДУ: Багдан Гілевіч (бронзавы медаль, 11 клас), Лізавета Даўгяла (бронзавы медаль, 11 клас); навучэнка гімназіі № 3 Бабруйска Настасся Жыркевіч (бронзавы медаль, 11 клас).
Аб тым, як рыхтаваліся школьнікі да міжнароднай алімпіяды, і пра асаблівасці яе правядзення расказалі кіраўнікі каманды Сяргей Аляксеевіч Мазанік — загадчык кафедры вышэйшай матэматыкі БДУ, доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар, і Ігар Іванавіч Варановіч — дацэнт кафедры вышэйшай алгебры і абароны інфармацыі БДУ, кандыдат фізіка-матэматычных навук.
Перадалімпіядныя зборы праходзілі ў тры этапы. У красавіку быў першасны адбор, у якім прымалі ўдзел 17 школьнікаў, з іх выкладчыкі адабралі 12 лепшых вучняў. У маі прайшоў другі канчатковы адбор, у выніку яго была сфарміравана каманда з шасці чалавек, якая ў ліпені пачала актыўна рыхтавацца да ўдзелу ў міжнароднай алімпіядзе.
“На міжнароднай алімпіядзе па матэматыцы стала традыцыяй, што краіны-ўдзельніцы дасылаюць арганізатарам свае задачы для алімпіяднікаў (не больш як 6 задач), — гаворыць Ігар Іванавіч Варановіч. — На алімпіяду, як правіла, прыходзіць каля 200 задач, з якіх пасля выбіраюцца тыя, што будуць прапанаваны школьнікам падчас спаборніцтваў. Метадычная камісія алімпіяды фарміруе так званы шорт-ліст — скарочаны спіс задач, у які ўключаецца некалькі дзясяткаў задач (сёлета было 27 задач). Пасля прадстаўнікі журы рашаюць іх, адбіраюць задачы з найбольш арыгінальнымі і прыгожымі ўмовамі і рашэннямі і шляхам галасавання выбіраюць шэсць задач. Галоўнае, каб пры гэтым былі выкананы некаторыя правілы: 3-я і 6-я задачы павінны быць самымі складанымі, 2-я і 5-я — сярэднімі па цяжкасці, а 1-я і 4-я — дастаткова простымі. У кожны з двух дзён школьнікі рашаюць адну складаную, адну сярэднюю па цяжкасці і адну лёгкую задачу. Наступнае правіла, якога прытрымліваецца журы: задачы павінны быць з розных галін матэматыкі, не быць “сухімі”, мець змест цікавы для школьнікаў. Задачы беларускіх матэматыкаў, якія яны дасылаюць на міжнародныя алімпіяды, пяць разоў былі ўключаны ў спаборніцтвы”.
Асноўныя алімпіядныя выпрабаванні доўжыліся два дні, у ходзе якіх удзельнікам неабходна было рашыць па тры задачы кожны дзень. На іх рашэнне давалася 4,5 гадзіны. З сабой школьнікі маглі ўзяць толькі лінейку, цыркуль, ручку. Былі забаронены калькулятары і электронныя сродкі. Максімальная адзнака за правільнае рашэнне задачы складала сем балаў — такім чынам кожны ўдзельнік мог набраць 42 балы.
У гэтым годзе алімпіяда была дастаткова складанай. Першая задача тычылася алгебры і тэорыі лікаў, другая — камбінаторыкі геаметрычных аб’ектаў на плоскасці, трэцяя і чацвёртая задачы былі цалкам геаметрычнымі, пятая — зноў па алгебры (тычылася функцыянальных няроўнасцей), шостая — складаная камбінаторная задача.
Кіраўнікі каманды расказалі аб адной незвычайнай задачы (другой па ліку), якая была прадстаўлена на алімпіядзе. Яна мела нацыянальную калумбійскую афарбоўку. Прапануем яе змест: назавём калумбійскай канфігурацыяй кропак любыя 4027 кропак, з якіх 2013 пафарбаваны ў чырвоны колер, а 2014 — у сіні (гэтыя два колеры ёсць на сцягу Калумбіі). Прычым ніякія тры кропкі не знаходзяцца на адной прамой. Трэба знайсці найменшы лік K, такі, каб для любой калумбійскай канфігурацыі кропак можна было правесці К прамых, якія падзеляць плоскасць на вобласці так, каб ні на адной з іх не было кропак рознага колеру і каб ніякая кропка не ляжала ні на адной прамой.
Для кожнай задачы была распрацавана свая схема ацэньвання з улікам таго, што задачы мелі некалькі варыянтаў рашэння. Школьніку неабходна было выбраць адзін з магчымых спосабаў.
Работы дзяцей правяралі і ацэньвалі кіраўнікі каманд, якія прывезлі школьнікаў на алімпіяду. Асобна праверку праводзілі каманды-каардынатары (так званае мясцовае журы). Пасля адзнакі ўзгадняліся. Калі яны супадалі, то ніякіх пытанняў не ўзнікала. Калі ж не супадалі, то высвятляліся нюансы, якія маглі быць упушчаны, напрыклад, з моўнай прычыны. Хаця матэматыка перш за ўсё — гэта формулы, але пры афармленні рашэнняў выкарыстоўваецца і мова.
На алімпіядзе 50 працэнтаў школьнікаў атрымалі ўзнагароды. У неафіцыйным камандным заліку спаборніцтваў каманда Расіі заняла чацвёрты радок. Першае месца — у Кітая, другое — у Паўднёвай Карэі, трэцяе — у ЗША. Беларусы падзялілі 22-е месца з румынамі і венграмі (набралі аднолькавую колькасць балаў).
Горад, дзе праходзіла алімпіяда, знаходзіцца на ўзбярэжжы Карыбскага мора і з’яўляецца самым старажытным горадам Калумбіі. Санта-Марта — вядомы культурны і турыстычны цэнтр краіны. Сярод значных мясцін горада музей Балівара, Сабор Санта-Марты, Нацыянальны парк у ваколіцах горада. Для школьнікаў была арганізавана экскурсія па горадзе. Непадалёк цэнтра горада размешчана віла Ла-Віла-де-Сан-Педра-Алехандрына, якая датуецца ХVII стагоддзем. У ёй правёў апошнія гады свайго жыцця першы Прэзідэнт Калумбіі Сімон Балівар. Тут жа адбылася цырымонія ўрачыстага закрыцця алімпіяды, дзе школьнікам былі ўручаны ўзнагароды.
