У дзяцінстве Алена Яраслаўская марыла аб прафесіі перакладчыка, а стала настаўніцай выяўленчага мастацтва і лагапедам. Але, у пэўным сэнсе, заўсёды адчувала сябе перакладчыкам.
Як педагогу дадатковай адукацыі Быхаўскага раённага цэнтра дзіцячай творчасці і настаўніку спецыяльнага класа ЦКРНіР Алене Генадзьеўне даводзіцца шукаць паразуменне з так званымі замежнікамі — дзецьмі, якія маюць цяжкасці ў вымаўленні і размаўляюць на сваёй тарабарскай мове.
— Самае прыемнае ў маёй рабоце — гэта бачыць, з якой радасцю і гордасцю дзіця расказвае і паказвае бацькам, што ў яго сёння атрымалася, чаму яно навучылася, — гаворыць Алена Генадзьеўна. — Лагапед, як ніякі іншы педагог, бачыць індывідуальнасць дзіцяці. У цэнтры дзіцячай творчасці я праводжу індывідуальныя заняткі з дашкольнікамі і вучнямі пачатковых класаў па развіцці маўлення. У іх, як правіла, нязначныя маўленчыя парушэнні, напрыклад, дыслалія.
А 3 гады назад да мяне на заняткі прывялі Ульяну, якой было 4,5 года. Спецыялісты псіхолага-медыка-педагагічнай камісіі ставілі ёй агульнае недаразвіццё маўлення ІІ узроўню. У дзяўчынкі была парушана складовая структура, у маўленні адсутнічала шмат гукаў, быў маленькі запас слоў, яна не рабіла абагульненняў і г.д. У дзіцячым садзе педагогі наогул думалі, што дзяўчынка глуханямая. Два месяцы ў мяне пайшло на тое, каб яе проста разгаварыць. Ульяна плакала, нічога не хацела рабіць. Але мама настойліва прыводзіла дачку. Чаго толькі я не рабіла, каб далучыць яе да заняткаў!
Сёння Ульяна — маё дасягненне, гордасць і вялікая радасць. Яна скончыла 1 клас, адна з лепшых вучаніц. Тэхніка чытання ў яе складае 33 словы ў мінуту, чытанне ўсвядомленае, дзяўчынка ўмее пераказваць прачытанае. Усе гукі ва Ульяны пастаўлены, яна добра размаўляе.
Гэты прыклад сведчыць пра тое, што калі дзіця своечасова трапіць да спецыяліста, то і вынік абавязкова будзе. Прыводзяць да мяне малых, якія, як і Ульяна, плачуць, адмаўляюцца займацца, і мамы ў пэўны момант здаюцца, настойлівасці ў занятках не праяўляюць. А тут павінна быць воля і цярпенне з боку дзіцяці і бацькоў і вялікае жаданне педагога дапамагчы.
Калі дзіця своечасова трапіць да спецыяліста, то і вынік абавязкова будзе.
Заняткі з дзецьмі Алена Генадзьеўна часта пачынае з малявання, што не толькі стварае добры настрой, але і дапамагае ў карэкцыйнай рабоце. Напрыклад, бярэ кардонны шаблон, на якім намалявана кошка. Дзіця падкладае яго пад лісточак і простым алоўкам або васковай крэйдай прамалёўвае абрысы жывёлы. Прыдумвае ёй мянушку, напрыклад, Мурка, у якой павінен быць гук, які дзіцяці трэба аўтаматызаваць (гук “р”). Далей — гульня. Калі кошка задаволена, яна вымаўляе “мур, мур, мур”. Каб паклікаць яе, гавораць “кіс, кіс, кіс” (аўтаматызуецца гук “с”). Калі кошка злуецца, яна шыпіць (работа з гукам “ш”).
— Сучасныя дзеці не імкнуцца маляваць каляровымі алоўкамі, часцей выкарыстоўваюць фламастары, бо так лягчэй, не трэба націскаць на паперу. Ды і бацькі часцей купляюць дзецям менавіта фламастары, — адзначае Алена Генадзьеўна. — Але маляваць алоўкамі неабходна для развіцця дробнай маторыкі, умацавання мышцаў кісці рукі, каб у школе дзіця ўпэўнена пісала шарыкавай ручкай. Часта бацькі забываюць пра магчымасці акварэльных фарбаў. Колькі пазітыўных эмоцый яны дораць! Змяшаў фарбы і атрымаўся новы колер, дадаў больш вады, колер зноў змяніўся. Ці маляванне далонькамі. Калі абвесці далоньку на паперы (вялікім пальцам уверх), і дамаляваць дзюбу, то атрымаецца лебедзь (аўтаматызуем мяккі гук “ль”). Калі абвесці левую далоньку (вялікім пальцам у правы бок), атрымаецца пеўнік (петушок). Дамалюем бародку і можна адпрацоўваць гук “ш”. А калі ўзяць звычайны дзіцячы сандаль і абвесці яго па контуры падэшвы, а затым абвесці далонькі дзвюх рук, дамаляваць вочы, то атрымаецца лось (адпрацоўваем цвёрды гук “л”). Так весела і з карысцю праходзяць нашы заняткі.
Самая цікавая для педагога работа з дзецьмі, чыё маўленне амаль немагчыма зразумець. Напрыклад, “да-да-да”— дадочет дусь” (га-га-га — гогочет гусь) ці “собата и пают” (собака и паук), “любилей” (юбилей), “шабака, шамолёт, шушки” (собака, самолёт, сушки), “кашалад” (шоколад). Тут патрэбна карпатлівая работа, бо дзіця немагчыма прымусіць, яго трэба зацікавіць.
— Вучу непасед слухаць і чуць гукі маўлення, кантраляваць свой язычок, а не падпарадкоўвацца яму, — заўважае Алена Генадзьеўна. — Большасць дзяцей так шчыра здзіўляюцца, што язык умее выконваць пэўныя практыкаванні. Толькі трэба яго крышку навучыць. Безумоўна, пачынаю ад самых простых заданняў, такіх як “Пакладзі язычок спаць, “Блінок”, “Арэшкі”, паступова ўскладняючы — “Арэлі”, “Грыбок”, “Маляр”. Час, неабходны для пераадолення маўленчых парушэнняў, для кожнага дзіцяці свой.
Увогуле, работа ў лагапеда творчая. Некалькі дзяцей могуць мець праблему з гукам “л”. Але адно дзіця яго замяняе на гук “в” (высина — лысина), а другое на “у” (уысина), а трэцяе проста прапускае ў маўленні (ысина). Таму і працаваць з дзецьмі трэба па-рознаму, з кожным па індывідуальнай праграме. Неабходна развіваць граматычны лад маўлення, вучыць утвараць новыя словы і змяняць іх па ліках, склонах і родах. Папаўняць актыўны слоўнік дзяцей прыметнікамі і дзеясловамі. Даваць навыкі гукавога аналізу і сінтэзу, дзялення слоў на склады, а гукаў на галосныя і зычныя, цвёрдыя і мяккія, пераказу кароткіх тэкстаў. Праз гульню Алена Генадзьеўна вучыць выхаванцаў арыентавацца ў схеме ўласнага цела, адрозніваць права-лева, працаваць па клетках на аркушы паперы і арыентавацца на ім, развівае кісцевую маторыку. Педагог гуляе з дзецьмі ў вучэбныя настольныя і друкаваныя гульні, складае лагапедычныя пазлы, размалёўвае развіццёвыя карцінкі каляровымі алоўкамі.
Надзея ЦЕРАХАВА.