Установы спецыяльнай адукацыі: якія асаблівасці іх акрэдытацыі

Сёння мы будзем разглядаць пытанні дзяржаўнай акрэдытацыі ў сферы адукацыі і дэталёва спынімся на спецыяльнай адукацыі.

Спецыяльная адукацыя з’яўляецца адным з відаў адукацыі (пункт 4 артыкула 10 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адукацыі) і прадугледжвае навучанне і выхаванне навучэнцаў, якія з’яўляюцца асобамі з асаблівасцямі псіхафізічнага развіцця, праз рэалізацыю адукацыйных праграм спецыяль­най адукацыі на ўзроўнях да­школьнай, агульнай сярэдняй адукацыі.

Гаворачы аб дзяржаўнай акрэдытацыі ўстаноў спецыяльнай адукацыі, неабходна адзна­чыць, што новая рэдакцыя Кодэкса Рэс­публікі Беларусь аб адукацыі (далей — Кодэкс), якая ўступіла ў сілу з 1 верасня 2022 года, канкрэтызуе, у якіх выпадках установы спецыяльнай адукацыі падлягаюць дзяржаўнай акрэдытацыі.

Так, падпункт 5.1 пункта 5 артыкула 28 Кодэкса ўстанаўлівае, што дзяржаўная акрэдытацыя ўстаноў спецыяльнай адукацыі праводзіцца на адпаведнасць заяўленаму віду толькі тых устаноў спецыяльнай адукацыі, якія рэалізуюць адукацыйную праграму спецыяльнай адукацыі на ўзроўні агульнай сярэдняй адукацыі.

Прынцыпова працэдура дзяржаўнай акрэдытацыі не зведала сур’ёзных змяненняў. У новым Палажэнні аб парадку правядзення дзяржаўнай акрэдытацыі і пацвярджэння дзяржаўнай акрэдытацыі ўстаноў адукацыі, іншых арганізацый, якім у адпаведнасці з заканадаўствам прадастаўлена права ажыццяўляць адукацыйную дзейнасць, зацверджаным пастановай Савета Міністраў Рэс­публікі Беларусь ад 31 жніўня 2022 г. № 572 (далей — Палажэнне аб дзяржаўнай акрэдытацыі), на заканадаўчым узроўні замацаваны выпрацаваныя нацыянальнай сістэмай адукацыі правілы правядзення дзяржаўнай акрэдытацыі ў сферы адукацыі, што станоўча зарэкамендавалі сябе на практыцы, адлюстраваны пазіцыі, якія дазваляюць забяспе­чыць далейшую гарманізацыю заканадаўства Рэспублікі Беларусь і Расійскай Федэрацыі ў сферы знешняга забеспячэння якасці адукацыі.

Нагадаю, што згодна з пунктам 4 артыкула 28 Кодэкса рашэннем аб дзяржаўнай акрэдытацыі ўстановы спецыяльнай адукацыі на адпаведнасць заяўленаму віду ўстанаўліваецца права ўстановы адукацыі на выдачу выпускнікам дакументаў аб адукацыі.

Раней мы пісалі, што ў лік суб’ектаў, якія маюць права на ўстанаўленне адпаведнасці адукацыйнай дзейнасці ўстановы адукацыі заканадаўству аб адукацыі, зместу і якасці адукацыі, што прадастаўляецца, патрабаванням адукацыйных стандартаў, вучэбна-праграмнай дакументацыі адукацыйных праграм, заканадаўцам уключана дзяржаўная арганізацыя, якой з’яўляецца дзяржаўная ўстанова “Нацыянальнае агенцтва па забеспячэнні якасці адукацыі”.

Якія ж змяненні ў дзяржаўнай акрэдытацыі і яе пацвярджэнні ў сферы адукацыі адбыліся ў сувязі з уступленнем у сілу з 1 верасня 2022 года Палажэння аб дзяржаўнай акрэдытацыі?

Змяніўся тэрмін праходжання дзяржаўнай акрэдытацыі ўстановы адукацыі на адпаведнасць заяўленаму віду — на працягу першага года пасля стварэння ўстановы адукацыі або змянення яе віду, але не пазней як за сем месяцаў да завяршэння бягучага навучальнага года (пункт 4 Палажэння аб дзяржаўнай акрэдытацыі).

Важна! Названая норма аба­вязвае ўстановы адукацыі падаваць заяву аб правядзенні дзяржаўнай акрэдытацыі ўстановы адукацыі на адпаведнасць заяўленаму віду на першым годзе свайго стварэння або змянення віду — не чакаючы з’яўлення першых выпускнікоў.

Звяртаю ўвагу кіраўнікоў устаноў адукацыі: у выпадку змянення ва ўстаноўчых дакументах ВІДУ ўстановы адукацыі кіраўнік установы адукацыі абавязаны падаць адпаведную заяву ў Дэпартамент кантролю якасці адукацыі Міністэрства адукацыі (далей — Дэпартамент) на працягу першага года, але не пазней як за сем месяцаў да завяршэння бягучага навучальнага года. Паколькі працягласць навучальнага года ўстанаўліваецца з 1 верасня па 31 жніўня (артыкул 150 Кодэкса), то такая заява павінна быць пададзена не пазней за 31 студзеня.

Тэрміны пацвярджэння дзяржаўнай акрэдытацыі ўстановы адукацыі на адпаведнасць заяў­ленаму віду не змяніліся — не пазней як за тры месяцы да заканчэння тэрміну дзеяння сертыфіката аб дзяржаўнай акрэдытацыі ўстанова адукацыі абавязана падаць адпаведную заяву ў Дэпартамент.

Новаўвядзеннем для дзяржаўнай акрэдытацыі ўстаноў спецыяльнай адукацыі з’яўляецца вызначэнне дадаткам 6 да Палажэння аб дзяржаўнай акрэдытацыі крытэрыяў ацэнкі адпаведнасці заяўленаму віду ўстановы спецыяльнай адукацыі (далей — крытэрыі ацэнкі УСА).

Крытэрыі ацэнкі УСА ўключаюць у сябе:
17 найменняў крытэрыяў для двух відаў: спецыяльная школа і спецыяльная школа-інтэрнат;
паказчыкі выканання крытэрыяў для кожнага з двух відаў устаноў спецыяльнай адукацыі.

Рэгламентам адміністрацыйнай працэдуры, што ажыццяўляецца ў дачыненні да суб’ектаў гаспадарання, згодна з падпунктам 10.1.1 “Дзяржаўная акрэдытацыя ўстановы адукацыі, іншай арганізацыі, якой у адпаведнасці з заканадаўствам прадастаўлена права ажыццяўляць адукацыйную дзейнасць, на адпаведнасць заяўленаму віду (па кожнай спецыяльнасці, профілі адукацыі, напрамку адукацыі)”, зацверджаным пастановай Міністэрства адукацыі ад 24 студзеня 2022 г. № 10 (у рэд. пастановы Мінадукацыі ад 20 верасня 2022 г. № 324) (далей — Рэгламент адміністрацыйнай працэдуры 10.1.1), дакладна ўстаноўлены пералік дакументаў, якія прадстаўляюцца ўстановай спецыяльнай адукацыі ў Дэпартамент для правядзення дзяржаўнай акрэдытацыі ўстановы адукацыі на адпаведнасць заяўленаму віду:

заява аб правядзенні дзяржаўнай акрэдытацыі на адпаведнасць заяўленаму віду;

інфармацыя аб выніках самакантролю.

Аналагічныя патрабаванні ўстаноўлены да пераліку дакументаў, якія падаюцца ўстановай спецыяльнай адукацыі пры пацвярджэнні дзяржаўнай акрэдытацыі на адпаведнасць заяўленаму віду.

***

Афармленне інфармацыі аб выніках самакантролю за забеспячэннем якасці адукацыі для падачы заявы аб правядзенні дзяржаўнай акрэдытацыі (пацвярджэнні дзяржаўнай акрэдытацыі) на адпаведнасць заяўленаму віду.

Форма інфармацыі аб выніках самакантролю за забеспячэннем якасці адукацыі ўстановы спе­цыяльнай адукацыі, якія рэалізуюць адукацыйную праграму спецыяльнай адукацыі на ўзроўні агульнай сярэдняй адукацыі, вызначана ў дадатку 2 да Рэгламенту адміністрацыйнай працэдуры 10.1.1.

Падпунктам 2.1 пункта 2 Рэгламенту адміністрацыйнай працэдуры 10.1.1 дакладна ўстаноў­лена, што інфармацыя аб выніках самакантролю прадстаўляецца па выніках апошняга самакантролю, праведзенага ўстановай адукацыі.

Звярніце ўвагу! Па выніках апошняга самакантролю — з улікам перыядычнасці, устаноўленай лакальным актам кіраўніка ўстановы адукацыі.

ВАЖНА! Інфармацыя аб выніках самакантролю павінна быць аб’ектыўнай, актуальнай і абгрунтавана нарматыўнай прававой базай, лакальнымі актамі ўстановы адукацыі і па сваёй форме адпавядаць Рэгламенту адміністрацыйнай працэдуры 10.1.1.

Звярніце ўвагу! У адпаведнасці з артыкулам 17 Закона Рэс­публікі Беларусь “Аб асновах адміністрацыйных працэдур” Дэпартамент можа адмовіць у прыняцці заявы, калі не выкананы патрабаванні да формы або зместу заявы і (ці) інфармацыі аб выніках самакантролю.

ВАЖНА! Пасля ўстаранення недахопаў з заявай можна звярнуцца паўторна.

Інфармацыя аб выніках самакантролю падпісваецца кіраў­ніком установы спецыяльнай адукацыі і завяраецца пячаткай установы адукацыі.

Звярніце ўвагу! Пячатка можа не прастаўляцца суб’ектамі гаспадарання, якія ў адпавед­насць з заканадаўчымі актамі маюць права не выкарыстоўваць пячатку.

У выпадку, калі інфармацыя аб выніках самакантролю разглядалася на пасяджэнні органа самакіравання ўстановы адукацыі, неабходна пазначыць дату пасяджэння і нумар пратакола.

Звярніце ўвагу! Падпунктам 2.1 пункта 2 Рэгламенту адміністрацыйнай працэдуры 10.1.1 дакладна ўстаноўлена, што калі інфармацыя аб выніках самакантролю прадстаўляецца па выніках апошняга самакантролю, праведзенага ўстановай адукацыі, то інфармацыя ў табліцах прадстаўляецца на першае чысло месяца падачы заявы аб правядзенні дзяржаўнай акрэдытацыі (пры падачы зая­вы аб пацвярджэнні дзяржаўнай акрэдытацыі — на першае чысло месяца падачы гэтай заявы).

Звярніце ўвагу! Метадычныя рэкамендацыі па запаўненні інфармацыі аб выніках самакантролю спецыяльнай адукацыі для падачы заявы аб правя­дзенні дзяржаўнай акрэдытацыі (пацвярджэнні дзяржаўнай акрэдытацыі) на адпаведнасць заяўленаму віду размешчаны на сайце Нацыянальнага агенцтва ў раз­дзеле “Дзяржаўная акрэдытацыя”

Яшчэ адным новаўвядзеннем для дзяржаўнай акрэдытацыі ўстаноў спецыяльнай адукацыі з’яўляецца вызначэнне дадаткам 6 да Палажэння аб дзяржаўнай акрэдытацыі крытэрыяў ацэнкі адпаведнасці заяўленаму віду ўстановы спецыяльнай адукацыі (далей — крытэрыі ацэнкі УСА).

Крытэрыі ацэнкі УСА ўключаюць у сябе:

17 найменняў крытэрыяў для двух відаў: спецыяльная школа і спецыяльная школа-інтэрнат;

паказчыкі выканання крытэрыяў для кожнага з двух відаў устаноў спецыяльнай адукацыі.

Больш дэталёва спынімся на гэтых крытэрыях і паказчыках іх выканання.

1. Віды адукацыйных праграм, якія рэалізуюцца ўстановай адукацыі.

Крытэрый лічыцца выкананым пры ўмове рэалізацыі ўстановай спецыяльнай адукацыі сукупнасці адукацыйных праграм, прадугледжаных гэтым крытэрыем.

2. Укамплектаванасць педагагічнымі работнікамі, для якіх установа адукацыі з’яўляецца асноўным месцам работы.

Гэты крытэрый лічыцца выкананым, калі ва ўстанове спе­цыяльнай адукацыі колькасць педагагічных работнікаў, для якіх установа адукацыі з’яўляецца асноўным месцам работы, складае 60% і больш.

3. Наяўнасць педагагічных работнікаў, якія маюць вышэйшую кваліфікацыйную катэгорыю.

Гэты крытэрый лічыцца выкананым, калі ўстанова спецыяльнай адукацыі мае не менш за аднаго педагагічнага работніка, які мае вышэйшую кваліфікацыйную катэгорыю, для каго ўстанова адукацыі з’яўляецца асноўным месцам работы, або ён прыцягваецца да педагагічнай дзейнасці на ўмовах знешняга сумяшчальніцтва.

4. Адпаведнасць педагагічных работнікаў кваліфікацыйным патрабаванням, якія вызначаюцца ў кваліфікацыйным даведніку пасад служачых, занятых у адукацыі, а таксама ў пункце 2 артыкула 51 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адукацыі.

Пад адпаведнасцю педага­гічных работнікаў неабходна разумець адпаведнасць кожнага педагагічнага работніка кваліфікацыйным патрабаванням, устаноўленым у Выпуску 28 АКДП “Пасады служачых, занятых у адукацыі”, у дачыненні да пасады, якую займае педагагічны работнік, а таксама патрабаванням, вызначаным у пункце 2 артыкула 51 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адукацыі.

Нагадаем, што ў адпаведнасці з пунктам 2 артыкула 51 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адукацыі педагагічную дзейнасць не мо­гуць ажыццяўляць асобы:

пазбаўленыя права займацца педагагічнай дзейнасцю;

якія маюць судзімасць, калі яна не знята або не пагашана;

якія не маюць права займацца педагагічнай дзейнасцю ў выпадках, прадугледжаных заканадаўчымі актамі;

прызнаныя недзеяздольнымі або абмежавана дзеяздольнымі;

якія маюць медыцынскія супрацьпаказанні да ажыццяўлення педагагічнай дзейнасці.

5. Наяўнасць вучэбна-праграмнай дакументацыі адпаведных адукацыйных праграм, якія рэалізуюцца ўстановай адукацыі.

Крытэрый лічыцца выкананым пры наяўнасці ва ўстанове спецыяльнай адукацыі ўсяго пераліку вучэбна-праграмнай дакументацыі адукацыйных праграм, якія рэалізуюцца ва ўстанове адукацыі, прадугледжанага артыкулам 283 Кодэкса.

6. Наяўнасць вучэбных выданняў, афіцыйна зацверджаных або дапушчаных у якасці адпаведнага віду вучэбнага выдання ў друкаваным і электронным выглядзе да выкарыстання ў адукацыйным працэсе па адукацыйных галінах, вучэбных прадметах на кожнага навучэнца.

Крытэрый лічыцца выкананым пры выкананні ўстаноўленага паказчыка (сто працэнтаў) па ўсіх вучэбных прадметах, модулях, факультатыўных занятках па вучэбным плане на кожнага навучэнца.

7. Наяўнасць на праве ўласнасці ці іншай законнай падставе капітальных пабудоў (будынкаў, збудаванняў), ізаляваных памяшканняў, іх частак, неабходных для ажыццяўлення адукацыйнай дзейнасці, а таксама станоўчага санітарна-гігіенічнага заключэння аб адпаведнасці названых пабудоў патрабаванням заканадаўства ў галіне санітарна-эпідэміялагічнага дабрабыту насельніцтва.

Крытэрый лічыцца выкананым пры наяўнасці:

капітальных пабудоў (будынкаў, збудаванняў), ізаляваных памяшканняў, іх частак, неабходных для ажыццяўлення адукацыйнай дзейнасці, на праве ўласнасці ці іншай законнай падставе, у тым ліку на правах аператыўнага кі­равання;

станоўчага санітарна-гігіенічнага заключэння аб адпаведнасці капітальных пабудоў (будынкаў, збудаванняў), ізаляваных памяшканняў, іх частак, неабходных для ажыццяўлення адукацыйнай дзейнасці, патрабаванням заканадаўства ў галіне санітарна-эпідэміялагічнага даб­рабыту насельніцтва, выдадзенага тэрытарыяльным цэнтрам гігіены і эпідэміялогіі (з пазначэннем даты заканчэння тэрміну дзеяння).

8. Наяўнасць абсталявання, мэблі, інвентару, сродкаў навучання, іншай маёмасці з улікам пералікаў, вызначаных Міністэрствам адукацыі, для рэалізацыі адпаведных адукацыйных праграм.

Крытэрый лічыцца выкананым пры наяўнасці кабінетаў, лабараторый, майстэрань, памяшканняў для заняткаў фізічнай культурай і спортам, абсталяваных мэбляй, інвентаром, сродкамі навучання і выхавання, неабходнымі для рэалізацыі адпаведных адукацыйных праграм у адпаведнасці з пералікамі, вызначанымі Міністэрствам адукацыі.

Спецыяльная адукацыя з’яўляецца адным з відаў адукацыі (пункт 4 артыкула 10 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адукацыі) і прадугледжвае навучанне і выхаванне навучэнцаў, якія з’яўляюцца асобамі з асаблівасцямі псіхафізічнага развіцця, праз рэалізацыю адукацыйных праграм спецыяль­най адукацыі на ўзроўнях да­школьнай, агульнай сярэдняй адукацыі.

У дачыненні да адукацыйных праграм агульнай сярэдняй адукацыі гэтыя пералікі вызначаны:

дадаткамі 1 і 2 да пастановы Міністэрства адукацыі ад 12 чэрвеня 2014 г. № 75 “Аб устанаўленні пералікаў мэблі, інвентару і сродкаў навучання, неабходных для арганізацыі адукацыйнага працэсу ўстановамі адукацыі, якія рэалізуюць адукацыйныя праграмы агульнай сярэдняй адукацыі, установамі адукацыі, якія рэалізуюць адукацыйныя праграмы спецыяльнай адукацыі, іншымі арганізацыямі, індывідуальнымі прадпрымальнікамі, якія рэалізуюць адукацыйныя праграмы спецыяльнай адукацыі на ўзроўні дашкольнай адукацыі”;

дадаткам 2 да пастановы Міністэрства адукацыі ад 14 ліпеня 2014 г. № 105 “Аб устанаўленні пералікаў і норм забеспячэння спартыўным інвентаром і абсталяваннем”.

9. Наяўнасць сайта ўстановы адукацыі.

Крытэрый лічыцца выкананым пры наяўнасці дзяржаўнай рэгістрацыі інтэрнэт-сайта ўстановы спецыяльнай адукацыі.

10. Стварэнне ўмоў для пражывання навучэнцаў, наяўнасць станоўчага санітарна-гігіенічнага заключэння аб адпаведна­сці капітальных пабудоў (будынкаў, збудаванняў), ізаляваных памяшканняў, іх частак, якія выкарыстоўваюцца для пражывання, патрабаванням заканадаўства ў галіне санітарна-эпідэміялагічнага дабрабыту насельніц­тва.

Крытэрый лічыцца выкананым пры наяўнасці:

інтэрната на праве ўласнасці або іншай законнай падставе;

станоўчага санітарна-гігіенічнага заключэння аб адпавед­насці капітальных пабудоў (будынкаў, збудаванняў), ізаляваных памяшканняў, іх частак, якія выкарыстоўваюцца для пражывання, патрабаванням заканадаўства ў галіне санітарна-эпідэміялагічнага дабрабыту насельніцтва, выдадзенага тэрытарыяльным цэнтрам гігіены і эпідэміялогіі (з пазначэннем даты заканчэння тэрміну дзеяння).

Гэты крытэрый улічваецца толькі для спецыяльнай школы-інтэрната.

11. Стварэнне ўмоў для забеспячэння аховы жыцця і здароўя навучэнцаў.

Крытэрый лічыцца выкананым пры:

стварэнні аптымальных умоў для атрымання адукацыі, вызначэнні аптымальнай вучэбнай нагрузкі, рэжыму вучэбных заняткаў, заняткаў, працягласці канікул, канікулярных адпачынкаў;

прапагандзе здаровага ладу жыцця і навучанні навыкам такога ладу жыцця;

стварэнні ўмоў для заняткаў фізічнай культурай і спортам;

аказанні медыцынскай дапамогі;

прафілактыцы і прыняцці мер па недапушчэнні ўжывання алкагольных, слабаалкагольных напіткаў, піва, спажывання наркатычных сродкаў, псіхатропных рэчываў, іх аналагаў, таксічных і іншых адурманьваючых рэчываў у памяшканнях і на тэрыторыях, якія займаюць установы адукацыі, арганізацыі;

прафілактыцы і прыняцці мер па недапушчэнні курэння (спажывання) тытунёвых вырабаў, выкарыстання электронных сістэм курэння, сістэм для спажывання тытуню ў памяшканнях і на тэрыторыях, якія займаюць установы адукацыі.

12. Наяўнасць памяшкання медыцынскага прызначэння.

Крытэрый лічыцца выкананым пры наяўнасці ва ўстанове спецыяльнай адукацыі памяшкання медыцынскага прызначэння.

13. Стварэнне ўмоў для харчавання навучэнцаў.

Крытэрый лічыцца выкананым пры арганізацыі харчавання навучэнцаў у парадку, устаноўленым заканадаўствам.

14. Штогадовае абнаўленне сродкаў навучання і выхавання з улікам усіх крыніц фінансавання (за апошніх 5 гадоў).

Крытэрый лічыцца выкананым пры выдзяленні і асваенні бюджэтных і пазабюджэтных (пры наяўнасці) сродкаў для абнаўлення сродкаў навучання і выхавання за апошніх 5 гадоў.

У выпадку правядзення дзяржаўнай акрэдытацыі зноў створанай установы спецыяльнай адукацыі гэты крытэрый улічваецца за перыяд з моманту стварэння ўстановы адукацыі.

15. Ажыццяўленне постінтэрнатнага суправаджэння выпускнікоў з ліку дзяцей-сірот і дзяцей, якія засталіся без апекі баць­коў, асоб з ліку дзяцей-сірот і дзяцей, якія засталіся без апекі бацькоў.

Гэты крытэрый улічваецца толькі для спецыяльнай школы-інтэрната і лічыцца выкананым пры ажыццяўленні постінтэрнатнага суправаджэння выпускнікоў з ліку дзяцей-сірот і дзяцей, якія засталіся без апекі бацькоў, асоб з ліку дзяцей-сірот і дзяцей, якія засталіся без апекі бацькоў, у парадку, устаноўленым заканадаўствам.

16. Арганізацыя выхаваўчай работы ў пазавучэбны час.

Крытэрый лічыцца выкананым пры правядзенні ва ўстанове спецыяльнай адукацыі мэтанакіраванай, сістэматычнай і запланаванай выхаваўчай работы ў пазавучэбны час у парадку, вызначаным Міністэрствам адукацыі.

17. Патранат асоб з асаблі­васцямі псіхафізічнага развіцця на працягу двух гадоў пасля атрымання адукацыі.

Крытэрый лічыцца выкананым пры ажыццяўленні патранату асоб з асаблівасцямі псіхафізічнага развіцця ў парадку, устаноўленым Міністэрствам адукацыі.

Пры адсутнасці асоб з асаб­лівасцямі псіхафізічнага развіцця гэты крытэрый не ўлічваецца.

Звярніце ўвагу! Апошняе, на што неабходна звярнуць увагу, — гэта прадугледжаная Палажэннем аб дзяржаўнай акрэдытацыі магчымасць прыняцця Дэпартаментам рашэння аб пацвярджэнні дзяржаўнай акрэдытацыі ўстаноў спецыяльнай адукацыі, якія рэалізуюць адукацыйную праграму спецыяльнай адукацыі на ўзроўні агульнай сярэдняй адукацыі, на адпаведнасць заяўленаму віду:

на падставе станоўчай ацэнкі вынікаў самакантролю;

пры ўмове выканання не менш як 80 працэнтаў крытэрыяў ацэнкі адпаведнасці заяўленаму віду ўстановы адукацыі;

пры рэалізацыі плана мерапрыемстваў па ўстараненні неадпаведнасцей, выяўленых падчас правядзення папярэдняй дзяржаўнай акрэдытацыі, пацвярджэння дзяржаўнай акрэдытацыі (частка другая пункта 35 Палажэння аб дзяржаўнай акрэдытацыі).

Важна! Для прыняцця такога рашэння неабходна выкананне ўстановай спецыяльнай адукацыі ўсіх трох умоў адначасова!