Місія — у выхаванні. Пагутарылі з дырэктарам Уселюбскай школы Дзіянай Цвірко пра бягучыя педагагічныя задачы

Уселюбская сярэдняя школа Навагрудскага раёна — сельская навучальная ўстанова з сучаснымі адукацыйнымі магчымасцямі. Пра бягучыя педагагічныя, выхаваўчыя задачы і адметнасці кіравання стабільным калектывам карэспандэнт “Настаўніцкай газеты” пагутарыла з дырэктарам Дзіянай Цвірко.

— Дзіяна Анатольеўна, вы дырэктар са стажам, як мяняўся ваш светапогляд у гэтай ролі? Працаваць стала прасцей?

— Напэўна, быць педагогам мне наканавана Богам: нара­дзілася я 1 верасня, вырасла ў сям’і педагогаў (бацька таксама ў свой час працаваў дырэктарам школы), сваю педагагічную дзей­насць пачынала з загадчыцы пачатковай школы. Работа дырэктара вельмі складаная і адказная, але любімая. Для мяне школа нібы маленькая краіна, дзе беражліва захоўваюцца традыцыі, перадаецца бясцэнны педагагічны вопыт. Ці стала прасцей працаваць? Адназначна не. Мы жывём у свеце інфарматызацыі, патоку інфармацыі. Кніга і настаўнік сталі не адзінай крыніцай інфармацыі, цяпер даводзіцца канкурыраваць з інтэрнэтам. Педагог сёння павінен ацаніць узнікаючую інфармацыю, сфарміраваць у навучэнца стаўленне да яе, а пры неабходнасці і перасцерагчы ад яе негатыўнага ўздзеяння. Час дыктуе як для кіраўніка, так і для настаўніка новыя задачы і новыя функцыі. Адно застаецца нязменным — дзеці. Дзеля іх усе нашы намаганні.

— Кампетэнцыі дырэктара школы сёння вельмі разнастайныя. Якія функцыі кіраўніка, на ваш погляд, з’яўляюцца вызначальнымі?

— На гэтае пытанне можна адказаць вельмі коратка: плана­ванне, арганізацыя, кіраванне і кантроль. Аднак калі ўлічыць, што “кадры вырашаюць усё!” і “адзін у полі не воін”, то сёння першачарговай функцыяй кіраўніка з’яўляецца вырашэнне кадравых пытанняў. Вялікая частка поспеху дырэктара залежыць ад паспя­ховасці яго падначаленых. На другое месца можна паставіць арганізацыю гаспадарчай часткі, падтрыманне дысцыпліны і стварэнне бяспечных умоў знаходжання ва ўстанове. А вось паставіць нейкія функцыі на трэцяе месца мне складана. На кожным этапе работы важнай з’яўляецца кожная функцыя.

— А якія дакументы для дырэктара школы самыя важныя?

— Вылучыць важныя дакументы ў працы дырэктара — справа няпростая. Пра дырэктара школы, як і пра педагога, можна сказаць “і швец, і жнец, і на дудзе ігрэц”. Веданне нарматыўных дакументаў робіць яго кампетэнтным і ўпэўненым кіраўніком. Маімі настольнымі кнігамі з’яўляюцца Кодэкс Рэс­публікі Беларусь аб адукацыі, Працоўны кодэкс Рэс­публікі Беларусь, Канцэпцыя развіцця сістэмы адукацыі Рэс­публікі Беларусь да 2030 года, пастановы Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь. Немалаважную ролю ў дзейнасці дырэктара маюць і лакальныя дакументы, якія таксама заўсёды знаходзяцца пад рукой.

— Ваша меркаванне: ці трэба быць ідэйным натхняльнікам для свайго калектыву? Ці існуюць у вас пэўныя кіраўніцкія правілы?

— Маё прафесійнае станаўленне праходзіла на кнігах савецкіх педагогаў Антона Макаранкі, Васіля Сухамлінскага, Канстанціна Ушынскага. І часта лаўлю сябе на думцы, што іх педагагічныя метады працуюць па сённяшні дзень. Ідэйны натхняльнік патрэбны як у любой кампаніі, так і ў любым калектыве. Ці з’яўляюся я ім для свайго калектыву, меркаваць не мне, але заўсёды імкнуся асабістым прыкладам і, вядома ж, матэрыяльным стымуляваннем матываваць калектыў на новыя здзяй­сненні. Ва ўзаема­дзеянні з калегамі прытрымліваюся простых правіл: хвалю публічна, крытыкую сам-насам і гавару пра ўчынак, дзеянне, але не пра чалавека, выкарыстоўваю схему “плюс — мінус — плюс” (пахва­ліць — зра­біць заўвагу — пахва­ліць).

Узаемадзеянне з вучнёўскім калектывам заснавана на трох прынцыпах: выхаванне працай, калектывам і гульня (без яе ў рабоце з дзецьмі ніяк). Акрамя таго, працягваю выкладаць геаграфію, таму зносіны з дзецьмі на ўроках таксама дапамагаюць мне як кіраўніку. Урокі дазваляюць бліжэй пазнаёміцца з кожным са сваіх навучэнцаў, даведацца пра іх характар, асаблівасці, інтарэсы, выявіць захапленні. Для дзяцей стараюся быць не строгім дырэктарам, а чалавекам, які паважае іх і гатовы ў любой сітуацыі прыйсці на дапамогу.

— Якія парады можаце даць пачынаючаму дырэктару?

— Уступленне на кіраўніцкую пасаду — гэта працэс, які патрабуе часу і намаганняў. Аднак з правільным падыходам і засяро­джанай увагай на камандзе, агульных мэтах вы зможаце паспяхова адаптавацца і весці сваю навучальную ўстанову да поспеху. Памятайце, што кіраўніц­тва патрабуе бесперапыннага развіцця, а ваша гатоўнасць расці і вучыцца будзе натхняць іншых. Няма нічога дрэннага ў тым, каб звярнуцца па параду да калег або больш вопытных кіраўнікоў. Гатоўнасць да навучання і супрацоўніцтва — гэта прыкмета сілы, а не слабасці. Проста паспрабуйце быць тым кіраўніком, пад крылом якога вы самі марылі б працаваць. І памятайце, вы не абавязаны ведаць усё і выра­шаць усе пытанні і праб­лемы. Складаныя сітуацыі вас, канечне, не абыдуць, таму вучыцеся дэлегаваць свае паўнамоцтвы. Давайце калегам больш самастойнасці ў вырашэнні дробных пытанняў, і ім захочацца выра­шаць большае. Дарэчы, маімі вернымі памочнікамі і дарадчыкамі з’яўляюцца намеснікі Алена Віктараўна Малашэўская (па вучэбнай рабоце) і Валянціна Вікенцьеўна Дунай (па выхаваўчай рабоце). І яшчэ парада: у цяжкіх сітуацыях не апускаць рукі, не паніка­ваць, а ўвесь час паўтараць: “Праца і рукі — моцныя зарукі”. Працуе — праверана.

Настаўніца пачатковых класаў Вольга Марушка на ўроку памяці

— Ці існуе для вас такое паняцце, як ідэальная школа? Да чаго вы імкняцеся на сённяшні дзень як дырэктар?

— Калі б гэтае пытанне мне задалі ў пачатку маёй працы на пасадзе дырэктара, то я адказала б, што ідэальная школа — гэта школа з добрай матэрыяльна-тэхнічнай базай, камп’ютарнай тэхнікай, сучасным абсталяваннем. З набытым вопытам і пражытым часам уяўленне аб ідэальнай школе змянілася. Ідэальнай школу робіць не будынак і не сцены, а вучні, педагогі і, вядома ж, бацькі. У такой школе ў цэнтры ўвагі два галоўныя напрамкі: навучанне і выхаванне. У ідэальнай школы заўсёды павінна быць пэўная місія. У маім уяўленні гэта выхаванне годнага, актыўнага грамадзяніна сваёй Радзімы. Вельмі важна, каб усе ўдзельнікі адукацыйнага працэсу паважліва ставіліся адно да аднаго, праяўлялі павагу да старэйшых, кіраваліся прынцыпамі маралі, былі сумленнымі і адкрытымі.

— Наколькі важныя інавацыі для адукацыі? Як яны паўплывалі на вас і вашу школу?

— Інавацыі ў адукацыі патрэбныя і важныя. Нельга стаяць на месцы, неабходна ісці ў нагу з часам: асвойваць новыя падыходы да вучэбнага працэсу, новыя формы арганізацыі вучэбнай дзейнасці, новыя спосабы ўзаемадзеяння з навучэнцамі. Інавацыйны патэнцыял нашай школы — у створаным адукацыйным асяроддзі (10 класаў аснашчаны камп’ютарным абсталяваннем, камп’ютарны клас абсталяваны манаблокамі, ёсць 2 мультыборды). Яшчэ мы актыўныя ўдзельнікі рэспубліканскіх інавацыйных праектаў — “Укараненне мадэлі фарміравання рухальнай культуры суб’ектаў адукацыйнай прасторы сельскай школы”, “Укараненне мадэлі развіцця гатоўнасці педагога да прафесійнай самарэалізацыі ў інтэграванай адукацыйна-прафесійнай прасторы”. Актывізацыі дзейнасці педагогаў, павышэнню іх прафесійнага росту паспрыяў і паспяховы ўдзел у конкурсах “Сучасныя тэхналогіі ў спецыяльнай адукацыі”, “Камп’ютар. Адукацыя. Інтэрнэт”.

— Як будуеце адносіны з баць­камі сваіх вучняў?

— Бацькі — гэта актыўныя ўдзель­нікі адукацыйнага працэсу, іх меркаванне, парады, дапамога заўсёды для школы важныя. Адносіны з бацькамі будую на залатым правіле маральнасці: не рабіце іншым тое, чаго не жадаеце сабе. У гэтым правіле — аснова правільных зносін з людзьмі. Не варта грэбаваць простымі чалавечымі адносінамі. Бо, як сказаў кіраўнік нашай дзяржавы Аляксандр Лукашэнка, “школа — гэта храм, туды трэба прыходзіць з чыстымі намерамі”.

— Падзяліцеся педагагічнымі намерамі сваіх настаўнікаў. Як яны рэалізу­юць намечаныя планы, мэты і задачы?

— У нашай школе працуюць захопленыя сваёй справай педагогі, гатовыя прыняць кожнае дзіця, навучыць яго і стварыць умовы для максімальнага развіцця яго здольнасцей. Асноўная частка педагагічнага калектыву — настаўнікі з вялікім стажам работы, прафесіяналы сваёй справы, але ў апошнія некалькі гадоў навучальная ўстанова папоўнілася і маладымі кадрамі: актыўнымі, яркімі, крэатыўнымі, якія робяць першыя крокі на настаўніцкай ніве.

Настаўніца матэматыкі Ірына Радзюк на занятках са сваімі вучнямі

Мае калегі прымаюць удзел у конкурсах педагагічнага майстэрства раённага, абласнога маштабу, паказваючы годныя вынікі. Так, у недалёкім мінулым педагог дадатковай адукацыі Дзмітрый Пятровіч Качан заняў 2-е месца ў раённым этапе рэспубліканскага конкурсу прафесійнага майстэрства “ВПВ: час патрыётаў. Наперад!”; настаўнік фізічнай культуры і здароўя Алег Мікалаевіч Шайбак стаў першым на раённым этапе абласнога конкурсу відэаўрокаў; настаўнік-дэфектолаг Таццяна Стэфанаўна Якубоўская паспяхова паўдзельнічала ў міжнароднай канферэнцыі “Асоба. Адукацыя. Грамадства”; настаўніца матэматыкі Ірына Міхайлаўна Радзюк заняла 2-е месца ў раённым этапе абласнога конкурсу кабінетаў матэматыкі.

Выніковай з’яўляецца і пазаўрочная работа з дзецьмі, якая прыносіць задавальненне як настаўніку, так і вучню. Нашы навучэнцы неаднаразова станавіліся ўдзельнікамі змен у Нацыянальным дзіцячым тэхнапарку. Высокая працаздольнасць педагогаў, іх імкненне да новых дасягненняў, багаты настаўніцкі вопыт і прафесійнае майстэрства дазваляюць школе знаходзіцца ў пастаянным развіцці.

— Поспехі вучняў — поспехі педагогаў. Як вашы дзеці заяўляюць пра свае вучэбныя перамогі?

— Сапраўды, асаблівую гордасць кожнага настаўніка выклікаюць поспехі яго падапечных. І сёння нашай школе ёсць чым ганарыцца. У 2024 годзе ў нас 5 прызёраў на раённым этапе абласной алімпіяды па вучэбных прадметах сярод навучэнцаў другой ступені агульнай сярэдняй адукацыі. Гэта Уладзіслаў Лазар (дыплом І ступені па рускай мове і літаратуры, настаўнік Генадзь Генадзье­віч Дрозд), Паліна Паляшчук (дыплом І ступені па беларускай мове і літаратуры, настаўніца Аксана Аляксандраўна Цераховіч), Павел Шайбак (дыплом ІІ ступені па матэматыцы, настаўніца Ірына Міхайлаўна Радзюк), Валерыя Янчук (дыпломы ІІІ ступені па матэматыцы, па беларускай мове і літаратуры, настаўніцы Ірына Міхайлаўна Радзюк і Алена Віктараўна Малашэўская).

Радуе тое, што навучэнцы нашай установы актыўна ўключыліся ў міжнародны конкурсны рух па вучэбных прадметах. Асабліва выніковым стаў удзел у конкурсах па рускай літаратуры “Залатая рыбка” і “Свет матэматыкі”.

Настаўніца Вольга Янчук шмат увагі ўдзяляе эксперыментам

Для развіцця даследчых уменняў і навыкаў ва ўстанове працуе навуковае таварыства “Талент”, дзе дзецям прадастаўлена магчымасць вывучаць, эксперыментаваць, даследаваць і рабіць высновы, а таксама ўдзель­нічаць у конкурсах даследчых работ. Штогод нашы вучні прымаюць выніковы ўдзел у раённым конкурсе даследчых работ “Юнац­тва. Навука. Культура”. Напрыклад, вучань 9 класа Мікалай Кашча атрымаў дыплом ІІІ ступені (настаўніца Вольга Аляксандраўна Янчук), а вучань 10 класа Уладзіслаў Маліноўскі — дыплом І ступені і прыняў удзел у абласным конкурсе “Хрустальная Альфа” (настаўніца Аксана Аляксанд­раўна Цераховіч).

Яшчэ мы разам з дзецьмі рэалізавалі цікавы праект па правілах дарожнага руху “З гісторыі дарожных знакаў”, а ў цяперашні час педагогі і навучэнцы нашай установы ўключыліся ў рэалізацыю праекта, прысвечанага 80-годдзю перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне “Вуліцы герояў Навагрудчыны”.

— Дзіяна Анатольеўна, вялікі дзякуй за размову. Поспехаў вам ва ўсіх пачынаннях.

Вольга ДУБОЎСКАЯ
Фота Алега ІГНАТОВІЧА