Для фарміравання паспяховай каманды дырэктар сярэдняй школы № 25 Барысава Вольга Шаляпіна вызначыла для сябе шэраг правіл і звычак. Уменне расстаўляць прыярытэты, правільнае размеркаванне часу, падтрымка амбіцый і жаданняў настаўнікаў дапамаглі ўстанове адукацыі выйсці на паспяховую траекторыю развіцця. Падрабязнасці — у матэрыяле карэспандэнта “Настаўніцкай газеты”.
Адзін крок наперад
— Вольга Мікалаеўна, на базе вашай школы дзейнічае абласны рэсурсны цэнтр беларуска-кітайскага сяброўства. Акрэсліце яго ролю ў адукацыйным працэсе.
— Сярод напрамкаў дзейнасці рэсурснага цэнтра — інфармацыйная, арганізацыйна-метадычная работа, правядзенне майстар-класаў, практыкумаў для педагогаў раёна, вобласці, назапашванне і сістэматызацыя дыдактычнага матэрыялу, работа з адоранымі і высокаматываванымі навучэнцамі на вучэбных і факультатыўных занятках і ў рамках пазакласнай дзейнасці.
Рэсурсны цэнтр з’яўляецца базавай пляцоўкай для правядзення метадычных семінараў, майстар-класаў, творчых конкурсаў. Кіраўніком цэнтра праводзіцца мэтанакіраваная работа па распрацоўцы і сістэматызацыі электронных сродкаў навучання, у тым ліку прэзентацый да вучэбных і факультатыўных заняткаў. У цэнтры сабраны матэрыялы па развіцці ўсіх відаў маўленчай дзейнасці, краіназнаўстве, кітайская літаратура. Тэхнічныя сродкі рэсурснага цэнтра сістэматычна выкарыстоўваюцца настаўнікамі розных прадметаў для правядзення вучэбных заняткаў, інфармацыйных і класных гадзін, пазакласных мерапрыемстваў і факультатыўных заняткаў. У 2023 годзе было заключана пагадненне аб супрацоўніцтве з Інстытутам Канфуцыя Мінскага дзяржаўнага лінгвістычнага ўніверсітэта. У нашай установе адукацыі дзеці з 3 класа вывучаюць кітайскую мову ў якасці асноўнай замежнай. Таксама ў вучняў ёсць магчымасць вывучаць кітайскую на факультатыўных занятках. Выкладаюць прадмет два нашы педагогі і валанцёр з КНР.
Рэсурсны цэнтр з’яўляецца метадычным цэнтрам, які спрыяе прафесійнаму росту педагогаў. Яго матэрыяльная база пашырае выкарыстанне сучасных адукацыйных тэхналогій, у тым ліку мультымедыйных. У выніку ствараецца станоўчая матывацыя да вывучэння кітайскай мовы, павышаецца якасць адукацыі.
— У вас дзейнічае яшчэ адзін абласны рэсурсны цэнтр — дапрызыўнай падрыхтоўкі. Які ў яго функцыянал і значэнне ў павышэнні эфектыўнасці выхаваўчай работы?
— Каб выхаваць патрыёта, трэба быць ім, душой і сэрцам быць адданым сваёй краіне і сваёй справе. Выхаваўчая работа ў школе шматгранная, але адным з найважнейшых яе напрамкаў з’яўляецца ваенна-патрыятычнае выхаванне. 17 верасня 2021 года ў нас быў адкрыты абласны рэсурсны цэнтр дапрызыўнай падрыхтоўкі, актуальнасць якога прадыктавана часам. Кіраўнік дзяржавы на Рэспубліканскім педсавеце асабіста расставіў акцэнты ў адукацыйнай сферы, таму відавочна, на чым павінна грунтавацца работа. Асноўная ж задача цэнтра — выхаванне патрыёта, абаронцы Айчыны. Работа цэнтра арганізавана па двух напрамках. У рамках дапрызыўнай падрыхтоўкі юнакі вывучаюць гісторыю, склад і структуру Узброеных Сіл, асновы заканадаўства ў галіне абароны, асноўныя ўзоры ўзбраення і ваеннай тэхнікі, воінскія традыцыі, вучацца абыходзіцца са зброяй, сродкамі абароны, а таксама фарміруюць у сабе такія неабходныя ў сучасным свеце якасці, як смеласць, рашучасць, разуменне асабістай адказнасці за абарону Радзімы, падтрымка таварыша, развіваюць здольнасці самастойна вызначаць бяспечныя спосабы паводзін у надзвычайных і экстранных сітуацыях. Другі напрамак — медыцынская падрыхтоўка. Дзяўчаты вучацца аказваць першую дапамогу ў розных крытычных станах, практыкуюцца вымяраць артэрыяльны ціск, праводзіць іншыя медыцынскія маніпуляцыі па доглядзе хворых. У наш цэнтр запрашаюцца прадстаўнікі Ваеннай акадэміі, Акадэміі Міністэрства ўнутраных спраў, Універсітэта грамадзянскай абароны МНС для правядзення прафарыентацыйнай работы.
— Якой павінна быць сучасная школа, каб займаць лідарскія пазіцыі?
— Школа — гэта крыніца ведаў, прастора для развіцця творчых і інтэлектуальных здольнасцей. Ад таго, чым напоўнена гэтая прастора, шмат у чым залежыць паспяховасць педагогаў і навучэнцаў. На мой погляд, ёсць шэраг складнікаў выніковасці ўстановы адукацыі, яе пазітыўнага рэйтынгу. Самае важнае — дружны, згуртаваны калектыў аднадумцаў. Таксама значная роля адводзіцца ўмовам працы і вучобы. Да таго ж трэба пастаянна пашыраць і абнаўляць матэрыяльна-тэхнічную базу. Па ўсіх гэтых напрамках трэба не толькі ісці ў нагу з часам, але і старацца быць на крок наперадзе.
Інжынерна-тэхнічны цэнтр, інтэрактыўны стол, электронны цір, сучасныя і ўнікальныя сродкі навучання ў кабінетах фізікі, хіміі, біялогіі, шматфункцыянальная спартыўная база і многае іншае не толькі спрыяюць рэалізацыі ідэй педагогаў і навучэнцаў, але і дазваляюць ствараць свае адукацыйныя праекты, адпрацоўваць практычныя навыкі для ўдзелу ў алімпіядным руху, конкурсах даследчага характару. Напрыклад, тэхнічныя характарыстыкі інтэрактыўнага стала дазволілі настаўніцы англійскай мовы Таццяне Валер’еўне Ібрагімавай стварыць аўтарскі прадукт — метадычную распрацоўку з выкарыстаннем тэхналогій штучнага інтэлекту — і атрымаць дыплом ІІІ ступені рэспубліканскага конкурсу. Навучэнцы пад кіраўніцтвам педагога ствараюць інтэрактыўныя заданні, гульнявыя практыкаванні, відэаролікі, удзельнічаюць у праектах і конкурсах, што павышае іх матывацыю і цікавасць да прадмета, развівае крытычнае мысленне. Як вынік, у скарбонцы дасягненняў педагогаў і вучняў — мноства перамог на розных узроўнях інтэлектуальных і творчых конкурсаў.
Індывідуальны стыль
— Як развіваеце адоранасць і высокую матывацыю ў сваіх вучняў?
— Работа з адоранымі і высокаматываванымі навучэнцамі, іх пошук, выяўленне і развіццё — адзін з найважнейшых аспектаў дзейнасці школы. Адным з ключавых напрамкаў работы з адоранымі навучэнцамі з’яўляецца ўдзел у інтэлектуальных конкурсах па прадметах, інтэрнэт-конкурсах, праектах, дыстанцыйных алімпіядах. Алімпіядным рухам ва ўстанове адукацыі ахоплены навучэнцы 3—11 класаў. На канікулах арганізавана работа профільнага лагера “Лінгва”.
Работа з высокаматываванымі навучэнцамі вядзецца на ўроках, факультатыўных занятках, у рамках пазаўрочнай дзейнасці. Стварэнне навуковага таварыства “Унікум” прадугледжвае мэтанакіраваную работу з адоранымі дзецьмі. Наш “Унікум” — гэта добраахвотнае аб’яднанне школьнікаў, якія імкнуцца да ўдасканалення сваіх ведаў у пэўнай навуковай галіне, развіцця творчых здольнасцей, мыслення, інтэлектуальнай ініцыятывы, самастойнасці, аналітычнага падыходу да ўласнай дзейнасці, набыцця ўменняў і навыкаў навукова-даследчай і праектнай дзейнасці пад кіраўніцтвам настаўнікаў школы. Вядучым напрамкам работы аб’яднання з’яўляецца развіццё пазнавальнай актыўнасці і творчых здольнасцей навучэнцаў у працэсе паглыбленага вывучэння розных галін ведаў і відаў мастацтва.
— На ваш погляд, якім чынам дырэктар можа паўплываць на прафесійны рост настаўнікаў? Якія якасці кіраўніка дапамагаюць аб’яднаць вакол сябе паспяховую і моцную каманду?
— На маю думку, усё пачынаецца з любові да сваёй прафесіі, з павагі да кожнага члена калектыву і ўдзельніка адукацыйнага працэсу. Так, дырэктару неабходна дакладна планаваць свой час і ўлічваць яго расход. Трэба ўмець канцэнтравацца на самай важнай задачы, бо эфектыўны кіраўнік не выконвае некалькі задач адначасова — ён умее расставіць прыярытэты. Важна навучыцца абапірацца на свае моцныя бакі і якасці сваіх намеснікаў і педагогаў, пры гэтым звяртаць увагу не на ліквідацыю прабелаў супрацоўнікаў, а на выяўленне, развіццё і ўдасканаленне іх лепшых якасцей, удзяляць асаблівую ўвагу дасягненням, якія выходзяць за межы ўстановы. Добры кіраўнік прымае эфектыўныя рашэнні. Для мяне адным з такіх рашэнняў стала стварэнне ў калектыве атмасферы ўзаемапавагі, супрацоўніцтва і творчасці. Магу смела сказаць, што ганаруся сваімі намеснікамі і педагогамі — гэта моцная, надзейная і прафесійная каманда.
— У вашым калектыве многа маладых спецыялістаў…
— У 2024/2025 навучальным годзе ў нашай установе адукацыі працавалі 8 маладых спецыялістаў. Іх педагагічная дзейнасць заўсёды ў цэнтры ўвагі адміністрацыі. За маладымі педагогамі замацаваны настаўнікі, якія аказваюць ім неабходную метадычную дапамогу.
Работа з маладымі спецыялістамі накіравана на стварэнне аптымальных умоў для іх адаптацыі да педагагічнай дзейнасці, на развіццё прафесійнай кампетэнтнасці, творчасці, стварэнне сітуацыі поспеху.
Патэнцыял маладых спецыялістаў задзейнічаны пры правядзенні фізкультурна-аздараўленчых мерапрыемстваў, творчых праектаў, канцэртных праграм.
Крытэрыі адбору пачынаючых настаўнікаў у школу звычайна ўключаюць у сябе прафесійную падрыхтоўку, асабістыя якасці і адпаведнасць патрабаванням адукацыйнай арганізацыі. У першую чаргу ацэньваецца наяўнасць адукацыі, а таксама гатоўнасць працаваць з дзецьмі і развівацца ў сваёй прафесіі. Малады педагог павінен асвоіцца ў новым калектыве, наладзіць адносіны з дзецьмі, умець правільна і эмацыянальна гаварыць на ўроках, зацікавіць дзяцей сваім прадметам. Яму неабходна выпрацаваць індывідуальны стыль зносін з вучнямі, калегамі і адміністрацыяй школы.
— Кампетэнцыі сучаснага дырэктара сёння вельмі шматгранныя. Якія з іх для вас у прыярытэце?
— Сапраўды, функцыянал сучаснага кіраўніка вельмі шырокі. Для сябе асноўнымі, найбольш важнымі кампетэнцыямі вызначыла стварэнне матывуючага асяроддзя: дырэктар павінен быць лідарам, які натхняе і падтрымлівае сваіх калег, настаўнікаў і вучняў. Ён умее ствараць атмасферу даверу, супрацоўніцтва і ўзаемнай павагі.
Наступнае — уменне кіраваць змяненнямі. Школа пастаянна мяняецца, а дырэктар павінен быць гатовы да гэтага, умець ініцыіраваць змяненні і кіраваць імі, мінімізаваць супраціўленне. Трэба звяртаць увагу на кіраванне персаналам і камандаўтварэнне: поспех школы шмат у чым залежыць ад яе педагагічнага калектыву.
Таксама значнай з’яўляецца фінансавая і гаспадарчая адукаванасць. Школа — гэта арганізацыя, якая мае патрэбу ў эфектыўным кіраванні рэсурсамі. Дырэктар павінен валодаць навыкамі фінансавага планавання, асновамі кіравання маёмасцю, ведаць заканадаўства.
Камунікатыўныя навыкі і ўзаемадзеянне з грамадскасцю — тое, чаму таксама трэба ўдзяляць увагу. Школа — гэта частка больш шырокай супольнасці, а значыць, дырэктар павінен умець эфектыўна падтрымліваць зносіны з законнымі прадстаўнікамі, навучэнцамі і інш.
— Вольга Мікалаеўна, над рэалізацыяй якіх ідэй будзеце працаваць у новым навучальным годзе?
— Плануем рэалізаваць педагагічны праект “Фарміраванне функцыянальнай адукаванасці вучняў на ўроках кітайскай мовы з дапамогай гульнявых тэхналогій у праектнай дзейнасці”. Праект прадаставіць навучэнцам шырокія магчымасці для атрымання новых ведаў інтэгратыўнага характару і іх рэалізацыі ў спецыяльна арганізаваных педагагічных умовах, а таксама будзе спрыяць самавыяўленню і самарэалізацыі.
Наталля САХНО
Фота з архіва ўстановы адукацыі
