На ўроках у Ірыны Пачко, настаўніцы матэматыкі Столінскай дзяржаўнай гімназіі, сумна не бывае. Яна ўвесь час шукае новыя ідэі і рашэнні, спалучае класічныя метады з тэхналогіямі візуалізацыі, выкарыстоўвае ІКТ і нейрасеткі. Падрабязнасці — у матэрыяле карэспандэнта “Настаўніцкай газеты”.
— Возьмем звычайны ўрок матэматыкі. Раней, напрыклад, для вывучэння графікаў функцый у нас былі толькі крэйда і дошка. Сёння гэта ўжо інтэрактыўныя графічныя лабараторыі: вучні ў рэальным часе назіраюць, як змяненне каэфіцыентаў уплывае на паводзіны парабалы, гіпербалы або сінусоіды. Падыходы мяняюцца, але мэта застаецца ранейшай — навучыць дзяцей думаць, аналізаваць і рабіць вывады, — адзначае Ірына Валер’еўна.
Педагог дзеліцца сваім вопытам з калегамі, праводзіць майстар-класы. У гімназіі яна кіруе школай станаўлення педагагічнага майстэрства, дзе дэманструе, як арганічна спалучаць педагагічныя і лічбавыя тэхналогіі. У складзе раённай творчай групы настаўнікаў матэматыкі стварае практычныя матэрыялы па фарміраванні функцыянальнай адукаванасці ў школьнікаў. Акрамя таго, вядзе заняткі на курсах павышэння кваліфікацыі Брэсцкага абласнога ІРА. Абагульнены вопыт Ірыны Пачко ўвайшоў у Нацыянальны інфармацыйны банк эфектыўных практык фарміравання функцыянальнай адукаванасці навучэнцаў, а сама яна — актыўны ўдзельнік навукова-практычных канферэнцый і аўтар метадычных публікацый.
— У апошнія гады змянілася ўспрыманне інфармацыі ў дзяцей. Калі раней можна было выкласці вялікі блок тэорыі за адзін урок і затым адпрацоўваць яго, то сёння лепш драбіць матэрыял на невялікія часткі. На адных занятках мы асвойваем адзін спосаб рашэння ўраўнення, на наступных — іншы, пакуль не складваецца цэласная карціна, — тлумачыць Ірына Валер’еўна.
Па словах педагога, сучасныя школьнікі ўсё менш пішуць ад рукі, што дрэнна адбіваецца на почырку і, як вынік, на якасці графічных работ. Між тым на цэнтралізаваным экзамене і тэсціраванні для пабудовы чарцяжоў прадастаўляецца звычайны белы ліст без клетак. Гэтаму пытанню сёння неабходна ўдзяляць асаблівую ўвагу.
— Фарміраваць гнуткае мысленне ў школьнікаў дапамагаюць сучасныя тэхналогіі візуалізацыі, — працягвае Ірына Пачко. — Самае простае рашэнне — апорныя канспекты і структурна-лагічныя схемы, дзе матэрыял разбіваецца на ключавыя элементы. Добра зарэкамендаваў сябе і метад гекса: злучаючы шасцівугольныя карткі, на якіх размешчана інфармацыя, вучні ствараюць паняційныя схемы і ментальныя карты, вучацца бачыць сувязі і абагульняць веды. Сярод маіх педагагічных знаходак — пазлы Тарсія. Гэта дыдактычная гульня з наборам геаметрычных фігур, на розных баках у якіх запісаны пытанні або задачы і адказы. Вучні рашаюць прыклады і адначасова збіраюць фігуру — трохвугольнік, ромб або іншую форму. Такі падыход робіць займальным паўтарэнне і замацаванне матэрыялу.
Асаблівую ўвагу Ірына Пачко ўдзяляе развіццю даследчых навыкаў у школьнікаў. Так, дзеці ствараюць уласныя сайты, дзе публікуюць вынікі сваіх даследаванняў. У падручніках матэматыкі для 7—9 класаў сустракаюцца задачы без гатовых доказаў, і педагог бярэ іх за аснову для самастойнага пошуку: навучэнцы фармулююць гіпотэзы, шукаюць заканамернасці, робяць высновы. Напрыклад, васьмікласнікі самі вылучаюць гіпотэзу пра ўласцівасці паралелаграма, параўноўваюць і выяўляюць заканамернасці. Яны вучацца знаходзіць узаемасувязі паміж уласцівасцямі мнагаграннікаў, будуюць сячэнні і абмяркоўваюць, чаму менавіта праз выбраныя кропкі праводзіцца плоскасць. Вынік правяраюць у дынаміцы.
— Інфармацыйна-камунікацыйныя тэхналогіі я пачала выкарыстоўваць з 2011 года. Спачатку гэта былі звыклыя PowerPoint і Google Slides, а таксама Google-формы для апытанняў і першаснага кантролю ведаў. Сёння сэрвіс Canva практычна цалкам закрывае мае патрэбы: з яго дапамогай ствараю візуальныя матэрыялы для ўрокаў і метадычныя распрацоўкі — прэзентацыі, сайты, буклеты, постары, відэаролікі, — расказвае Ірына Валер’еўна.
З 2013 года настаўніца выкарыстоўвае адукацыйны рэсурс GeoGebra для стварэння дынамічных мадэлей. Гэтая праграма дапамагла пазбавіцца многіх нязручнасцей. Пабудова графікаў функцый з дапамогай пераўтварэнняў — працэс працаёмкі, займае шмат часу на ўроку. На звычайнай дошцы графікі атрымліваюцца невыразнымі і грувасткімі, нават каляровая крэйда не заўсёды дапамагае. У GeoGebra графікі выходзяць выразнымі, рознага колеру, а парабала будуецца аўтаматычна пры любым значэнні параметраў — дастаткова перасунуць бегунок. Праграма дазваляе ствараць дынамічныя чарцяжы, эканоміць час на падбор функцый і даследаванне іх уласцівасцей. Акрамя таго, GeoGebra адкрывае магчымасці пры вырашэнні задач на доказ.
Выпускнік гімназіі Дзмітрый Рахманько за даследаванне па тэме “Распрацоўка дынамічных чарцяжоў для вырашэння прасторавых задач на сячэнне мнагаграннікаў у інтэрактыўным геаметрычным асяроддзі GeoGebra”, зробленае пад кіраўніцтвам Ірыны Пачко, атрымаў дыплом III ступені на абласным узроўні. Адзінаццацікласніца Ксенія Гмір днямі стала ўладальніцай дыплома I ступені ў раёне з тэмай “Практычныя прыёмы падрыхтоўкі да цэнтралізаванага экзамену па матэматыцы”, зараз рыхтуецца выступіць на вобласці.
— Падрыхтоўку да ЦЭ разглядаю як працэс, які пачынаецца задоўга да заканчэння школы — фактычна з 5 класа. Для сістэматычнай работы з дзецьмі я стварыла Telegram-канал. За тыдзень да вывучэння новай тэмы размяшчаю там тэарэтычны матэрыял, а затым — тэст. Навучэнцы праходзяць яго анлайн, а на ўроку мы паглыбляемся ў ключавыя моманты, — расказвае Ірына Валер’еўна. — Асаблівую ўвагу ўдзяляю развіццю вылічальных навыкаў. Для адзінаццацікласнікаў распрацавала блок вуснага ліку на сэрвісе “Удоба”: карткі з умовамі і адказамі, якія дапамагаюць трэніравацца і кантраляваць узровень падрыхтоўкі да ЦЭ.
Сярод штогадовых пераможцаў раённых алімпіяд па матэматыцы і фізіцы вучні Ірыны Валер’еўны — браты Аляксей і Антон Вішнеўскія. Яны маюць поспехі ў конкурсах даследчых работ па інфарматыцы і двойчы праходзілі навучанне ў Нацыянальным дзіцячым тэхнапарку. Юнакі распрацавалі сістэму распазнавання, якая дазваляе аналізаваць эмацыянальны стан чалавека, а таксама інтэрактыўнага памочніка “Ніку” — разумную станцыю, падобную на Алісу, але з беларускім кантэнтам.
Ірына Пачко выкарыстоўвае магчымасці нейрасетак, перш за ўсё сэрвісаў DeepSeek і Qwen. Штучны інтэлект стаў надзейным памочнікам у яе штодзённай працы: дапамагае правяраць тэсты, фарміраваць падборкі заданняў і выконваць руцінныя задачы.
— Звяртаюся да нейрасетак і пры пошуку ідэй для ўрокаў. З іх дапамогай ствараю інтэрактыўныя практыкаванні, тэсты з адсочваннем прагрэсу, флэш-карткі для вуснага ліку і іншыя матэрыялы, якія затым інтэгрую ў вучэбныя праекты, — расказвае Ірына Валер’еўна. — Нейрасеткі выкарыстоўваю для работы з формуламі і тэкстамі. Напрыклад, інфармацыю з кніг перакладаю ў фармат LaTeX — гэтая мова падыходзіць для стварэння матэматычных формул і навуковых дакументаў. Затым пераўтвараю іх у рэдагуемыя Word-файлы, што дазваляе хутка абнаўляць заданні.
Сучасныя тэхналогіі — гэта не мэта, а сродак. Яны дапамагаюць зрабіць адукацыю якаснай, не сціраюць шматгадовы вопыт, дапаўняюць традыцыі. Ніякая праграма не дасць адчування жывога дыялогу, ніякі алгарытм не навучыць спачуваць, і ніводзін чат-бот не заменіць настаўніка, які верыць у свайго вучня, умее падтрымаць, натхніць і накіраваць.
Штучны інтэлект прымяняюць і самі вучні, часцей пры выкананні дамашніх заданняў. Але рашэнні, зробленыя не дзіцем, Ірына Валер’еўна распазнае па асаблівасцях афармлення, па выкарыстанні тэрмінаў і метадаў, якія не вывучаюць у школе. У такіх выпадках педагог прапануе выканаць задачу зноў — ужо ў адпаведнасці з праграмнымі патрабаваннямі.
***
Для фарміравання функцыянальнай адукаванасці патрэбны заданні, якія мадэлююць рэальныя жыццёвыя сітуацыі, накіраваны не на простае ўзнаўленне інфармацыі, а на развіццё здольнасці аналізаваць, інтэрпрэтаваць і выкарыстоўваць веды на практыцы.
Заданне “Планаванне будаўніцтва дзіцячай пляцоўкі” для 7 класа.
Заданне 1. Разлік кошту будаўніцтва.
Адміністрацыя Століна плануе пабудаваць дзіцячую пляцоўку. Кошт будаўніцтва залежыць ад плошчы пляцоўкі і разлічваецца па формуле: C=5000+90S, дзе C — кошт у тысячах рублёў, S — плошча пляцоўкі ў квадратных метрах.
1) Пабудуйце графік залежнасці кошту будаўніцтва ад плошчы пляцоўкі.
2) Знайдзіце кошт будаўніцтва пляцоўкі плошчай 400 м2.
3) Вызначыце, якую плошчу можна пабудаваць за 30 000 рублёў.
Заданне 2. Разлік плошчы і перыметра пляцоўкі.
Дзіцячая пляцоўка мае форму прамавугольнага трохвугольніка з катэтамі 12 м і 16 м.
1) Знайдзіце даўжыню гіпатэнузы пляцоўкі.
2) Вызначыце плошчу і перыметр пляцоўкі.
3) Разлічыце, колькі метраў агароджы спатрэбіцца для абнясення пляцоўкі па перыметры.
Пытанні для аналізу:
1) Як зменіцца плошча пляцоўкі, калі адзін з катэтаў павялічыцца на 4 м?
2) Як зменіцца перыметр, калі гіпатэнуза павялічыцца на 5 м?
Надзея ЦЕРАХАВА
Фота аўтара
