Свае ўрокі настаўніца гісторыі гімназіі № 1 Слуцка Ірына Куніцкая будуе ў фармаце праекта. Інфармацыйны, гульнявы, творчы ці даследчы — якім яго зрабіць, залежыць ад класа, дзе праходзяць заняткі, і ад тэмы, што вывучаецца. Падрабязнасці — у матэрыяле карэспандэнта “Настаўніцкай газеты”.
Характары і ролі
На такую форму работы, як праектныя тэхналогіі, настаўніца звярнула ўвагу больш як 20 гадоў назад. У той час у адукацыі толькі пачалі ўкараняцца шматлікія варыянты ўрочнай дзейнасці.
— Форма праектаў здалася мне вельмі цікавай, таму паступова пачала ўводзіць яе ў работу, — расказвае Ірына Аляксандраўна. — Праектныя тэхналогіі — гэта той кірунак, які можна прымяняць не толькі ў вучэбным працэсе, але і ў выхаваўчай рабоце, падчас правядзення класных гадзін. Спачатку ў межах урока мы працавалі над некалькімі праектамі, а пасля пачалі арыентавацца на адзін, але маштабны. У рабоце над ім кожны вучань атрымліваў свае заданні. Такія ўрокі дзецям падабаюцца, добра запамінаюцца і з’яўляюцца эфектыўнымі.
Праектныя тэхналогіі Ірына Аляксандраўна прымяняе нават пры правядзенні класных гадзін, калі трэба задзейнічаць выхаваўчы кампанент. Расказваючы пра тое, якімі павінны быць першыя крокі ў рабоце з малодшымі школьнікамі, педагог адзначае, што пачынаць уключаць вучняў пачатковай школы ў адпаведную дзейнасць лепш за ўсё з гульнявых праектаў. Яны заснаваны на выкананні пэўных роляў, абумоўленых характарам і зместам ідэі.
— Прыкладам можа служыць “Рыцарскі турнір” для навучэнцаў 6 класа, — дзеліцца знаходкамі Ірына Куніцкая. — Каб яго правесці, кожны ўдзельнік рыхтуе рыцарскія даспехі, малюе герб, прыдумляе сабе рыцарскае імя і дэвіз. Мэта праекта — паглыбіць веды па гісторыі Сярэдневякоўя, развіць творчыя і камунікатыўныя здольнасці.
Праз ролевую гульню адбываецца працэс пераходу дзіцяці ў гістарычную эпоху, пражыванне глыбокіх пачуццяў: эмацыянальна афарбаванае дзеянне запамінаецца надоўга і становіцца цікавым асабістым вопытам.
Настаўніца заўважыла: удзел шасцікласнікаў у першым праекце павышае цікавасць да вучэбнага прадмета і матывуе на прадаўжэнне работы.
— Ад гульнявых праектаў можна пераходзіць да творчых, — працягвае знаёміць з сістэмай выкладання настаўніца. — Яны не маюць структуры сумеснай дзейнасці ўдзельнікаў, тут важны канчатковы вынік і форма прадстаўлення. Такія праекты могуць быць індывідуальнымі, парнымі або групавымі.
Прыкладам творчага праекта гімназістаў стаў відэафільм “Халакост. Гісторыя Слуцкага гета”. Каб яго стварыць, навучэнцы правялі маштабную работу. Але фільм не быў першапачатковай мэтай, спачатку планы былі іншымі.
— У 2007 годзе ў Слуцку адкрылі помнік ахвярам нацызму, — расказвае педагог. — Школьнікаў зацікавіла тэма Халакосту, і ўзнікла ідэя вывучыць гісторыю Слуцкага гета.
Каб рэалізаваць задумку, вучні аб’ядналіся ў творчую каманду і пачалі збіраць факты і гістарычныя матэрыялы па тэме. У працэсе работы быў нават знойдзены відавочца падзей, з якім гімназісты зрабілі відэаінтэрв’ю.
— На паперы немагчыма перадаць эмоцыі ад пачутага і ўбачанага, таму мы вырашылі напісаць сцэнарый і стварыць відэафільм пад назвай “Халакост. Гісторыя Слуцкага гета”. Каб зняць і зманціраваць яго, да работы падключыліся нават бацькі, і атрымаўся творчы саюз: настаўнік — навучэнцы — бацькі. Вынік работы перасягнуў усе нашы чаканні: фільм напоўнены гістарычнай праўдай і наймацнейшымі эмацыянальнымі перажываннямі. Праект нават стаў лаўрэатам II Рэспубліканскага конкурсу “Халакост. Гісторыя і сучаснасць. Урокі талерантнасці”, заняўшы 2-е месца ў намінацыі “Відэа, дакументальныя фільмы”. Зараз стужка актыўна выкарыстоўваецца ў гімназіі падчас правядзення мерапрыемстваў грамадзянска-патрыятычнага кірунку.
Для пакалення сэлфі
Цікавае напаўненне атрымалі інфармацыйныя праекты Ірыны Куніцкай. Яны накіраваны на збор інфармацыі па пэўнай гістарычнай тэме, а таксама ўтрымліваюць аналіз і абагульненне фактаў. Так, у распрацоўцы “Культура Случчыны ў XVII—XVIII стст.” вызначаны месца і роля Слуцкага раёна ў культурным развіцці Беларусі. Каб яго рэалізаваць, вучні 7 класа пад кіраўніцтвам Ірыны Аляксандраўны сабралі матэрыял пра слуцкія паясы, а таксама пра гісторыю гімназіі — яе ў XVII стагоддзі называлі слуцкімі Афінамі. У гэтай рабоце можна знайсці многа цікавых фактаў аб прыгонным тэатры Радзівілаў, архітэктурных помніках раёна. Вынікам канцэпцыі стала асэнсаванне навучэнцамі адметных рыс беларускай культуры XVII—XVIII стагоддзяў, а таксама фарміраванне пачуцця гордасці за малую радзіму і за ўклад, які яна ўнесла ў скарбонку сусветнай культурнай спадчыны.
— Практыка-арыентаваныя або сацыяльна значныя праекты адрознівае тое, што ў іх з самага пачатку выразна абазначаны вынік дзейнасці гімназістаў, — падкрэслівае настаўніца гісторыі. — Такі праект патрабуе добра прадуманай структуры, нават сцэнарыя ўсёй дзейнасці яго ўдзельнікаў з вызначэннем функцый кожнага з іх.
Цікавым атрымаўся праект навучэнцаў 11 класа “Роля моладзі ў развіцці і станаўленні квітнеючай Беларусі”. На аснове аналізу сацыяльных працэсаў і з’яў навучэнцы вызначылі праблемы моладзі і шляхі іх вырашэння. Асноўныя тэмы, якія ён закранае, актуальныя для кожнага вучня старшых класаў: прафарыентацыя, адукацыя і працаўладкаванне моладзі Слуцка, развіццё маладзёжных інавацый, сацыяльна-жыллёвая праблема моладзі, фарміраванне здаровага ладу жыцця і арганізацыя свабоднага часу маладых людзей.
— Вынікам работы стала асэнсаванне выпускнікамі гімназіі сваёй ролі і значнасці ў росквіце краіны, — дадае педагог. — Выконваючы праекты, нашы дзеці самастойна шукаюць і аналізуюць інфармацыю, вучацца прымяняць атрыманыя веды. У выніку развіваюцца іх творчыя і інтэлектуальныя здольнасці, самастойнасць і адказнасць, уменні планаваць і прымаць рашэнні.
Працуючы над праектамі, навучэнцы набываюць вопыт вырашэння рэальных праблем, смела ідучы да пастаўленай мэты.
Ірына Куніцкая: У сучасным свеце, які хутка мяняецца, для педагога важна не страціць дыялогу з новым пакаленнем, не дапусціць любых форм скажэння гістарычнай памяці.
Фарміраванню грамадзянскай пазіцыі школьнікаў спрыяе даследчая дзейнасць. Работы такога кшталту патрабуюць выразна пастаўленай мэты, актуальнасці прадмета даследавання, прадуманых метадаў апрацоўкі сабранай інфармацыі, падпарадкавання логіцы даследавання.
— Асаблівая ўвага ў нашай дзейнасці ўдзяляецца ваеннай тэматыцы, — падкрэслівае Ірына Аляксандраўна. — Справай гонару кожнага беларуса з’яўляецца захаванне памяці ахвяр Вялікай Айчыннай вайны. Памяць пра вайну адбілася на менталітэце нашага народа, сфарміравала агульныя каштоўнасці і погляды.
У гімназіі № 1 Слуцка тэме вайны прысвечана даследчая работа па вывучэнні ваеннай гісторыі малой радзімы “Параднілася Случ з Кубанню”. У ёй адлюстравана хроніка баёў па вызваленні роднага Слуцка, якую навучэнцы аднаўлялі па ўспамінах казакоў 10-й гвардзейскай казацкай кавалерыйскай Кубанска-Слуцкай Чырванасцяжнай ордэнаў Суворава, Кутузава і Багдана Хмяльніцкага дывізіі. Ёй камандаваў савецкі военачальнік, генерал арміі, двойчы Герой Савецкага Саюза Іса Аляксандравіч Пліеў.
— Вельмі даўно, яшчэ 50 гадоў назад, вучні піянерскага атрада імя Сашы Чакаліна нашай школы пачалі перапіску з воінамі, якія вызвалілі Слуцк ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў, — расказвае педагог пра пачатак даследчай дзейнасці. — Фотаздымкі, лісты, віншавальныя паштоўкі, тэлеграмы ляглі ў аснову школьнага альбома, які стаў для нас асноўнай крыніцай інфармацыі. На XI Міжнароднай маладзёжнай навукова-практычнай канферэнцыі “Вялікая Айчынная вайна 1941—1945 гадоў у гістарычнай памяці народа” работа была ўзнагароджана дыпломам III ступені.
Яшчэ адна значная гістарычная распрацоўка, якой займаліся навучэнцы пад кіраўніцтвам Ірыны Аляксандраўны, называецца “Слуцк, 26 чэрвеня 1941. Гісторыя, прачытаная па-новаму”. Працуючы над ім, гімназісты — аматары гісторыі — планавалі не проста аднавіць падзеі нямецкай акупацыі горада. Мэта была больш глабальнай: навучыцца карыстацца такім відам гістарычных крыніц, як ваенная фатаграфія.
— Для пакалення сэлфі такая крыніца з’яўляецца ледзь не асноўнай у вывучэнні падзей і фактаў, па якіх узнаўляецца змест гістарычнай эпохі, — упэўнена Ірына Куніцкая. — Перш чым прыступіць да прадмета даследавання — падзей акупацыі, мы вывучылі навуковую літаратуру па методыцы работы з гістарычнымі дакументамі і склалі алгарытм аналізу ваеннай фатаграфіі. Дзякуючы выкарыстанню розных дакументаў, хроніка тых падзей была прадстаўлена поўна і аб’ектыўна. А без гэтага сфарміраваць гістарычную памяць немагчыма.
У гістарычным тэатры
Праектныя тэхналогіі, якія так палюбіліся Ірыне Аляксандраўне Куніцкай у выкладанні гісторыі, выкарыстоўваюцца ёй і ў пазаўрочнай дзейнасці: больш як 15 гадоў у гімназіі працуе “Гістарычны тэатр”.
— У пачатку навучальнага года мы выбіраем гістарычную эпоху, вывучаем яе і ставім спектакль, які адлюстроўвае культуру, норавы і звычаі гэтага гістарычнага перыяду, — дзеліцца яшчэ адным сваім захапленнем апантаны педагог. — Візітнай карткай тэатра стаў спектакль па п’есе Барыса Васільева “А зоры тут ціхія…”.
Сёння афіша “Гістарычнага тэатра” — гэта ў тым ліку спектаклі па творах беларускіх, рускіх і замежных класікаў. “Паўлінка” Янкі Купалы, “Вечар” Аляксея Дударава, “Сон у летнюю ноч” Жана Баціста Мальера — спектаклі, над якімі з ахвотай працуюць вучні, захопленыя сцэнічным і драматычным мастацтвам.
Наталля САХНО
Фота з архіва гімназіі
