Як зрабіць сельскую школу перадавой, расказаў яе дырэктар Сяргей Зубовіч

На працягу 12 гадоў калектыў Мазалаўскай сярэдняй школы Віцебскага раёна імя У.А.Хабарава з’яўляўся прызёрам і пераможцам раённага конкурсу “Установа адукацыі года”. Пра тое, як зрабіць сельскую школу перадавой, карэспандэнту “Настаўніцкай газеты” расказаў яе дырэктар Сяргей Зубовіч.

— Сяргей Аляксандравіч, будучы вопытным кіраўніком, напэўна, можаце правесці паралелі — працаваць стала прасцей?

— З вопытам працаваць лягчэй не стала — наадварот, прыйшло больш глыбокае ўсведамленне многіх пытанняў і задач. Ды і аб’ём работы павялічыўся.

— Сёння кампетэнцыі дырэктара школы вельмі разнастайныя. Вы­з­начце, на ваш погляд, галоўныя.

— Арганізацыя вучэбнага працэсу, планаванне, каардынацыя. Кіраванне персаналам, стварэнне каманды, якая спрыяе развіццю школы, фінансавае кіраванне, размеркаванне рэсурсаў і пошук дадатковых крыніц фінансавання для забеспячэння дзейнасці школы. Усталяванне і падтрыманне сувязі з бацькамі, мясцовымі арганіза­цыямі, органамі ўлады. Гарантаванне бяспечных умоў для навучэнцаў і супрацоўнікаў. Матывацыя супрацоўнікаў, стварэнне пазітыўнай атмасферы ў школе.

— А якія дакументы заўсёды пад рукой?

— Паколькі работа дырэктара шматфункцыянальная, то і дакументаў, з якімі даводзіцца працаваць, шмат. Самыя важныя для дырэктара школы — статут установы адукацыі, палажэнне аб самакантролі, службовыя інструкцыі, Працоўны кодэкс, дакументы, якія рэгламентуюць санітарна-гігіенічныя нормы і пажарную бяспеку, метадычныя рэкамендацыі па арганізацыі харчавання, правілы ўнутранага працоўнага распарадку, правілы ўнутранага распарадку навучэнцаў, дакументы па ахове працы.

— Якіх правіл прытрымліваецеся, кіруючы педагагічным і вучнёўскім калектывамі?

— Паважаць усіх удзельнікаў адукацыйнага працэсу. Не толькі да дарослых, але і да дзяцей імкнуся звяртацца на вы. Хваліць пры ўсіх, а рабіць заўвагі адзін на адзін.

— Што параіце пачынаючаму дырэктару?

— Вывучыць заканадаўства, азнаёміцца з дакументамі, якія рэгулююць адукацыйную дзейнасць. Стварыць каманду аднадумцаў. Рэгулярна праводзіць бацькоўскія сходы, абмяркоўваць з бацькамі і педагогамі актуальныя пытанні работы ўстановы. Працаваць над іміджам школы, удзельнічаць у грамадскім жыцці, арганізоў­ваць мерапрыемствы для бацькоў і мясцовай супольнасці. Ства­раць камфортную атмасферу для навучэнцаў і супрацоўнікаў, падтрымліваць іх эмацыянальны дабрабыт.

— Наколькі важныя інавацыі для адукацыі? Як яны паўплывалі на вас і вашу школу?

— Інавацыі з’яўляюцца крыніцай новых ідэй, а самыя паспяховыя з іх укараняюцца ў адукацыйны працэс і становяцца агульнай практыкай, напрыклад, 10-бальная сістэма ацэньвання ведаў і ўменняў вучняў, вывучэнне прадметаў на павышаным узроўні і інш. У кожным інавацыйным праекце ёсць прагрэсіўная ключавая ідэя, якая ў пэўных умовах спрацоўвае і гарантуе больш высокі вынік у навучанні і выхаванні.

З 2017 па 2019 год на базе нашай школы паспяхова быў рэалізаваны рэспубліканскі інавацыйны праект “Укараненне ма­дэлі Рэспубліканскага цэнтра спартыўнай праф­арыентацыі як кампанента адзінай адукацыйнай прасторы ва ўстановах адукацыі”. Адной з актуальных задач праекта было правядзенне біяметрычнага тэсціравання навучэнцаў для фармулявання рэкамендацый педагогам і бацькам аб прыроджаных здольнасцях дзяцей да розных відаў спорту і прафесійнай дзейнасці. Выкарыстанне гэтых рэкамендацый дапамагло нам дасяг­нуць больш высокай якасці навучання.

Пасля завяршэння праекта каманда навучэнцаў школы ўпершыню стала прызёрам абласных спаборніцтваў па баскетболе, а наш вучань — фіналістам Рэспуб­ліканскай алімпіяды па фізічнай культуры і здароўі, атрымаўшы пахвальны водзыў. На базе класа навучэнцаў, які быў удзельнікам інавацыйнага праекта, у 2023/2024 навучальным годзе створана група спартыўна-педагагічнай накіраванасці. Барыс Бугаёў, навучэнец гэтай групы, у 2024 і 2025 гадах стаў уладальнікам дыплома I ступені на абласным этапе Рэспубліканскай алімпіяды па фізічнай культуры і здароўі, паставіўшы рэкорд вобласці па скачках у даўжыню, а ў 2024 годзе — уладальнікам дыплома III ступені на заключным этапе алімпіяды.

З 2022 па 2024 год творчая група нашага педагагічнага калектыву рэалізоўвала рэспубліканскі інавацыйны праект “Укараненне методыкі фарміравання эмацыянальнай бяспекі ў вучняў малодшага школьнага ўзросту (4—5 класы) з лёгкай інтэлектуальнай недастатковасцю”. Тэма праекта даволі вузкая для агульнаадукацыйнай школы, разам з тым дыдактычныя матэрыялы настаўнікаў-дэфектолагаў, створаныя ў рамках адукацыйнага працэсу, атрымалі высокую ацэнку на ўзроўні раённых і абласных навукова-практычных педагагічных канферэнцый. Вопыт работы настаўніка-дэфектолага Вольгі Кашкур у межах праекта адзначаны дыпломам I ступені на раённым этапе IX Рэспубліканскага конкурсу “Сучасныя тэхналогіі ў спецыяльнай адукацыі” і будзе прадстаўлены на абласным этапе.

— Раскажыце падрабязней пра сваіх педагогаў, бо актыўны ўдзел у інавацыйнай дзейнасці сведчыць пра іх высокі прафесіяналізм.

— Сучасны настаўнік не проста перадае веды — ён павінен навучыць школьнікаў вучыцца на працягу ўсяго жыцця, з дапамогай канкрэтнага вучэбнага прадмета сфарміраваць ключавыя і асобасныя кампетэнцыі.

Дастаткова складаная задача, справіцца з якой дапамагае ўнутраная матывацыя навучэнца, фарміраванне пазнавальнай цікавасці і ўстановак “я хачу”, “мне гэта трэба”. Таму настаўнік увасабляе агонь пазнання: ён гарыць любоўю да дзіцяці, свайго вучэбнага прадмета і запальвае іскру пазнання ў сваіх вучнях. Задача педагога — стварыць умовы для поспеху навучэнцаў, пераканаць іх, што працэс навучання і выхавання можа быць займальным. У сувязі з гэтым стараемся матываваць сваіх настаўнікаў да пастаяннага самаразвіцця. У многіх гэта атрымліваецца, яны трансліруюць эфектыўны педагагічны вопыт не толькі на ўзроўні раёна, але і вобласці.

У бягучым навучальным годзе настаўніца пачатковых класаў Святлана Навіцкая правяла майстар-клас у рамках абласнога творчага семінара “Фарміраванне экалагічнай культуры, здаровага ладу жыцця на I ступені агульнай сярэдняй адукацыі”, настаўнік фізічнай культуры і здароўя Іван Марчанка прадставіў уласны педагагічны вопыт у рамках павышэння кваліфікацыі ў Віцебскім абласным інстытуце развіцця адукацыі, настаўніца рускай мовы і літаратуры Дзіяна Чураўцова выступіла ў абласной навукова-практычнай канферэнцыі з міжнародным удзелам “Сучасная адукацыя ў кантэксце фарміравання грамадзянскай культуры асобы навучэнца”. Інтэрактыўныя плакаты настаўніка-дэфектолага Вольгі Кашкур і нас­таўніка матэматыкі Ягора Цыганкова адзначаны дыпломамі І і ІІІ ступені адпаведна на абласным этапе рэспубліканскага конкурсу “Камп’ютар. Адукацыя. Інтэрнэт”. Метадычныя распрацоўкі настаўнікаў пачатковых класаў Святланы Навіцкай і Юліі Пацеевай удастоены дыпломаў ІІ і ІІІ ступені адпаведна на абласным конкурсе “#здаровы выбар — 2025”. Сцэнарый урока настаўніка-дэфектолага Вольгі Кашкур адзначаны дып­ломам лаўрэата ў межах рэспубліканскага конкурсу метадычных распрацовак з выкарыстаннем тэхналогій штучнага інтэлекту.

— А можна падрабязней пра матывацыю сваіх педагогаў? Што яна ўключае?

— Калі чалавек за працу атрымлівае маральнае і матэрыяльнае ўзнагароджанне, якое лічыць справядлівым, ён добраахвотна ўключаецца ў актыўную і эфектыўную работу. Падтрымліваць цікавасць да самаразвіцця і дасягнення высокіх вынікаў настаўнікаў стараемся рацыянальным выбарам напрамкаў дзейнасці, якія найбольш цікавыя педагогам, матэрыяльным заахвочваннем у адпаведнасці з калектыўным дагаворам, маральнай падтрымкай з дапамогай педагагічнага чата і сацыяльных месенджараў, стымулюем педагагічных работнікаў своечасова праходзіць атэстацыю. У гэтым навучальным годзе два педагогі прайшлі атэстацыю на прысваенне другой кваліфікацыйнай катэгорыі, адзін — першай, яшчэ адзін — вышэйшай, тры настаўнікі атрымалі вышэйшую кваліфікацыйную катэгорыю як педагогі дадатковай адукацыі.

Дапамагаем маладым спецыя­лістам стварэннем належных умоў у частцы метадычнай падтрымкі і настаўніцтва з боку больш вопытных калег. Нашы пачынаючыя педагогі — гэта, як правіла, мэтавікі з нашай жа школы або ўстаноў адукацыі раёна. Яны паспяхова ўдзельнічаюць у раённых і абласных конкурсах прафесійнага майстэрства, розных мерапрыемствах. У прыватнасці, мэтавік з нашай школы малады спецыяліст першага года работы Сняжана Сняжкова за навучальны год не толькі паспела паспяхова прайсці атэстацыю на прыс­ваенне другой кваліфікацыйнай катэгорыі, але і выдатна сябе зарэкамендавала: падзялілася вопытам работы падчас тэлемоста з Чувашыяй “Першыя крокі ў прафесію — першыя перамогі”, стала членам раённай каманды ў рамках штогадовага абласнога конкурсу каманд маладых спецыялістаў МeetUp. Высокі прафесіяналізм становіцца спадарожнікам паспяховага настаўніка, а крытэрыем паспяховай працы — выніковыя ўрокі і поспехі вучняў.

— Пераканана, што тон задае адмі­ністрацыя.

— “Адзін у полі не воін”, — гаворыцца ў вядомай прыказцы, таму вынікі ўстановы адукацыі напрамую залежаць ад зладжанай работы ўсяго педагагічнага калектыву. Безумоўна, немалую ролю ў гэтым адыгрывае кіраўніцтва школы, якое, канечне ж, задае тон, вызначае вектары развіцця. Дапамагае тут і ўдзел у абласных фарміраваннях: я з’яўляюся членам абласнога клуба менеджараў у сферы адукацыі “Лідар”, намеснік дырэктара па вучэбнай рабоце Ірына Выхадцава — член савета Віцебскага абласнога інстытута развіцця адукацыі, удзельніца абласнога клуба настаўнікаў-метадыстаў “КонSTELLAрис”. Поспех становіцца заканамерным. Члены нашага педагагічнага калектыву паспяховыя ў абласных конкурсах прафесійнага майстэрства. Дзіяна Шыряева ў 2025 го­дзе другі раз стала прызёрам (дыплом ІІ ступені) абласнога конкурсу прафесійнага майстэрства педагогаў сацыяльных “ПРОФІ-педагог”. У 2025 годзе мы атрымалі трэцюю перамогу ў раённым этапе абласнога конкурсу прафесійнага майстэрства “Кіраўнік года”, рыхтуемся да ўдзелу ў абласным этапе. Дарэчы, дзякуючы зладжанай рабоце педагагічнага калектыву двойчы былі прызёрамі конкурсу на заключным этапе.

— Якія ўмовы важныя для зладжанай работы?

— Кіраўнік, на мой погляд, павінен займаць пазіцыю не над, а разам з калектывам. Пазіцыя неабыякавасці кожнага педагога фарміруе атмасферу ўзаемнай патрабавальнасці, а зацікаўленасць у агульным выніку і чалавекацэнтрычны падыход дапамагаюць знайсці выхад нават з самай складанай сітуацыі.

— Сёння Мазалаўская сярэдняя школа Віцебскага раёна імя У.А.Хабарава — гэта…

— У кожнай установы адукацыі, без сумнення, ёсць сваё аблічча, свае моцныя бакі, якія вызначаюцца кантынгентам апантаных (у добрым сэнсе) сваёй прафесіяй педагогаў і створанымі ўмовамі. 84,5% педагогаў установы адукацыі маюць першую, вышэйшую і кваліфікацыйную катэгорыю “настаўнік-метадыст”. Мы ганарымся сваімі выпускнікамі, якія дзякуючы мэтанакіраванай вучэбнай дзейнасці становяцца канкурэнтаздольнымі. У 2024 годзе 89% выпускнікоў 11 класа сталі студэнтамі вышэйшых навучальных устаноў краіны. Штогод у школе ёсць навучэнцы, якія завяршылі навучанне і выхаванне з пасведчаннем з адзнакай, атэстатам асаблівага ўзору з узнагароджаннем залатым медалём.

Вучні паспяхова спраўляюцца з цэнтра­лізаванымі экзаменамі. Калі ў 2024 годзе сярэдні бал на ЦЭ па ўстанове склаў 69,78, то ў 2025-м — 71,67. У скарбонцы лепшых вынікаў 2025 года — 98 і 87 балаў па рускай мове, 95 балаў па гісторыі Беларусі, 94 балы па матэматыцы. Ёсць і абсалютны рэкард­смен — Ганна Паўлава, якая набрала 100 балаў па рускай мове. Гэты вынік заканамерны, бо навучэнцы прымаюць актыўны ўдзел у алімпіядным руху, даследчай дзейнасці. Ганна стала ўладальніцай дыплома ІІІ ступені па рускай мове і літаратуры і пераможцай (дыплом I ступені) унутрыўніверсітэцкай алімпіяды ВДУ імя П.М.Машэрава па рускай мове. Выпускніца Марыя Паўлава стала прызёрам ІІІ Рэспубліканскай навукова-практычнай алімпіяды па выяўленчым мастацтве.

У скарбонцы дасягненняў навучэнцаў — сертыфікаты ўдзельнікаў рэспубліканскай канферэнцыі навучэнцаў “Першы крок у навуку” Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, дыпломы розных ступеней раённых навукова-практычных канферэнцый “Старт у навуку”, “Пошук нараджае адкрыцці”, абласной навукова-практычнай канферэнцыі “Вернісаж”, абласнога этапу XXVII навукова-практычнай канферэнцыі “Квант”, ХVІІІ Міжнароднай навукова-практычнай канферэнцыі “Вялікая Айчынная вайна 1941—1945 гадоў у гістарычнай памяці народа”.

Навучэнцы школы паспяховыя і ў спартыўнай дзейнасці. Штогод яны становяцца прызёрамі круглагадовай спартакіяды школьнікаў раёна, прымаюць выніковы ўдзел у абласных і рэспубліканскіх спартыўных спаборніцтвах “Абаронца Айчыны”, “Здароўе”, першынстве вобласці па лёгкай атлетыцы, абласных спаборніцтвах па кулявой стральбе на прызы старшыні Віцебскай абласной арганізацыйнай структуры ДТСААФ.

У апошнія гады навучэнцы ўстановы прымаюць актыўны ўдзел у рэспубліканскіх праектах “Урок у музеі”, “Адукацыйная экскурсія”, дзякуючы якім школьнікі наведалі больш за 25 музеяў і памятных гістарычных месцаў па ўсёй Беларусі. Ды і нашу школу па праве называюць тэрыторыяй музеяў. Яе адукацыйная прастора ўключае школьны гісторыка-краязнаўчы музей, Віцебскі раённы музей адукацыі і стэндавую экспазіцыю “Піянерскі рух Віцебшчыны”. Для выкарыстання іх выхаваўчага патэнцыялу ў адукацыйным працэсе распрацаваны інтэ­р­актыўна-пазнавальны квест “З чаго пачынаецца Радзіма”. Удзельнічаць у ім мо­гуць навучэнцы не толькі нашай школы, але і іншых устаноў адукацыі Віцебскага раёна.

— Вялікі дзякуй за цікавую размову!

Вольга ДУБОЎСКАЯ
Фота Алега ІГНАТОВІЧА