Самавыяўленне праз мастацтва — адзін з самых яркіх спосабаў заявіць аб сабе. У гэтым пераканана педагог дадатковай адукацыі кіраўнік аб’яднання па інтарэсах “Штрышок” Любанскага цэнтра творчасці дзяцей і моладзі Алена Брагінец. Падрабязнасці — у матэрыяле карэспандэнта “Настаўніцкай газеты”.
Далікатная справа
Успамінаючы дзяцінства і школьныя гады, Алена Леанідаўна гаворыць, што заўсёды любіла маляваць. Дзяўчынка займалася творчасцю не ў адзіночку: за ёй з задавальненнем паўтаралі яе малодшыя сёстры Наташа і Ліяна.
“Я вучылася ў сярэдняй школе № 1 Любані, — расказвае пра сябе педагог. — У той час ніякіх гурткоў малявання ў нас не было, займаліся мы гэтым дома. Калі прыйшоў час выбіраць прафесію, вырашыла паступаць у Салігорскае педагагічнае вучылішча, якое якраз адкрылася. З усяго пераліку спецыяльнасцей выбрала дашкольную адукацыю і выяўленчае мастацтва. Выхавальнікі дашкольнай установы — майстры на ўсе рукі, іх вучаць усяму. Асабліва падабаліся заняткі па маляванні, і педагог гэтай дысцыпліны часта мяне хваліла. Ужо тады я падумала, што маляваць — гэта вельмі цікава”.
Пасля вучылішча А.Брагінец па размеркаванні прыехала на радзіму ў Любанскі раён, дзе спачатку працавала ў вясковай школе ў групе прадоўжанага дня, а затым выхавальнікам у дзіцячым садзе.
“Я вярнулася да малявання тады, калі сярэдняя сястра Наталля, якая працавала настаўніцай выяўленчага мастацтва ў сярэдняй школе № 3 Любані, пайшла ў дэкрэтны водпуск, — прыгадвае Алена Леанідаўна. — Мяне запрасілі замяніць яе. Акрамя таго, у Наталлі па сумяшчальніцтве была яшчэ работа ў цэнтры творчасці. Калі сястра выйшла на асноўнае месца работы ў школу, я засталася ў цэнтры творчасці, вяла гурткі”.
Маляванне — гэта асаблівая і вельмі далікатная справа. Яна, як і любая творчасць, патрабуе засяроджанасці і поўнага паглыблення ў працэс. Алена Брагінец пацвярджае: сапраўдны шэдэўр з’явіцца толькі тады, калі мастак будзе працаваць, адкінуўшы ўсе думкі, перажыванні і сумненні.
Заняткі для тых, хто толькі прыйшоў займацца ў “Штрышок”, пачынаюцца са штрышкоў і мноства кляксаў. Іх дзеці робяць простымі алоўкамі, і калі шчыра, то гэта таксама патрабуе пэўных навыкаў. Так, першакласнікі вучацца штрыхаваць на працягу месяца, паралельна вывучаючы кампазіцыю, вобразы і сюжэты.
“Такая форма работы займае ў нас месяц, — тлумачыць педагог. — Стараемся нічога не змалёўваць, а прыдумваць усё самастойна, фантазіраваць над зместам і сюжэтам карціны. Пасля таго як авалодалі алоўкам, уводзім у практыку гуаш, акварэль. Пачатковы блок вучобы — нетрадыцыйныя тэхнікі малявання. Сюды адносяцца маляванне пальчыкамі, васковы жывапіс, маляванне ватнымі палачкамі, губкамі для мыцця посуду і інш.”.
Сапраўдная прыгажосць атрымліваецца, калі над малюнкам дзеці працуюць, выкарыстоўваючы прыродны матэрыял. У “Штрышку” яны актыўна прымяняюць лісце дрэў, клёнаў, бяроз, каштанаў і з іх дапамогай робяць на паперы хаатычныя штампікі. Пры гэтым у думках трэба трымаць ідэю, якую хочацца адлюстраваць.
“Флоратыпія вельмі падабаецца вучням, — запэўнівае настаўніца. — Пасля лісця па чарзе ўводзім у работу графічны матэрыял: алоўкі графічныя, пастэльныя, васковыя. Ёсць вельмі цікавая тэхніка, якая называецца “франтаж” — цісненне. Пад рабочы ліст кладзецца выпуклы прадмет, на якім нешта адлюстравана, і па версе рабочага ліста крэйдай хаатычнымі рухамі ствараецца карціна. Дзецям такая форма работы таксама прыйшлася даспадобы”.
Дзе пачынаецца Радзіма
Пачынаючы з першага года вучобы маленькія мастакі прымаюць удзел у творчых выставах. Алена Леанідаўна адзначае, што гэта неабходны крок: дзякуючы прэзентацыі экспазіцый, школьнікі яшчэ больш усведамляюць значнасць сваёй работы.
“Наш цэнтр не вельмі вялікі, — дадае кіраўнік “Штрышка”. — Праводзіць заняткі мы ходзім у школы, дзе пасля ўрокаў у групе прадоўжанага дня займаемся з навучэнцамі. Першапачаткова на маляванне ходзіць многа дзетак, але з цягам часу іх становіцца менш. І гэта зразумела: для таго, каб вызначыцца, чым хочацца займацца, дзіцяці трэба паспрабаваць розныя кірункі. У выніку ў студыі застаюцца толькі сапраўдныя мастакі, якім цікава маляванне і якім камфортна працаваць са мной. Інакш і быць не можа: калі вучням не падабаецца кіраўнік гуртка, наўрад ці ўдасца знайсці кантакт. Гэта трэба разумець кожнаму педагогу дадатковай адукацыі”.
Тыя вучні, якія перайшлі ў сярэднюю школу, самастойна прыходзяць у цэнтр творчасці. Сёння пад кіраўніцтвам Алены Брагінец займаюцца навучэнцы з 6 па 11 клас з розных устаноў адукацыі горада. З малышамі педагог займаецца 2 разы ў тыдзень па дзве гадзіны, а тыя, каму ўжо споўнілася 11 гадоў, малююць на дзве гадзіны больш. Калі цэнтр творчасці прымае ўдзел у нейкіх праектах, то колькасць заняткаў становіцца большай: за вызначаны час немагчыма падрыхтаваць паўнацэнную выставу.
“Работа над праектам “Тут мая Радзіма”, які прадстаўлены ў фае, патрабавала многа часу, — тлумачыць настаўніца. — Наша задума — гэта пяць вялікіх планшэтаў, на якіх адлюстраваны прыгожыя і маляўнічыя куточкі Любаншчыны. Каб паспець стварыць карціны, мы малявалі ўвесь свабодны час. Рэалізацыя праекта завяршылася ў чэрвені, таму нават падчас першага летняга месяца дзеці прыходзілі ў цэнтр і дапамагалі ўдасканальваць творы. Напрыканцы навучальнага года, калі толькі далучыліся да праекта, дзеці працавалі ў класе самастойна. Яны ведалі, што я вяду заняткі ў іншых групах і прыйду да іх, калі завяршыцца ўрок. А яшчэ нам дапамагала наша выпускніца, якая цяпер вучыцца ў БДПУ. Яна таксама прыходзіла ў “Штрышок”, каб дапамагчы з рэалізацыяй ідэі”.
Над ракой Арэсай
Унікальным праектам педагога стала аўтарская мадэль сукенкі “Над ракой Арэсай”. Летась Алена Леанідаўна прэзентавала яе падчас абласной калегіі галоўнага ўпраўлення па адукацыі Мінаблвыканкама.
“Да гэтага моманту ў нас ніхто не займаўся роспісам па тканіне, — адзначыла настаўніца. — Калі пачула прапанову, адразу загарэлася ідэяй”.
Ад задумы да рэалізацыі — усяго некалькі важных крокаў. Самастойна сканструяваць сукенку і распісаць яе — задача не з лёгкіх. Таму з выкрайкай і пашывам мадэлі Алене Брагінец дапамагала кіраўнік гуртка “Канструяванне і мадэляванне адзення” Ірына Махвіеня. А што рабіць з сэнсавым напаўненнем? Што адлюстраваць на сукенцы, каб яна адразу вызначала адметнасць раёна? Над гэтым педагогі і кіраўніцтва Любанскага цэнтра творчасці дзяцей і моладзі думалі доўга, а пасля зразумелі, што падказка ляжыць на паверхні. У нашага песняра Янкі Купалы ёсць паэма “Над ракой Арэсай”, якая і прынесла натхненне любанскім мастакам.
“Першая частка творчай работы — стварэнне шопера да сукенкі, — знаёміць з дэталямі педагог. — На ім выяўлена вокладка першага выдання паэмы. Каб дабавіць антуражу, тканіне для шопера надалі жоўтае адценне. Вызначыцца, што хачу бачыць на сукенцы, мне дапамаглі ў бібліятэцы, дзе адшукалі фотаздымкі першапачатковай рэдакцыі твора”.
Сукенка атрымалася з выявай ракі Арэсы і старой вёскі Камуны, аб якой расказвае пясняр.
“Часу на стварэнне сукенкі было не многа — усяго 10 дзён, — дзеліцца педагог. — Да работы над ёй прыцягнулі нашу выхаванку Ангеліну Бяляўскую, якая выступала ў якасці мадэлі. Малявалі мы па тканіне ў разабраным выглядзе. Каб зрабіць усё прыгожа і дасканала, вывучалі інфармацыю аб тым, колькі слаёў фарбы патрэбна, як яе замацаваць і г.д. Кожны афарбаваны кавалачак замацоўвалі прасам. У выніку на тканіне атрымлівалася трывалая выява, якую можна нават мыць у пральнай машыне. Калі гатовы твор быў прадстаўлены на калегіі, мы ўбачылі, што паказалі іншыя цэнтры творчасці. І вельмі ганарымся тым, што змаглі знайсці для сваёй сукенкі такую незвычайную ідэю — увасобіць на тканіне паэму, якая адлюстроўвае ўсю прыгажосць Любанскага краю. Мы не імкнуліся стаць лепшымі, а проста хацелі паказаць, чым знакаміты наш невялікі горад. Сукенка “Над ракой Арэсай” стала другім значным праектам для нашага цэнтра пасля планшэтаў, прысвечаных роднаму краю”.
Метад малявання па тканіне стаў адным з самых любімых у выхаванак “Штрышка”. Дзяўчаты, якія пераймаюць майстэрства ў Алены Леанідаўны, з задавальненнем размалёўваюць шоперы, самастойна прыдумваючы для іх сюжэт.
“Маляванне па тканіне — гэта вельмі цікава і незвычайна, — расказвае выхаванка цэнтра Ангеліна Бяляўская. — Нам падабаецца працаваць і на альбомных аркушах, планшэтах. Але работа з шоперамі — гэта асобнае захапленне. Стварыўшы сумку сваімі рукамі, прыдумаўшы для яе малюнак, ведаеш, што такога шопера больш ні ў кога ў горадзе няма, ён унікальны”.
Акрамя шопераў, у “Штрышку” ствараюць цікавыя сюжэты на футболках і джынсах: калі і імкнуцца да індывідуальнасці, то не толькі ў чымсьці адным.
“За год работы я зразумела, што не трэба баяцца эксперыментаў, — падсумоўвае Алена Брагінец. — Творчасць — гэта ўнікальная прастора, якая дапамагае рэалізоўваць самыя смелыя рашэнні. І менавіта гэтаму — быць смелымі ў сваіх жаданнях і не баяцца перашкод — мы вучым дзяцей”.
Наталля САХНО
Фота Алега ІГНАТОВІЧА
