Школа сёння імкліва мяняецца. Важна не столькі даць дзіцяці як мага большы багаж ведаў, колькі забяспечыць яго агульнакультурнае, асобаснае і пазнавальнае развіццё, узброіць уменнем вучыцца, сістэматычна працаваць над фарміраваннем унутранай матывацыі да навучання.
Вывучэнне нямецкай мовы ў школе — нялёгкая праца, вынікі якой залежаць ад патрэб вучняў, іх матывацыі. У пачатку навучання нямецкай мове матывацыя ў школьнікаў даволі высокая, яны як мага хутчэй хочуць навучыцца размаўляць на ёй. Аднак па меры ўскладнення матэрыялу ад класа да класа ў вучняў назіраецца зніжэнне цікавасці, таму майстэрства настаўніка заключаецца ва ўменні абудзіць і падтрымліваць на высокім узроўні матывацыю вучняў да вывучэння нямецкай мовы з дапамогай выкарыстання розных метадаў, прыёмаў і сродкаў.
Фарміраванне матываў — гэта найперш стварэнне ўмоў для праяўлення ўнутраных падахвочванняў да навучання, усведамленне іх самімі вучнямі. Матывы звязаны з пазнавальнымі інтарэсамі школьнікаў, патрэбай у авалодванні новым матэрыялам, новымі ведамі, навыкамі, уменнямі. Для стварэння спрыяльнага клімату, які б арыентаваў вучняў на камунікацыю, настаўніку неабходна падабраць такія формы і прыёмы ўрока, якія б стымулявалі дзейнасць вучняў. Лічу, што перавага прыёмаў драматызацыі тут відавочная.
Што ўяўляе сабой драматызацыя? Драматызацыя — гэта сукупнасць дзеянняў, якія з’яўляюцца сродкам арганізацыі ролевых паводзін вучняў у зададзеных рэальных і гульнёвых сітуацыях у адукацыйным працэсе, якія спрыяюць як фарміраванню і развіццю камунікатыўнай кампетэнцыі вучняў, так і ўсебаковаму развіццю шляхам звароту да эмацыянальна-пачуццёвай сферы. Асноўнымі відамі драматызацыі з’яўляюцца імітацыя, выразнае чытанне, інсцэніроўка, ролевая гульня, пантаміма, імправізацыя і спектакль.
Змест матэрыялу для драматызацыі павінен адпавядаць узроўню разумовага і псіхічнага развіцця вучняў, абуджаць пазнавальную цікавасць, быць пасільным для запамінання. Драматызацыя ўключае ў сябе традыцыйныя метады: азнаямленне, трэніроўку, прымяненне.
Формы работы вызначаюцца практычнымі мэтамі ўрока. Галоўная ўмова — арганізаваць работу так, каб вучні адчувалі задавальненне ад выканання пастаўленай задачы, бачылі вынік сваёй працы.
Важную ролю ў фарміраванні матывацыі выконвае самы першы ўрок нямецкай мовы ў новым навучальным годзе. Заўсёды імкнуся зрабіць яго жывым, ярка ілюстраваным, напоўненым элементамі тэатралізацыі. Ён павінен абудзіць цікавасць да прадмета. Вельмі важна захапіць вучняў разнастайнасцю форм работы, даць магчымасць на першым уроку паслухаць нямецкую гаворку і што-небудзь самім вымавіць па-нямецку. З наглядных дапаможнікаў выкарыстоўваю карту краіны, мова якой вывучаецца, паштоўкі з краявідамі Германіі і Беларусі, кароткі аўдыязапіс, відэафільмы, песні. Напрыклад, работа над тэмай Die Ferien у 5 класе пачынаецца з гутаркі пра тое, чаму лета — любімая пара года для дзяцей. Вучні адказваюць на пытанне настаўніка: Was macht euch im Sommer Spaß? Яны ўспамінаюць лексіку 4 класа і запаўняюць асацыяграму, якая можа паслужыць апорай для наступнага задання: вучні дзеляцца на групы для выканання пантамімічнага эцюда “Адгадай дзеянне”.
У сваёй рабоце прыёмы драматызацыі вельмі часта выкарыстоўваю і на пачатковым, матывацыйным, этапе ўрока, для таго каб выклікаць цікавасць вучняў, утрымаць іх увагу, стварыць атмасферу супрацоўніцтва і даверу. Пачатак урока павінен настроіць вучняў на патрэбную хвалю. За кароткі час настаўніку неабходна ўстанавіць кантакт з класам, стварыць адзінае інфармацыйнае поле, пераключыць увагу на свой прадмет. Прывітанне настаўніка нібы першая фраза акцёра, які падняўся на сцэну, — яно павінна быць яркім, пазітыўным, эмацыянальным, захапляючым, нестандартным. Часта выкарыстоўваю для гэтага загадку, куплет песні, прымаўку, малюнак ці які-небудзь “таямнічы” прадмет. Напэўна, не толькі я, але і кожны настаўнік валодае сваёй скарбніцай нестандартных прыёмаў пачатку ўрока.
Прыкладамі ролевай гульні ў 5—7 класах могуць служыць наступныя: тэлефонная размова паміж нямецкім і беларускім школьнікамі пра школьныя канікулы ў Германіі і Беларусі (тэма Unsere Ferien), пра алімпійскіх чэмпіёнаў (тэма Sport), гутарка доктара з маленькімі пацыентамі (тэма Gesundleben), гутарка пешаходаў на вуліцы (тэма Land und Stadt), патэнцыяльныя вандроўнікі абмяркоўваюць мэту вандроўкі (тэма Reisen) і інш.
Элементы драматызацыі з’яўляюцца на ўроках і ў час правядзення фізкультхвілінак. Вучні паказваюць свой фізічны і эмацыянальны стан і каменціруюць яго: Ich bin böse/lustig/traurig/hungrig/glücklich/sportlich/stark/schwachusw. Выконваючы гэтае заданне пад ціхую музыку, вучні атрымліваюць своеасаблівую разрадку, пасля якой з новымі сіламі ўключаюцца ў работу.
Тэатралізацыя — метадычны прыём, які прадугледжвае ўвядзенне ва ўрок элементаў тэатральнага дзеяння, пры якім загадзя падрыхтаваныя вучні заходзяць у клас з элементамі касцюма героя, вымаўляюць найбольш выразныя яго рэплікі. Настаўнік і сам можа быць выканаўцам той ці іншай ролі. Так, напярэдадні Новага года ў 5 клас прыходзіць вучаніца ў касцюме Снягуркі. Гучыць песенька на нямецкай мове O Tannenbaum, словы якой школьнікі ўжо ведаюць. Казачная гераіня раздае пяцікласнікам навагоднія цацкі і запрашае іх дапамагчы упрыгожыць ёлку: Kinder! Wollen wir unseren Tannenbaum schmücken! Кожны вучань дастае з мяшэчка які-небудзь прадмет і вымаўляе фразу: Ich habe eine Laterne. Ich schmücke unseren Tannenbaum mit dieser Laterne.
Адным з метадычных прыёмаў, якія павышаюць матывацыю вучняў да навучання, развіваюць іх творчыя здольнасці на ўроку нямецкай мовы, з’яўляецца казка. Казка зніжае трывожнасць, разнявольвае дзяцей, стымулюе іх фантазію, развівае памяць, увагу, эрудыцыю, прывучае да калектыўных форм работы. Казкі яшчэ і павучальныя, бо ў іх адлюстроўваюцца агульначалавечыя каштоўнасці. Якая ж паслядоўнасць работы над казкай? Спачатку аналізуецца яе моўны матэрыял, затым яна разбіваецца на сцэны, пасля ў працэсе гутаркі з дапамогай ілюстрацый правяраецца яе разуменне вучнямі. Узнімаюцца наступныя пытанні: у якой краіне адбываецца дзеянне і чым нямецкая казка адрозніваецца ад беларускай? Закранаецца і краіназнаўчы аспект — імёны. Абмеркаванне казкі мае на мэце падвесці дзяцей да думкі праінсцэніраваць яе на нямецкай мове.
Такім чынам, драматызацыя як сродак матывацыі ўяўляе сабой рухаючую сілу вывучэння нямецкай мовы. Задача сучаснага настаўніка — пошук новых прыёмаў і метадаў павышэння матывацыі вучняў.
Алена СТАНЧЫК,
настаўніца нямецкай мовы Навасёлкаўскай сярэдняй школы Ляхавіцкага раёна Брэсцкай вобласці.
