Нататкі з нагоды завяршэння XXIX Мінскага міжнароднага кінафестывалю “Лістапад”.
На вялікім рахунку, стварэнне кіно ёсць каштоўны вобраз таго, хто галоўны ў гэтым свеце. Хто, як кажуць, заказвае музыку: гук, святло, відэарад і шмат чаго яшчэ. Хто стаіць за раскадраваным — на моманты, гадзіны, дні, месяцы і гады — кінафільме Жыцця. І хто пры тым застаецца нябачным. А тлеюць жа сям-там з часоў атэізму і пустыя спрэчкі: ёсць Ён увогуле альбо не?..
Праз бляск і мітусню на цырымоніі закрыцця фестывалю ў Доме кіно праступала відавочнае: ён “за кадрам”. І ў той жа час — ва ўсім, што адбываецца. Хоць артысты нібыта ў цэнтры ўвагі: танцуюць, разыгрываюць пантаміму, гратэскна паказваюць рытмы кінавытворчасці. І тыя, хто спявае і вядзе імпрэзу, і шаноўныя людзі, якія ўручаюць узнагароды шчаслівым дыпламантам і пераможцам, — усе ўваходзяць у кампазіцыю сцэнічнага кадра зусім не хаатычна. У адпаведнасці з кімсьці напісаным, дзесьці ўзгодненым планам. І кожны іграе ў гэтай імпрэзе прадвызначаную яму ролю.
Але ж ёсць моманты, якія цяжка сыграць. У якіх падсвечваецца тое, што прынята называць душой. На прэс-канферэнцыі з нагоды заканчэння фэсту падзяліўся ўражаннем госць з Кітая Лэй Хань, акцёр кіно і тэлебачання, прадзюсар. Ён быў членам журы і трапіў на адкрыццё фестывалю. А там, калі Аляксандра Гайдук спявала шчымлівую песню пра памяць і тых, хто сышоў за кадр праяўленага жыцця, на экране ўсплывалі і знікалі твары. У знак павагі да тых дзеячаў беларускага кіно, якія адышлі, зала ўстала. “І вось гэты момант Лэй Ханя вельмі ўсхваляваў… — падбірала словы перакладчыца. — Бо такім чынам ён змог адчуць і ўбачыць адкрытасць душы беларусаў”.
Знакам нашай адкрытасці з’яўляецца і тое, што з Кітаем падчас кінафэсту быў падпісаны дагавор аб сумесных здымках фільма. У студзені яны пачнуцца. Лэй Хань у фільме хоча паказаць беларускіх рэжысёраў, сцэнарыстаў, акцёраў. Так што кітайская мова ў трэндзе, як гаварылі ў кулуарах кінафэсту. А яго дырэктар Юрый Аляксей, гендырэктар кінастудыі “Беларусьфільм”, на прэс-канферэнцыі падарыў партнёру з дружбай і любоўю, а таксама з глыбокім сэнсам сімвалічны падарунак — майку з вядомым у нас мерчам Першага “Раздевайся и работай!”. Мяркую, працавітым кітайцам і тлумачыць не трэба, што да чаго.
На кінафоруме не толькі глядзяць кіно, шмат гавораць і прыемна бавяць час. Заключаны іншыя дагаворы аб супрацоўніцтве. Акцёр і рэжысёр, прадзюсар, народны артыст Расіі Ігар Угольнікаў зняў кінафільм “Падольскія курсанты” — ён ішоў у школах Беларусі. А цяпер запускаецца беларуска-расійскі праект. Будзе здымацца фільм “Бацька Мінай. Партызанская легенда”. Здымкі ўжо летам, выпуск фільма запланаваны да 80-годдзя Вялікай Перамогі: у маі 2025-га. І выбар рэжысёра, і сумеснасць праекта, і тэма, і час для работы над ёй (80-годдзе Вызвалення!) — сімвалічна ўсё, і ўсё мае вобразнае напаўненне.
У складзе журы конкурсу працаваў расійскі кінакрытык Аляксандр Семянюк. Ён лічыць фэст месцам, дзе адсочваюцца тэндэнцыі ў кінамастацтве, кінаіндустрыі. Неяк ён пісаў, што любы фільм — гэта пэўны злепак часу, духоўнай сітуацыі эпохі ў выглядзе вобразаў і метафар. І на выніковай прэс-канферэнцыі ён заўважыў: кіно адлюстроўвае карціну свету, якая мяняецца сёння вельмі хутка і катастрафічна. І каб трымаць руку на пульсе часу, важна назіраць і тое, як мяняецца кіно: “Практычна скончылася эпоха літаратурацэнтрычнага апавядальнага кіно. Тады расказвалі пра падзеі толькі пры дапамозе сюжэта, па прынцыпе “што бачу, тое і спяваю”. Цяпер надышла эпоха кіно сімвалічнага. І ў гэтым сэнсе кітайскае кіно, відаць, найбольш адпавядае нашаму часу. Бо іерагліфічная мова сімвалаў вельмі сугучная з сімвалічнай мовай кіно. А яно даўно спрабуе гаварыць на мове міфаў і архетыпаў”.
Заўважым: і Той, Хто нібыта “за кадрам”, размаўляе з людзьмі сімвалічнай мовай, прыпавесцямі, пададзенымі праз прарокаў, свяшчэнныя кнігі. То, магчыма, кіно ёсць якраз тая карысная забаўка, праз якую мы набліжаемся да Боскай мудрасці?
Аляксандр Семянюк лічыць добрым знакам, што стратэгічным партнёрам нашых кінематаграфістаў становяцца іх калегі з Кітая. Прадаўжаецца супрацоўніцтва і з Расіяй, дзе жывыя традыцыі сімвалічнага кіно Андрэя Таркоўскага. На думку кінакрытыка, найлепшы з сучасных фільмаў пра вайну — “Падольскія курсанты”: “Ёсць там яскравы і моцны вобраз пераадолення смерці жыццём. І адначасова вобраз пералому ў вайне, будучай Перамогі. У фінале курсанты пасля страшнага бою ідуць да сваіх… Іх няшмат засталося, і ўдарыў мароз, выпаў іней, у тым ліку на іх. Усе збялелыя, інеем пакрытыя шынялі — такое ўражанне, быццам выйшлі з холаду магільнага, з таго свету. А ім насустрач ідуць новыя сібірскія дывізіі. Воіны ў цёплага колеру карычневых паўкажушках, маладыя, ружовыя твары. Такая сустрэча і ёсць вобраз пералому ў вайне. І такое вобразнае кіно сёння вельмі запатрабавана”.
…Фестываль кіно ў Мінску завяршыўся. А кіно ствараецца і прадаўжаецца. Падрыхтоўка да ХХХ кінафоруму распачалася. І дзесьці ўжо лунаюць сімвалы і вобразы, каб увасобіцца ў новых фільмах, у нашай рэальнасці.
Іван ЖДАНОВІЧ
Фота аўтара
