Творчая група педагогаў сярэдняй школы № 42 Гомеля ў складзе намесніка дырэктара па вучэбнай рабоце Людмілы Каршнёвай, настаўнікаў пачатковых класаў Таццяны Каман і Кацярыны Тарасенка, настаўніка інфарматыкі Юрыя Пчолкіна прадставіла праект “Цьютарскае суправаджэнне фарміравання функцыянальнай дасведчанасці навучэнцаў I ступені агульнай сярэдняй адукацыі з дапамогай стварэння інтэрактыўнага лэпбука”. Яна і стала пераможцай фестывалю і адзначана дыпломам І ступені. Падрабязнасці – у матэрыяле карэспандэнта “Настаўніцкай газеты”.
— Сёння на рынку працы запатрабаваны спецыялісты, якія хутка рэагуюць на любыя выклікі, засвойваюць новыя веды і прымяняюць іх у вырашэнні праблем, якія ўзнікаюць. Гэта і ёсць функцыянальна дасведчаныя людзі. Калі навучэнец набудзе такія навыкі, ён будзе лёгка арыентавацца ў сучаснай рэальнасці, — адзначае Людміла Каршнёва. — Мы лічым, што вялікім патэнцыялам у арганізацыі працэсу развіцця функцыянальнай дасведчанасці навучэнцаў валодае цьютарскае суправаджэнне. Менавіта яно можа стаць адным з вядучых напрамкаў фарміравання адукацыйнай прасторы з неабходнымі ўмовамі для самарэалізацыі і самавызначэння навучэнца. Сістэма цьютарскага суправаджэння забяспечыць эфектыўную рэалізацыю навучэнцам індывідуальнай адукацыйнай праграмы. Галоўная задача настаўніка, педагога з цьютарскай кампетэнтнасцю — улавіць прадметную цікавасць вучня, даць магчымасць рэалізаваць пробу ў пэўнай прадметнай галіне, а таксама арганізаваць зваротную сувязь, якая дазволіць вучню ўсвядоміць свой індывідуальны шлях.
Па меркаванні аўтараў праекта, працэс павышэння функцыянальнай дасведчанасці павінен быць убудаваны ў вучэбную праграму некалькіх гадоў. І пачынаць гэты працэс трэба з самых першых гадоў навучання ў школе.
Каб пройдзены матэрыял застаўся ў памяці, каб навучэнец змог карыстацца тымі ведамі, якія атрымаў на ўроках па пэўнай тэме, і захацеў самастойна паўтараць пройдзены матэрыял, на дапамогу прыходзіць інтэрактыўны лэпбук. Работа па яго стварэнні пры ўзаемадзеянні “цьютар — вучань” развівае даверлівыя адносіны, павышае кампетэнтнасць настаўніка і дае магчымасць не толькі даведацца пра інтарэсы і патэнцыял школьніка, але і развіваць іх. Кожны лэпбук унікальны, як унікальны і яго стваральнік, няма правільнага або няправільнага інтэрактыўнага лэпбука, бо ўсё залежыць ад таго, як вучань успрымае зададзеную тэму, якімі сродкамі ён карыстаецца для дасягнення сваіх мэт.
— Падчас работы над лэпбукам цьютар вызначае магчымыя метады і прыёмы, напрамкі работы, прынцыпы ўзаемадзеяння, тлумачыць мэты асобаснага росту, паказвае спосабы стварэння інтэрактыўных лэпбукаў, вучыць аналізаваць вынікі сваёй работы і вызначаць перспектыўныя траекторыі развіцця. Роля цьютара — накіроўваць, каардынаваць, вучыць самастойнасці, усяляць упэўненасць, — тлумачыць Людміла Мікалаеўна.
Як жа ствараецца лэпбук? На падрыхтоўчым этапе праводзіцца дыягностыка інтарэсаў навучэнцаў, выбіраюцца напрамкі развіцця, распрацоўваецца індывідуальны адукацыйны маршрут, вырабляецца папяровы макет лэпбука. Яго асобныя часткі збіраюцца ў адзінае цэлае, крэатыўна афармляюцца.
На асноўным этапе складаецца каляндар заданняў для цьютарантаў. Навучэнец вядзе дзённік поспехаў і праблем, вызначае якасць выканання заданняў, вызначае план карэкцыі. Афармляецца і віртуальная прастора: матэрыял змяшчаецца на Google-дыск. Інтэрактыўны лэпбук ствараецца з шэрага старонак. Так, на старонцы “Я ў свеце прыроды” сістэматызаваны заданні экалагічнага мадэлявання, даследаванняў-назіранняў, экалагічных гульняў, праблемных сітуацый. На старонцы “Азбука Берагошы” можна ўбачыць узор афармлення дзіцячай творчасці ў выглядзе кніжкі-малышкі. На старонцы па развіцці інфармацыйнай дасведчанасці сабраны заданні, якія дапамагаюць асвоіць работу за камп’ютарам і навучыцца карыстацца інтэрнэтам. Развіццё чытацкай дасведчанасці адбываецца пры выкарыстанні незвычайных метадаў і прыёмаў слоўнікавай работы, напісання твораў, работы з тэкстам, сістэматызацыі матэрыялу ў выглядзе сінквейна, кластара, кросенса.
На абагульняючым этапе праходзіць прэзентацыя вынікаў работы, даецца ацэнка выніковасці, цьютарант аналізуе вынікі асобаснага росту, а цьютар праводзіць рэфлексію агульнага ўзаемадзеяння, вызначае ступень правільнасці выбранай адукацыйнай траекторыі.
За час рэалізацыі праекта выяўлена станоўчая дынаміка фарміравання індывідуальнай пазнавальнай актыўнасці вучняў. Уключэнне малодшых школьнікаў у праект садзейнічала развіццю матывацыі, пашырэнню магчымасцей развіцця асобы, яе творчага і інтэлектуальнага патэнцыялу, выпрацоўцы ўстойлівых навыкаў самастойнай работы ў адпаведнасці з індывідуальнымі адукацыйнымі праграмамі, фарміраванню індывідуальнай пазнавальнай актыўнасці вучняў.
***
VII Міжнародны фестываль прафесійнага майстэрства педагогаў “Пазнанне ў сутворчасці”, які прайшоў у Акадэміі паслядыпломнай адукацыі, сабраў 148 педагагічных работнікаў.
Мерапрыемства было арганізавана з мэтай абмену перадавым вопытам у галіне інтэлектуальна-творчага развіцця навучэнцаў. Яго ўдзельнікі азнаёміліся з матэрыяламі педагогаў па тэме “Цьютарскае суправаджэнне развіцця функцыянальнай дасведчанасці навучэнцаў”, сталі ўдзельнікамі міні-даследаванняў і 26 майстар-класаў па выкарыстанні сучасных падыходаў, форм і метадаў, накіраваных на развіццё функцыянальнай дасведчанасці навучэнцаў.
У межах фестывалю прайшоў вочны этап конкурсу работ па тэме “Цьютарскае суправаджэнне развіцця функцыянальнай дасведчанасці навучэнцаў”, на якім было прадстаўлена 86 работ. Высокі прафесіяналізм і ўнікальныя аўтарскія знаходкі былі прадэманстраваны педагогамі.
Канкурсанты спаборнічалі ў чатырох намінацыях: “Праект”, “Абарона праекта”, “Стэндавы даклад”, “Міні-даследаванне”.
Матэматычны інтэнсіў
Інфармацыйны прадукт “Анлайн-інтэнсіў “Матэматычны трэнажор” для падрыхтоўкі навучэнцаў да ЦЭ і ЦТ настаўніцы сярэдняй школы № 9 Мазыра Таццяны Туравец адзначаны дыпломам ІІ ступені.
Анлайн-інтэнсіў прадстаўлены як канал цьютара ў Telegram, што тэхнічна дазваляе ўзаемадзейнічаць з удзельнікамі інтэнсіву, а тыя карыстальнікі, якія толькі далучыліся да канала, бачаць усю інфармацыю, размешчаную на ім з самага пачатку яго работы.
Таццяна Туравец і Наталля Юніцкая
— Цьютарскае суправаджэнне, арганізаванае з выкарыстаннем трэнажора, дазваляе развіваць у навучэнцаў уменні аналізаваць вялікія аб’ёмы інфармацыі, крытычна і лагічна думаць з апорай на тэкст, у выніку чаго знаходзіць рашэнне той ці іншай задачы самастойна, — расказвае Таццяна Туравец. — Пры ўдзеле ў анлайн-інтэнсіве навучэнцы атрымліваюць ад цьютара інфармацыю, прадстаўленую ў выглядзе відэаўрока, канспекта відэаўрока і тэарэтычнага матэрыялу з вучэбнага дапаможніка па пэўнай тэме, а таксама задачы для самастойнага рашэння. Пасля апрацоўкі атрыманай тэкставай, графічнай і відэаінфармацыі навучэнцы выконваюць заданні, самастойна знаходзячы рашэнні задач у прадстаўленых матэрыялах. Праз некаторы час цьютар прадстаўляе адказы і ўказанні па рашэнні прапанаваных задач для самакантролю школьнікамі праведзенай работы.
Цікава, што ў стратэгіі работы цьютара акцэнт робіцца не на тлумачэнні тэарэтычнага матэрыялу, а на стварэнні ўмоў для самастойнай дзейнасці вучняў у працэсе навучання. Дзеці самі выбіраюць крыніцы інфармацыі, час і хуткасць работы з матэрыяламі, паслядоўнасць выканання заданняў. Матэрыялы структураваны па тэмах, а таксама распрацаваны суперінтэнсівы, якія ўключаюць у сябе вялікую колькасць разнастайных заданняў па розных тэмах. Такія ролікі адрозніваюцца вялікай працягласцю, але матэрыял па кожнай тэме выкладаецца сцісла і суправаджаецца канспектам да кожнага роліка. Тэарэтычны матэрыял прадстаўляецца ў выглядзе вытрымкі з вучэбных дапаможнікаў па тэме.
Работа інтэнсіву даступна навучэнцам як з камп’ютара, так і з мабільных прылад, што дазваляе вучыцца ў любым месцы і ў зручны час. Канспекты, якія вядуць навучэнцы ў ходзе праходжання інтэнсіву, складаюцца імі індывідуальна ў залежнасці ад паслядоўнасці работы з атрыманай інфармацыяй і інтэнсіўнасцю яе вывучэння. Некаторыя навучэнцы вядуць анлайн-канспекты, што дазваляе захоўваць усё ў электронным выглядзе.
— “Матэматычны трэнажор” дазваляе адысці ад завучвання і паўтарэння атрыманай інфармацыі або зададзенага настаўнікам алгарытму, а замест гэтага прыйсці да асэнсавання навучэнцамі патрэбы ў самастойным набыцці той ці іншай інфармацыі і да разумення таго, як і калі яны могуць прымяніць атрыманыя веды, — адзначае педагог. — Да таго ж сучасныя навучэнцы прывыклі рэгулярна выкарыстоўваць гаджэты ў штодзённым жыцці, таму ўключэнне іх у адукацыйны працэс садзейнічае развіццю пазнавальнай цікавасці вучняў ва ўрочнай і пазаўрочнай дзейнасці.
Маршрутны ліст
Дыплома ІІ ступені ўдастоены праект па цьютарскім суправаджэнні развіцця функцыянальнай дасведчанасці навучэнцаў на ўроках геаграфіі з дапамогай стварэння маршрутных лістоў настаўніцы геаграфіі і біялогіі гімназіі Лагойска Алены Бабкевіч.
— Паняцце функцыянальнай дасведчанасці ў кантэксце геаграфічнай адукацыі азначае здольнасць вучняў успрымаць, аналізаваць і прымяняць геаграфічную інфармацыю для вырашэння канкрэтных задач, — каменціруе Алена Мікалаеўна. — Гэтая кампетэнцыя ўключае ў сябе ўменні інтэрпрэтаваць карты, графікі, статыстычныя даныя, а таксама фармуляваць геаграфічныя пытанні і даследчыя задачы. Як інструмент для развіцця функцыянальнай дасведчанасці на ўроках геаграфіі і пры падрыхтоўцы да прадметных алімпіяд з пазіцыі цьютарскага суправаджэння я выбрала маршрутныя лісты.
На думку настаўніцы, роля маршрутных лістоў у цьютарскім суправаджэнні на ўроках геаграфіі вельмі важная. Па-першае, маршрутныя лісты дапамагаюць структураваць вучэбны матэрыял і арганізаваць яго ў лагічнай паслядоўнасці. Па-другое, яны садзейнічаюць паглыбленню ў тэму (уключаюць у сябе разнастайныя заданні, якія патрабуюць ад навучэнцаў аналізу і даследавання). Па-трэцяе, маршрутныя лісты забяспечваюць індывідуальны падыход: могуць быць адаптаваны пад канкрэтныя патрэбы навучэнцаў. Па-чацвёртае, яны спрыяюць развіццю навыкаў самастойнага навучання. Па-пятае, праз маршрутныя лісты цьютар можа ацэньваць прагрэс навучэнцаў на кожным этапе навучання. Гэта дазваляе рэагаваць на іх патрэбы і карэкціраваць вучэбны працэс. Па-шостае, яны садзейнічаюць матывацыі і актыўнаму ўзаемадзеянню вучняў. Такім чынам, маршрутныя лісты выконваюць ролю арганізатараў вучэбнага працэсу, стымулююць актыўнае навучанне.
Прымяненне маршрутных лістоў на ўроках геаграфіі прадугледжвае:
- lдаследаванне рэгіёнаў і краін (навучэнцы даследуюць гісторыю, культуру, клімат і эканоміку розных краін, што дапамагае ім лепш разумець разнастайнасць нашай планеты);
- lаналіз карт і геаграфічных даных, што дазваляе развіваць навык інтэрпрэтацыі інфармацыі і разумець геаграфічныя заканамернасці;
- даследаванне глабальных праблем, такіх як змяненне клімату, устойлівае развіццё, дэмаграфічныя тэндэнцыі і інш.;
- параўнальны аналіз (вучыць бачыць адрозненні і падабенства, разумець уплыў геаграфіі на грамадства);
- падрыхтоўку праектаў (навучэнцы могуць праводзіць даследаванні, збіраць інфармацыю і ствараць прэзентацыі або даклады на аснове сваіх маршрутных лістоў). Навуковая работа “Турыстычныя аб’екты грамадскай зоны Лагойска” атрымала дыплом прызёра на міжнародным форум-конкурсе ў 2022/2023
навучальным годзе; - падрыхтоўку да прадметных алімпіяд. Напрыклад, у 2022/2023 навучальным годзе пры падрыхтоўцы да Рэспубліканскай алімпіяды па геаграфіі праз выкарыстанне маршрутных лістоў 5 навучэнцаў гімназіі прайшлі на абласны этап алімпіяды.
— Маршрутныя лісты прадастаўляюць навучэнцам структураваны і інтэрактыўны спосаб вывучэння геаграфіі і развіцця функцыянальнай дасведчанасці. Яны спрыяюць актыўнаму навучанню, аналізу інфармацыі і фарміраванню крытычнага мыслення, што з’яўляецца важным для геаграфічнай адукацыі, — лічыць Алена Бабкевіч.
Суправаджэнне адораных
Яшчэ адзін педагог з сярэдняй школы № 9 Мазыра — настаўніца рускай мовы і літаратуры Наталля Юніцкая — стаў уладальнікам дыплома ІІІ ступені фестывалю. На суд экспертаў яна прадставіла праект па цьютарскім суправаджэнні адораных і таленавітых навучэнцаў пры падрыхтоўцы да творчых конкурсаў і алімпіяды па рускай мове і літаратуры.
Па меркаванні настаўніцы, вырашыць праблему індывідуалізацыі і дыферэнцыяцыі пры падрыхтоўцы да алімпіяды і конкурсаў можа цьютарскае суправаджэнне адораных навучэнцаў, якое заключаецца ў індывідуальнай падтрымцы навучэнцаў і дапамозе ім ва ўдасканаленні моўных і літаратурных навыкаў. Цьютар, працуючы з навучэнцамі, фарміруе ў школьнікаў камунікатыўную, моўную і лінгвакультуралагічную кампетэнцыі з дапамогай рэалізацыі праграмы індывідуальнага суправаджэння. Ён выконвае шэраг функцый: метадычна кіруе засваеннем вучэбнага матэрыялу на павышаным і паглыбленым узроўні, даступны навучэнцам заўсёды, арганізоўвае адукацыйную дзейнасць школьнікаў, устанаўлівае з навучэнцамі адносіны партнёрства, непасрэдна ўзаемадзейнічае з іх бацькамі.
— Праграма індывідуальнага суправаджэння прадугледжвае некалькі этапаў: дыягнастычна-матывацыйны (цьютар вызначае бягучы ўзровень моўных і літаратурных навыкаў вучня), праекціровачны (складаецца план работы, рабочая праграма цьютарскага суправаджэння), рэалізацыйны (цьютар рэалізуе праграму цьютарскага суправаджэння па развіцці навыкаў пісьма — ад лінгвістычных заданняў да напісання эсэ, твораў-разваг па зыходным тэксце, даследчых работ і водгукаў на літаратурны твор, навыкаў чытання (разумення прачытанага тэксту праз аналіз ключавых момантаў, асэнсаванне і інтэрпрэтацыю інфармацыі), вуснага маўлення, аналізу і інтэрпрэтацыі літаратурных твораў) і аналітычны этап (аналізуюцца цяжкасці, ацэньваецца прагрэс навучэнца, даюцца заданні для самастойнага выканання), — тлумачыць Наталля Юніцкая.
Сярод форм і метадаў правядзення заняткаў можна вылучыць індывідуальную і групавую пошукава-даследчую дзейнасць, якая арыентуе вучняў на самастойны пошук і абагульненне разнастайнага лінгвістычнага матэрыялу, лекцыі, гутаркі, практычныя заняткі, творчыя майстэрні, спаборніцтвы, заняткі-гульні і іншыя формы работы.
Работа ўнутры кожнай тэмы ажыццяўляецца ў наступным рэжыме: лекцыя, гутарка, падчас якой уводзіцца новая інфармацыя; адпрацоўка практычных навыкаў па тэме, якая вывучаецца; выкананне алімпіяднай работы або пэўнага этапу праектнай дзейнасці.
Педагог прапаноўвае навучэнцам наступныя віды дзейнасці:
- выкананне заданняў павышанай складанасці, разлічаныя на творчы падыход, кемлівасць, нестандартныя рашэнні;
- знаёмства са змястоўнымі, кампазіцыйнымі і лінгвістычнымі асаблівасцямі эсэ, водгукаў, аналіз узорных і негатыўных тэкстаў, стварэнне самастойных водгукаў і эсэ на паэтычныя і празаічныя творы;
- аналітычная работа з фармулёўкамі тэм, паняццямі, спосабамі выбудоўвання канцэпцыі і г.д.;
- лінгвастылістычная работа, рытарычная дзейнасць у момант абдумвання тэмы непасрэдна на конкурсе;
- стылістычны і лінгвістычны аналіз тэкстаў.
У выніку навучэнцы пашыраюць, паглыбляюць і замацоўваюць вывучаны ў межах асноўнага курса тэарэтычны матэрыял пра факты мовы і маўлення, пра моўныя і маўленчыя адзінкі, удасканальваюць уменне рашэння нестандартных задач, навыкі вуснага і пісьмовага маналагічнага маўлення.
Наталля КАЛЯДЗІЧ
