Кіраўнік дзяржавы Аляксандр Лукашэнка аб’явіў новы, 2024 год Годам якасці. Такое рашэнне прынята з мэтай далейшага павышэння якасці жыцця нашых грамадзян, забеспячэння канкурэнтаздольнасці нацыянальнай эканомікі, стымулявання ініцыятывы і фарміравання адказнасці кожнага з нас за будучыню нашай краіны. Ва ўнісон з дзяржаўнай палітыкай Міністэрствам адукацыі была зацверджана Праграма развіцця нацыянальнай сістэмы забеспячэння якасці адукацыі да 2025 года і на перспектыву да 2030 года. Аб сутнасці дакумента карэспандэнту “Настаўніцкай газеты” расказаў дырэктар Дэпартамента кантролю якасці адукацыі галіновага міністэрства Міхаіл Мірончык.
— Міхаіл Уладзіміравіч, які стан спраў у нацыянальнай сістэме адукацыі? Хто задзейнічаны ў забеспячэнні якасці навучання?
— У нашай краіне функцыянуюць больш як 7 тысяч устаноў адукацыі ўсіх узроўняў, дзе вучацца і выхоўваюцца больш як 2 млн дзяцей, навучэнцаў, студэнтаў, курсантаў і слухачоў. У сістэме адукацыі занята больш за 417 тысяч работнікаў. У забеспячэнні якасці адукацыі перш-наперш задзейнічана наша галіновае міністэрства, непасрэдна Дэпартамент кантролю якасці адукацыі, а таксама мясцовыя выканаўчыя і распарадчыя органы, дзяржаўныя арганізацыі, якія забяспечваюць функцыянаванне сістэмы адукацыі, установы, якія ажыццяўляюць навукова-метадычнае забеспячэнне адукацыйнага і выхаваўчага працэсу, вучэбна-метадычныя аб’яднанні ў адукацыйнай сферы і самі навучальныя ўстановы. Прынятая праграма накіравана на цэнтралізацыю дзейнасці Міністэрства адукацыі і падпарадкаваных арганізацый у сферы забеспячэння якасці адукацыі, уліку міжузроўневых сувязей, забеспячэння комплекснага інфармацыйна-аналітычнага суправаджэння дзейнасці галіновага міністэрства ў частцы забеспячэння якасці адукацыі.
— Хто прымаў удзел у распрацоўцы праекта праграмы?
— У гэтай рабоце прынялі ўдзел структурныя падраздзяленні Міністэрства адукацыі, Дэпартамент кантролю якасці адукацыі, а таксама падпарадкаваныя Міністэрству адукацыі Нацыянальнае агенцтва па забеспячэнні якасці адукацыі, Нацыянальны інстытут адукацыі, Акадэмія паслядыпломнай адукацыі, Рэспубліканскі інстытут прафесійнай адукацыі, Рэспубліканскі інстытут вышэйшай школы, Галоўны інфармацыйна-аналітычны цэнтр. Гэтыя структуры стануць і асноўнымі выканаўцамі праграмы. Праект дакумента дасканала разгледжаны і ўзгоднены грамадскімі аб’яднаннямі па ўзроўнях адукацыі, а таксама прайшоў шырокае абмеркаванне з педагагічнай грамадскасцю на спецыяльна арганізаваных семінарах і іншых мерапрыемствах.
— Міхаіл Уладзіміравіч, закранём пытанні, якія тычацца сутнасці праграмы, а менавіта тых паказчыкаў, якія характарызуюць выкананне пастаўленых задач па забеспячэнні якасці адукацыі.
— У першую чаргу гэта стварэнне адзіных патрабаванняў да зместу адукацыі, дзейнасці ўстаноў адукацыі і прафесійнага ўзроўню педагагічных кадраў. Дакладней кажучы, гэты напрамак уключае распрацоўку адукацыйных стандартаў, вучэбна-праграмнай дакументацыі, іншых кампанентаў навукова-метадычнага забеспячэння адукацыі, нарматыўнай прававой базы, у тым ліку крытэрыяў адпаведнасці ўстаноў адукацыі заяўленаму віду, а таксама падрыхтоўку педагагічных кадраў. Вызначальная роля ў рэалізацыі гэтай функцыі ўскладзена на Міністэрства адукацыі, а таксама на арганізацыі, якія ажыццяўляюць навукова-метадычнае забеспячэнне адукацыі на рэспубліканскім, абласным і раённым узроўнях, вучэбна-метадычныя аб’яднанні ў сферы адукацыі пры цесным узаемадзеянні з заказчыкамі кадраў.
У 2022 годзе ў нашай краіне ўпершыню былі распрацаваны і зацверджаны крытэрыі адпаведнасці ўстаноў адукацыі заяўленаму віду для ўстаноў агульнай сярэдняй, спецыяльнай, сярэдняй спецыяльнай, вышэйшай і дадатковай адукацыі дарослых. Нядаўна быў абноўлены адукацыйны стандарт дашкольнай адукацыі. Вядзецца распрацоўка крытэрыяў ацэнкі дзейнасці ўстаноў навукова арыентаванай адукацыі.
Праграма развіцця нацыянальнай сістэмы забеспячэння якасці адукацыі да 2025 года і на перспектыву да 2030 года з’яўляецца комплексным дакументам, распрацаваным з мэтай выканання шэрага даручэнняў кіраўніка дзяржавы па павышэнні якасці адукацыі. Яна падрыхтавана на падставе Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адукацыі і ўлічвае палажэнні шэрага законаў, праграм і канцэпцый, якія тычацца сферы адукацыі, што дазволіць планамерна і паслядоўна ўдасканальваць нацыянальную сістэму забеспячэння якасці адукацыі.
— І ліцэнзаванне адукацыйнай дзейнасці з’яўляецца неад’емнай часткай забеспячэння якасці адукацыі.
— Так, працэс ліцэнзавання накіраваны на ацэнку існуючых магчымасцей устаноў адукацыі да ажыццяўлення адукацыйнай дзейнасці. У нашай краіне выбудавана ўласная сістэма ліцэнзавання, якая дае магчымасць аб’ектыўна ацаніць патэнцыял саіскальніка ліцэнзіі, забяспечыць допуск да адукацыйнай дзейнасці толькі тых суб’ектаў, якія выконваюць ліцэнзійныя патрабаванні. Якраз-такі ў праграме прадугледжана каардынацыя дзейнасці і прававое, арганізацыйна-метадычнае суправаджэнне мясцовых выканаўчых і распарадчых органаў, якія ажыццяўляюць ліцэнзаванне дашкольнай, агульнай сярэдняй, спецыяльнай адукацыі, а таксама кантралююць тыя суб’екты гаспадарання, якія фактычна рэалізуюць адукацыйныя праграмы дашкольнай адукацыі без ліцэнзіі, прыкрываючыся іншымі відамі неліцэнзуемай дзейнасці. На 1 студзеня 2024 года ў краіне налічвалася 399 ліцэнзіятаў на ўзроўнях прафесійна-тэхнічнай, сярэдняй спецыяльнай і вышэйшай адукацыі, дадатковай адукацыі дарослых і 5816 ліцэнзіятаў на ўзроўнях дашкольнай, агульнай сярэдняй і спецыяльнай адукацыі.
— Якую функцыю выконвае дзяржаўная акрэдытацыя ўстаноў адукацыі?
— Дзяржаўная акрэдытацыя накіравана на ўстанаўленне адпаведнасці адукацыйнай дзейнасці ўстановы адукацыі, іншай арганізацыі, якой, згодна з заканадаўствам, прадастаўлена права ажыццяўляць адукацыйную дзейнасць. Таксама акрэдытацыя адсочвае адпаведнасць зместу і якасці адукацыі, якая прадастаўляецца, патрабаванням адукацыйных стандартаў, вучэбна-праграмнай дакументацыі адукацыйных праграм і прадастаўляе права выдаваць дакументы аб адукацыі.
Пэўныя заканадаўчыя і працэдурныя змяненні сферы дзяржаўнай акрэдытацыі ўжо праводзіліся папярэдне. У далейшым неабходна правесці аналіз практычнай рэалізацыі гэтых працэдур, прыняць пры неабходнасці меры па ўдасканаленні акрэдытацыі, уключаючы частковую лічбавізацыю адміністрацыйнай працэдуры.
— Што прадугледжвае праграма ў дачыненні да кантрольна-дыягнастычных вымярэнняў у сферы адукацыі?
— Кантрольна-дыягнастычныя вымярэнні ў сферы адукацыі ўключаюць у сябе правядзенне даследаванняў, кантрольных зрэзаў, комплексных кантрольных работ, выніковай атэстацыі навучэнцаў і інш. Тэхналогіі, метады, методыкі, формы, спосабы, сродкі, інструменты кантрольна-дыягнастычных вымярэнняў залежаць ад узроўню адукацыі і мэт такіх вымярэнняў. Згодна з праграмай прадугледжваецца пашырэнне практыкі правядзення кантрольных вымярэнняў на ўзроўні прафесійнай адукацыі, распрацоўка інструментарыю і форм ацэнкі якасці дашкольнай адукацыі, дадатковай адукацыі дарослых.
Каардынацыю, метадычнае суправаджэнне і правядзенне кантрольна-дыягнастычных вымярэнняў забяспечвае па ўзроўнях адукацыі Дэпартамент кантролю якасці адукацыі, які ажыццяўляе кантрольна-дыягнастычныя вымярэнні ў сферы адукацыі ў рамках дзяржаўнай акрэдытацыі.
Нацыянальны інстытут адукацыі ацэньвае якасць агульнай сярэдняй адукацыі па выніках правядзення рэспубліканскіх кантрольных работ, вывучэння функцыянальнай дасведчанасці навучэнцаў па тых ці іншых напрамках.
У мінулым годзе была праведзена рэспубліканская кантрольная работа па вучэбным прадмеце “Гісторыя Беларусі”, у якой прынялі ўдзел 3812 навучэнцаў 6 класа са 164 устаноў агульнай сярэдняй адукацыі ўсіх рэгіёнаў краіны. Нацыянальнае агенцтва па забеспячэнні якасці адукацыі правяло кантрольныя вымярэнні якасці засваення вучэбнага матэрыялу навучэнцамі 11 класаў ліцэяў устаноў вышэйшай адукацыі, Ліцэя Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта па 11 вучэбных прадметах, якія вывучаюцца на павышаным узроўні, і па вучэбных прадметах “Руская мова” і “Беларуская мова”, якія вывучаюцца на базавым узроўні. У гэтых кантрольных работах прынялі ўдзел 1309 навучэнцаў. Быў укаранёны механізм незалежнай выніковай атэстацыі навучэнцаў па выніках засваення адукацыйных праграм агульнай сярэдняй адукацыі (сумяшчэнне выніковых экзаменаў з уступнымі іспытамі — правядзенне цэнтралізаванага экзамену).
— Якія механізмы будуць выкарыстоўвацца па кантролі за забеспячэннем якасці адукацыі?
— У гэтым напрамку нам неабходна наладзіць узаемасувязь усіх элементаў сістэмы забеспячэння якасці адукацыі з іх кантролем. Так, вынікі дзейнасці падпарадкаваных арганізацый могуць выступаць падставай для ажыццяўлення кантрольнай дзейнасці з наступным прыняццем адпаведных мер рэагавання. Праграмны дакумент прадугледжвае распрацоўку і ўкараненне сістэмы аддаленага маніторынгу (кантролю) за забеспячэннем якасці адукацыі з выкарыстаннем інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогій, у тым ліку на аснове статыстычнай інфармацыі, якая прадастаўляецца ўстановамі адукацыі ў Галоўны інфармацыйна-аналітычны цэнтр. Акрамя таго, неабходна забяспечыць прэвентыўнасць і прафілактычную накіраванасць кантрольнай дзейнасці, выкарыстаць існуючую статыстычную інфармацыю, вынікі дзейнасці ўсіх падпарадкаваных арганізацый па кожным узроўні адукацыі ўнутры самой сістэмы адукацыі. Гэтую функцыю ў рамках кантрольнай (нагляднай) дзейнасці выконвае Дэпартамент кантролю якасці адукацыі, мясцовыя выканаўчыя і распарадчыя органы.
На працягу апошняга часу нашым дэпартаментам быў праведзены шэраг праверак, маніторынгаў дзейнасці ўстаноў адукацыі, вывучалася работа ўстаноў адукацыі па прафілактыцы карупцыйных правапарушэнняў. Ажыццёўлены ананімнае анкетаванне навучэнцаў і выкладчыкаў, кантроль выканання планаў мерапрыемстваў па супрацьдзеянні карупцыі ва ўстановах рознага ўзроўню адукацыі. Праводзіцца прафілактычная і папераджальная работа з прадстаўнікамі органаў дзяржаўнага кіравання ў сферы адукацыі, з педагагічнымі калектывамі ўстаноў адукацыі. У цэлым павялічваецца колькасць мерапрыемстваў такога характару, арганізаваных нашым міністэрствам, з улікам функцыянавання Дэпартамента кантролю якасці адукацыі ў складзе трох упраўленняў — упраўлення кантрольна-нагляднай дзейнасці, упраўлення арганізацыі дзяржаўнай акрэдытацыі, упраўлення ліцэнзавання і апастылявання.
Ала КЛЮЙКО
Фота Алега ІГНАТОВІЧА
