Развіццё сацыяльнага інтэлекту — гэта важны аспект развіцця дашкольніка. Разумець сваю індывідуальнасць і ўнікальнасць, умець заўважаць непаўторныя якасці кожнай асобы — гэта перавагі чалавека з высокаразвітым сацыяльным інтэлектам. Пра гэта трэба памятаць кожнаму даросламу і не забываць пра развіццё сацыяльнага інтэлекту ў дзіцяці.
Дашкольны ўзрост — гэта перыяд, калі сацыяльны інтэлект актыўна развіваецца. У дашкольнікаў сацыяльны інтэлект знаходзіцца яшчэ на пачатковай стадыі свайго фарміравання, таму менавіта ў гэты перыяд варта ўдзяліць увагу развіццю яго асобных элементаў: кіраванню эмоцыямі, камунікабельнасці, гібкасці, супрацоўніцтву, мэтанакіраванасці, самаразвіццю. Развіццё эмацыянальнага інтэлекту ў гэтым узросце мае вялікае значэнне для:
- паспяховага навучання. Дзеці з высокім сацыяльным інтэлектам лепш адаптуюцца да школы, лягчэй знаходзяць сяброў і больш паспяховыя ў вучобе;
- псіхічнага здароўя. Дзеці з высокім сацыяльным інтэлектам менш схільныя да трывожнасці, дэпрэсіі і іншых праблем псіхічнага здароўя;
- поспеху ў жыцці. Людзі з высокім сацыяльным інтэлектам больш паспяховыя ў асабістым жыцці і прафесійнай дзейнасці.
Асноўныя кампаненты сацыяльнага інтэлекту
1. Эмацыянальны інтэлект: разуменне і распазнаванне сваіх і чужых эмоцый; кіраванне сваімі эмоцыямі; суперажыванне іншым.
2. Камунікатыўныя навыкі: уменне слухаць і разумець суразмоўніка; уменне ясна і дакладна выказваць свае думкі і пачуцці; уменне весці канструктыўную гутарку.
3. Сацыяльныя навыкі: уменне наладжваць і падтрымліваць адносіны; уменне вырашаць канфлікты; уменне працаваць у камандзе.
4. Самапрэзентацыя: упэўненасць у сабе, уменне пазіцыяніраваць сябе ў групе.
Асаблівасці развіцця сацыяльнага інтэлекту
3—4 гады:
1. Развіццё эмпатыі. Дзеці пачынаюць разумець пачуцці іншых людзей, але не заўсёды могуць іх правільна інтэрпрэтаваць.
2. Фарміраванне самасвядомасці. Дзеці ўсведамляюць сябе як асобу, але іх самаацэнка яшчэ няўстойлівая.
3. Развіццё навыкаў зносін. Дзеці вучацца мець зносіны з аднагодкамі, але ім бывае складана вырашаць канфлікты.
4—5 гадоў:
1. Развіццё сацыяльных навыкаў. Дзеці вучацца гуляць у групе, супрацоўнічаць, дамаўляцца.
2. Фарміраванне маральных норм. Дзеці пачынаюць разумець правілы паводзін, але не заўсёды могуць іх прытрымлівацца.
3. Развіццё эмацыянальнага інтэлекту. Дзеці вучацца кіраваць сваімі эмоцыямі, але ім бывае складана спраўляцца з негатыўнымі пачуццямі.
5—6 гадоў:
1. Развіццё сацыяльных роляў. Дзеці вучацца іграць розныя ролі ў грамадстве (сябар, брат, сястра, вучань).
2. Фарміраванне камунікатыўных навыкаў. Дзеці вучацца весці гутарку, задаваць пытанні, выказваць свае думкі і пачуцці.
3. Развіццё міжасобасных адносін. Дзеці знаходзяць сяброў, вучацца сябраваць і падтрымліваць адно аднаго.
Сацыяльны інтэлект — гэта набор здольнасцей, якія дазваляюць чалавеку разумець і арыентавацца ў сацыяльных сітуацыях, узаемадзейнічаць з іншымі людзьмі, наладжваць і падтрымліваць адносіны.
Фактары, якія ўплываюць на развіццё сацыяльнага інтэлекту
1. Сям’я. Бацькі з’яўляюцца першымі настаўнікамі сацыяльных навыкаў для сваіх дзяцей.
2. Дзіцячы сад. У дзіцячым садзе дзеці атрымліваюць магчымасць мець зносіны з аднагодкамі, удзельнічаць у сумесных гульнях і забавах.
3. Асяроддзе. Дзеці, якія растуць у акружэнні людзей, якія паважаюць адно аднаго і ўмеюць наладжваць зносіны, маюць больш магчымасцей для развіцця сацыяльнага інтэлекту.
Як развіць сацыяльны інтэлект у дашкольнікаў?
1. Раскажыце дзіцяці аб пачуццях. Называйце і апісвайце свае пачуцці; дапамажыце дзіцяці распазнаваць і называць свае пачуцці; вучыце дзіця спраўляцца з негатыўнымі пачуццямі.
2. Развівайце эмпатыю. Чытайце дзіцяці кнігі і гісторыі аб сацыяльных сітуацыях; абмяркоўвайце пачуцці і ўчынкі герояў кніг і мультфільмаў; вучыце дзіця дапамагаць іншым людзям.
3. Развівайце камунікатыўныя навыкі. Размаўляйце з дзіцем аб сваіх справах і пачуццях; задавайце дзіцяці пытанні і ўважліва слухайце яго адказы; вучыце ветліва размаўляць з іншымі людзьмі.
4. Развівайце навыкі зносін. Заахвочвайце дзіця гуляць з іншымі дзецьмі; вучыце дзяліцца цацкамі і супрацоўнічаць з іншымі дзецьмі; дапамажыце дзіцяці вырашаць канфлікты мірным шляхам.
5. Будзьце прыкладам для дзіцяці. Дэманструйце дзіцяці навыкі сацыяльнага інтэлекту ў сваіх уласных паводзінах; будзьце ветлівыя і паважлівыя з іншымі людзьмі; пакажыце дзіцяці, як спраўляцца ў складанай сацыяльнай сітуацыі.
Развіццё сацыяльнага інтэлекту — гэта важны этап у развіцці дзіцяці. Чым лепш яно будзе разумець сябе і іншых людзей, тым лягчэй яму будзе адаптавацца да новых умоў, наладжваць адносіны і дасягаць поспеху ў жыцці.
Наталля СТЭЛЬМАХ,
педагог-псіхолаг дзіцячага сада № 161 Мінска,
кіраўніка МА педагогаў-псіхолагаў устаноў дашкольнай адукацыі Ленінскага раёна Мінска
Фота Алега ІГНАТОВІЧА, выкарыстоўваецца ў якасці ілюстрацыі
