Залеская сярэдняя школа Чачэрскага раёна добра вядома не толькі на Гомельшчыне, але і ва ўсёй краіне. Тут назапашаны багаты вопыт работы па доглядзе пладова-ягадных культур. Падрабязнасці – у матэрыяле карэспандэнта “Настаўніцкай газеты”.
З гаспадарскім падыходам
Дырэктар школы Яўген Цалко, матэматык па адукацыі, так захапіўся вырошчваннем розных культур, што далучыў да гэтай справы ўсю школу. І педагагічны, і вучнёўскі калектывы займаюцца ёй з такім жа энтузіязмам, як і кіраўнік. Некалькі гадоў назад Залеская школа стала пераможцай абласнога конкурсу на лепшую ўстанову агульнай сярэдняй адукацыі на сяле, а Яўген Анатольевіч перамог у абласным конкурсе “Педагагічны алімп” у намінацыі “Настаўнік. Кіраўнік. Гаспадар”.
— Наша школа была пабудавана ў 2009 годзе ў межах праграмы развіцця сяла. У ёй вучацца дзеці з васьмі населеных пунктаў, для якіх арганізаваны падвоз, — расказвае Яўген Цалко. — Пасля будаўнікоў засталася невялікая пляцоўка. Мясцовыя жыхары адмовіліся ад гэтай зямлі, і нам трэба было яе добраўпарадкаваць. Нарадзілася ідэя арганізаваць прышкольны ўчастак, на якім зрабіць упор на ягадныя культуры. Дачакаўшыся вясны, мы пасадзілі каля 50 кустоў чарнаплоднай рабіны, якія нам прадаставіла мясцовае лясніцтва. З кожным годам наш участак усё разрастаўся і разрастаўся. Так з’явіўся гадавальнік, дзе былі высаджаны кусты чорнай і чырвонай парэчкі, ажыны, агрэсту, маліны розных сартоў, як летняй, так і рэмантантнай. Усе саджанцы мы куплялі ў спецыялізаваным гадавальніку, а калі яны падраслі, пачалі самастойна іх размнажаць. Сёння на ўчастку налічваецца каля 3000 саджанцаў. Ёсць тут і дэсертны вінаград, і буякі, і бружмель… Мы зрабілі таксама спробу прыручыць экзотаў: набылі чаранкі годжы і ёшты. І ўсё атрымалася.
Сёння ў цяпліцах вырошчваецца ранняя зеляніна, расада, якая выкарыстоўваецца як для сваіх высадак, так і для рэалізацыі насельніцтву. А ў пазамінулым годзе быў закладзены “Сад надзеі” ў межах рэспубліканскай акцыі. Больш за 100 маладых яблынь былі пасаджаны навучэнцамі.
Новы імпульс рабоце, якая праводзіцца ў школе, надаў удзел у міжнародным праекце Беларускага зялёнага крыжа. За чатыры гады на выдзеленыя фінансавыя сродкі школа набыла цяпліцы, абсталявала гандлёвую пляцоўку, закупіла гаршкі, грунт і партыю саджанцаў буякоў, якія сёння выраслі ў велізарную плантацыю. Праект ужо завяршыўся, але ўстанова па-ранейшаму працягвае цесна супрацоўнічаць з гэтай арганізацыяй.
Школьнікі разам са сваімі педагогамі (настаўнікамі працоўнага навучання Нінай Карнаушанка і Сцяпанам Малашкіным, настаўніцай біялогіі Вольгай Юдзінай і інш.) беражліва клапоцяцца пра пасадкі і даглядаюць іх. Пры гэтым яны не выкарыстоўваюць угнаенняў і не праводзяць хімічнай апрацоўкі, а таму аб прадукцыі, якая вырошчваецца тут, можна гаварыць як аб экалагічна чыстай.
У Залессі імкнуцца максімальна аблегчыць ручную працу. Усе пасадкі мульчыруюцца, клубніцы растуць на спанбондзе, буякі — у высокіх траншэях, каб тым самым стварыць перашкоду траве і пустазеллю. Амаль усюды падведзены кропельны паліў, таму даводзіцца прыкладаць мінімальныя намаганні для догляду раслін.
— Мы прыцягваем навучэнцаў да розных відаў работ як на ўроках працоўнага навучання, так і на спецыяльна выдзеленых гадзінах грамадска карыснай працы. Дзеці мульчыруюць глебу, займаюцца пасынкаваннем, абрэзкай галін дрэў, праполкай, у летні перыяд — зборам ягад, палівам і інш. Навучэнцам гэта абавязкова спатрэбіцца ў жыцці, і такім чынам праз карысную справу яны далучаюцца да працоўнай дзейнасці, вучацца не баяцца фізічнай працы — расказвае дырэктар.
Дзе нарадзіўся, там і згадзіўся
Асаблівую актыўнасць на прышкольнай тэрыторыі праяўляюць вучні аграрных класаў.
— Акрамя вывучэння на павышаным узроўні шэрага прадметаў, навучэнцы агракласа засвойваюць праграму факультатыўных заняткаў “Уводзіны ў аграрныя прафесіі”, — адзначае настаўніца біялогіі Вольга Юдзіна. — У рабоце агракласаў акцэнт робіцца на практычных занятках, каб навучэнцы разумелі, з кім і з чым ім давядзецца працаваць у будучыні, і ўжо зараз спрабавалі прымяняць прафесійныя навыкі ў рэальных сітуацыях. На занятках у маім арсенале аглядавыя і ўстановачныя лекцыі, інфармацыйна-камунікацыйныя тэхналогіі, паведамленні і рэфераты, семінары, лабараторныя і практычныя заняткі, метад праектаў, залікі, тэставыя работы. З навучэнцамі праводзіцца вялікая прафарыентацыйная работа, якая заключаецца ў цесным узаемадзеянні з сельгаспрадпрыемствамі Чачэрскага раёна (напрыклад, ААТ “Зорка”), а таксама ўстановамі вышэйшай адукацыі сельскагаспадарчага профілю. Арганізоўваюцца прафарыентацыйныя сустрэчы з прадстаўнікамі ўстаноў адукацыі (у іх ліку Чачэрскі дзяржаўны тэхнічны каледж, БДСГА, Віцебская ветэрынарная акадэмія, Буда-Кашалёўскі аграрны каледж). У школе аформлены інфармацыйны стэнд, дзе рэгулярна размяшчаецца актуальная інфармацыя пра дзейнасць агракласа, асаблівасці прафесій аграрнага профілю і інш.
Яўген Цалко: Мы актыўна прыцягваем дзяцей да паступлення на аграрныя прафесіі. У 2021 годзе з 11 выпускнікоў 6 паступілі на сельскагаспадарчыя спецыяльнасці ва УВА (5 з іх — па мэтавых накіраваннях). Імкнёмся арыентаваць нашых выпускнікоў на тое, каб яны бралі мэтавыя накіраванні, а пасля вучобы вярталіся ў раён і заставаліся тут працаваць.
Навучэнцы агракласаў прымаюць удзел у разнастайных спаборніцтвах. Так, летась яны заваявалі дыплом ІІІ ступені на абласным этапе рэспубліканскага конкурсу па асновах прафесійнай падрыхтоўкі сярод школьнікаў JuniorSkills Belarus у кампетэнцыі “Аграбіялогія”.
— Стварэнне агракласаў цалкам апраўдана. Дзякуючы вучэбнай праграме, прафарыентацыі і рабоце на прышкольнай тэрыторыі, навучэнцы гатовы да далейшай працоўнай дзейнасці ў сельскай гаспадарцы. Яны знаёмяцца з сучаснай сельскагаспадарчай вытворчасцю і, што немалаважна, маюць ільготы пры паступленні ва УВА сельскагаспадарчага профілю, — лічыць Вольга Уладзіміраўна.
Папрацаваць і зарабіць
Вырашчаныя ягады, садавіну і агародніну школа выгадна рэалізуе праз уласную гандлёвую пляцоўку або на кірмашах. Заробленыя грошы ідуць на ўмацаванне матэрыяльна-тэхнічнай базы ўстановы. У кожным класе ёсць камп’ютар, тэлевізар, прынтар. На “ягадныя” грошы былі набыты цяпліцы, газонакасілка, новыя крэслы ў кабінеты, пыласос, падключаны інтэрнэт. За кошт пазабюджэтных сродкаў у школе абсталявалі сапраўдную кухню. Тут ёсць усё неабходнае: сталовыя прыборы, пліта і духоўка, бытавая тэхніка. Дзяўчаты з задавальненнем наведваюць урокі працоўнага навучання, вучацца гатаваць узвары, дэсерты і іншыя стравы з вырашчаных ягад, якія захоўваюцца ў маразільных камерах школы. Навучыць школьнікаў не толькі вырошчваць ягады, але і перапрацоўваць іх — яшчэ адна задача школы. За кошт грошай ад рэалізацыі прадукцыі ўдаецца таксама рабіць харчаванне ў школьнай сталовай больш танным. Сёлета кіраўніцтва раёна праводзіць яшчэ адзін незвычайны эксперымент. Мяркуецца, што высаджаныя на ўчастку буракі цэлы год будуць выкарыстоўвацца для забеспячэння харчавання навучэнцаў.
У школьнікаў ёсць магчымасць зарабіць грошы і праз удзел у праектах другаснай занятасці, што арганізоўваюцца пры садзейнічанні ўпраўлення па працы, занятасці і сацыяльнай абароне, у лагерах працы і адпачынку. Летась, дарэчы, у Чачэрскім раёне было рэалізавана 19 праектаў па другаснай занятасці, у якіх было задзейнічана каля 120 дзяцей. На гэтае лета падалі заяўкі ўжо 85 школьнікаў.
У майстэрні абслуговай працы, куды гасцінна запрасілі ўдзельнікаў прэс-туру, — узоры расады, якія вырошваюць навучэнцы: петуніі, хрызантэмы, туі, а таксама перцы, памідоры, баклажаны і інш.
Дзевяцікласніцы пад кіраўніцтвам настаўніцы Н.Карнаушанка прадэманстравалі прысутным, як праводзіцца пасынкаванне хвойных раслін — туі звычайнай і ядлоўцу казацкага.
— Для пасынкавання нам спатрэбіцца грунт: торф і пясок у роўнай колькасці, — расказваюць дзяўчаты. — Бяром галінку ядлоўцу і адломліваем будучы чаранок. Ні ў якім выпадку не абразаем яго. У чаранка павінна быць пятачка. Калі яна вельмі вялікая, то яе можна абрэзаць. Далей здымаецца лішняя хвоя. Бяром чаранок і абмочваем яго спачатку ў вадзе, пасля — у “Карнястыме”. Гэта неабходна рабіць для ўмацавання росту каранёў і лепшага ўкаранення. У папярэдне ўвільготненым грунце робім дзірачку і саджаем наш чаранок. У адным гаршку павінна быць 5—6 чаранкоў. Далей накрываем яго ёмістасцю для стварэння парніковага эфекту і прыбіраем у месца, куды не трапляюць прамыя сонечныя промні. Восенню расліна будзе падрыхтавана да перасадкі.
Праца на зямлі натхняе школьнікаў на напісанне навукова-даследчых работ. На рэспубліканскім конкурсе доследных і даследчых работ “Юны натураліст” творчы калектыў навучэнцаў і педагогаў удастоены дыплома І ступені ў намінацыі “Мастацтва быць садаводам”.
У залескіх эксперыментатараў многа цікавых планаў на найбліжэйшую будучыню. Адна з задум — стварэнне доміка для пчол для апітэрапіі — выкарыстання мёду і прадуктаў пчалярства ў лячэбных мэтах.
Наталля КАЛЯДЗІЧ
Фота Алега ІГНАТОВІЧА
