Сённяшнім госцем праекта “Мая школа” стала заслужаная артыстка Рэспублікі Беларусь Тамара Трафімаўна Мужэнка. За паўстагоддзя на сцэне і ў кінематографе яна сыграла дзясяткі роляў, стварыўшы сакавітыя і яркія вобразы, якія запомніліся гледачам. З 1981 года актрыса працуе ў Тэатры-студыі кінаакцёра Нацыянальнай кінастудыі “Беларусьфільм”.
— Тамара Трафімаўна, адкуль вы родам, хто былі вашы бацькі?
— Я родам з Магілёва. Бацькі — і мама, і тата — скончылі рабфак і працавалі токарамі на аўтарамонтным заводзе, які яшчэ ў 30-х гадах пабудавалі англічане. Бацька ў 1939 годзе пайшоў на карэла-фінскую вайну, а калі пачалася Вялікая Айчынная, яму далі бронь — у яго былі залатыя рукі. І ён усю вайну працаваў у Куйбышаве, куды быў эвакуіраваны завод: выкладаў у рамесным вучылішчы і, канечне, працаваў па спецыяльнасці. Пайшоў з жыцця ён у 49 гадоў — раней, чым франтавікі, бо працаваў на вытворчасці пушак: апрацоўваў легіраваную сталь алмазнымі разцамі — відаць, гэта і падарвала яго здароўе.
— Вы дзіця вайны. Што з тых часоў засталося ў вашых успамінах?
— Калі скончылася вайна, мне было 5 гадоў. Але гэтыя гады захаваліся ў маіх дзіцячых успамінах.
Калі пачалася вайна, маці з намі пераехала на хутар, які ў пачатку стагоддзя купіў дзядуля (мая бабуля Марыя Іванаўна была з памешчыцкага роду, а яе дзядзька — Гаўрыла Сцяпанавіч Грамыка — у свой час быў галавой Магілёва). Так мы перабраліся ў чавускія лясы, я ўсю вайну правяла з дзядулем і бабуляй, а маці ў гэты час выхоўвала дзвюх сірот, дзяцей яе сяброўкі Анфісы, якая патанула падчас пераправы праз Днепр. Бацька іх добра ведаў нямецкую мову і трапіў у лагер для ваеннапалонных. У нашай кватэры, якую далі ад завода, выбіла дзверы, і маці, баючыся заставацца там адна, перабралася да іх.
Пасля вайны прыехалі цёткі гэтых дзяцей (іх бацька выжыў, але яго забралі ў штрафны батальён, адкуль ён ужо не вярнуўся). Яны выгналі нас, а малых здалі ў дзіцячы дом. Для нас гэта было дзікунствам: чужы чалавек даглядаў іх усю вайну, а сваякі фактычна адмовіліся. Ведаю пра гэта таму, што, калі старэйшая з іх, Валянціна, падрасла, выйшла замуж і з дзіцем вярнулася ў Магілёў, яна брала ў сведкі маю маці, каб вярнуць сабе бацькоўскі дом. Дом, дашчэнту разрабаваны цёткамі, вярнулі.
Добра памятаю, як прыйшлі немцы, якім загадалі спаліць нашу вёску. Мы былі недалёка і бачылі, як эсэсаўцы на матацыклах заязджалі ў вёску. Ехалі не па шляху, а ваколіцамі (відаць, ім нехта данёс, што дарога да вёскі была замініравана). Адны, выконваючы загад, падпальвалі хаты, рэзалі свіней і курэй, а іншыя дапамагалі мясцовым жыхарам грузіць вузлы на вазы і паказвалі, дзе ратавацца і ў які бок бегчы ад эсэсаўцаў, — і сярод немцаў людзі былі розныя.
Летам мы бадзяліся па лясах. Але, прыйшоўшы на новае месца, ніколі не былі без даху над галавой — да нашага прыходу дзядуля паспяваў ужо зрабіць будан. Потым, бліжэй да зімы, мы перабраліся ў зямлянку. Памятаю, неяк у нас заначавалі салдаты. Яны — на падлозе, мы — на ложку, дзядуля — на печы. І, калі мне спатрэбілася выйсці на вуліцу, я ішла акуратна, каб ні на каго не наступіць. Потым бабуля мне казала: “Унучачка, яны былі ўсе настолькі стомленыя, што нават калі б ты па іх пайшла, яны б не адчулі”.
Яшчэ памятаю, неяк паўз нас ішлі два салдаты. У аднаго з іх ногі былі абматаны анучамі, а свае чаравікі ён нёс у руках. Бабуля выйшла з боханам хлеба і звярнулася да яго: “Ці прадасі чаравікі за бохан хлеба?” “Бабуля, як вам не сорамна”, — абурылася я. “Унучачка, ён ногі абмарозіў і не можа боты свае абуць! Я ж цэлы бохан даю, а нехта, можа, потым толькі кавалак хлеба дасць!”
У памяці таксама засталіся артылерыйскія абстрэлы, якія мы добра чулі. “Вось зноў “ванюшы” (так называлі нямецкія рэактыўныя мінамёты) і “кацюшы” загаварылі”, — казала мая бабуля. Таксама быў выпадак, калі на кароў, якіх схавалі ў лесе, напалі ваўкі, і людзі з факеламі баранілі жывёлу.
Падчас артабстрэлаў асколкі ляцелі ў вокны, і, каб абараніць нас, бабуля ставіла ў акно пуховую падушку, і асколкі засядалі ў ёй. Калі ўсё сціхала, бабуля запускала руку ў прабітыя дзіркі і даставала “гасцінцы ад немцаў”.
Наша зямлянка была збоку ад усіх, каля крыніцы. Мы чулі і бачылі, як у вёску прыходзілі немцы і як потым нашы сапёры праводзілі размініраванне. І калі нехта падрываўся на міне, збіраліся ўсе і плакалі.
Ужо потым маці расказвала мне пра лагер для ваеннапалонных, які быў недалёка, на месцы былога савецкага аэрадрома. Першыя часы нямецкія вартавыя дазвалялі мясцоваму насельніцтву падкормліваць палонных савецкіх салдат і перадаваць ім адзенне. Але пасля прыходу, як іх называла маці, “уласаўцаў”, усё памянялася: мясцовае насельніцтва не проста не падпускалі, але нават адстрэльвалі тых, хто асмельваўся падыходзіць да лагера. Ад голаду палонныя ў літаральным сэнсе папаўзлі па аэрадроме (з яго не ўзняўся ў неба ні адзін савецкі самалёт, бо нямецкія дыверсанты разбавілі авіяцыйную газу вадой), падбіраючы ўсё, што можна было з’есці. Тых, хто не мог хадзіць, яшчэ жывымі скідвалі ў яму. Зямля стагнала так, што мы з надзеяй чакалі, калі пачнецца артабстрэл ці бамбёжка, каб не чуць гэтых стогнаў. Асабліва страшна было ўначы, калі ўсё навокал заціхала. Пасля вайны, нас, другакласнікаў, павялі на месца гэтай ямы, але я не здолела туды пайсці — збегла. Ды і потым таксама доўга не магла сябе перасіліць — толькі гадоў 20 назад наведала тое месца.
— Што захавалася ў памяці з першых мірных гадоў? Якімі яны былі?
— Калі Магілёў быў вызвалены, мы вярнуліся ў горад. Было гэта якраз напярэдадні Новага года. Мой першы Новы год з сапраўднай ёлкай. Валя і Віця, з якімі жыла маці, рабілі ёлачныя цацкі: абмаквалі ў густы, нечым падфарбаваны ў сіні колер кісель ватныя шарыкі, пасыпаючы іх шматочкамі фольгі (яе было многа, бо побач быў аэрадром), а таксама загортвалі ў гэтую бліскучую фольгу сасновыя шышкі.
Пасля вызвалення жыць стала весялей. Ужо нават вячоркі сталі ладзіць. Калі вызвалілі Аляксандраўку, вячоркі зладзілі ў нас. Быў сярод гасцей маёр Тармола, які вельмі ўпадабаў маю цётку. А як ён танцаваў упрысядкі! Я думала, што ён такі высокі, што зараз столь праб’е.
А потым у дом, дзе мы жылі ў Магілёве, на танцы павінны былі завітаць дэсантнікі. Гаспадарыла там маці і цётка Маруся Гатальская. Яшчэ з раніцы дзяўчаты пачалі шараваць дзеркачамі і пяском падлогу і наводзіць парадкі. Ды і абстаноўка ў доме была досыць добрая для пасляваеннага часу: ложкі, скураныя канапы, тумбачкі і нават венскія крэслы (яны былі настолькі моцныя, што дзяўчаты не баяліся на іх рабіць акрабатычныя стойкі). Нарэшце пачаліся танцы. Я сплю. Патэфон іграе. І тут адзін з дэсантнікаў упаў на мой ложак (канечне, прыйшлі яны, ужо добра падпіўшы), я крыху адсунула ногі. Ён яшчэ пасунуўся — я зноў. Нарэшце я забілася ў кут, а ён досыць моцна прыціснуў мне ногі так, што я ўжо не магла паварушыцца. Я пачала хныкаць, што ў мяне ножкі баляць, і нехта з мясцовых хлопцаў сцягнуў з ложка таго дэсантніка…
Божухна, што ж тут пачалося! Як жа ж! Ваеннага пакрыўдзілі! Маці мяне — у шафу, шчыпае і круціць, прыгаворваючы: “Што, ножкі баляць? Табе ножкі баляць?” А тут ужо вокны ўсе высаджаны, мужыкі стаяць з чапёламі і сякерамі, крык, кроў… Памятаю толькі нашага суседа Аляксандра Гатальскага, які трымаў руку ў начоўках са снегам, і вокны, завешаныя коўдрамі.
Хоць гэта і быў 1945 год, у горадзе не было ціха. Лінія фронту была ўжо дастаткова далёка, але варожыя самалёты яшчэ доўга ляталі над Магілёвам, і войскі супрацьпаветранай абароны ўключалі два вялізныя пражэктары на высокім беразе Дняпра — асвятлялі начное неба. У нас у гэты час было светла, нібы днём.
Калі заключылі мір, Саша Грахоўская бегла і шэптам усім гаварыла: “Восьмага мая заключылі мір, але сказалі, што да дзявятага гаварыць нельга”. А потым ішлі калоны салдат. Стомленыя, у выцвілых да белага гімнасцёрках, нехта з медалямі (не так, як зараз паказваюць у кіно: усе грудзі ў медалях) — свае ўзнагароды яны потым чакалі дзесяцігоддзямі. І маці бегала іх сустракаць (яна закахалася ў аднаго салдата і чакала яго). І вось бяжыць яна, у крэпдэшынавай сукенцы, хустка развяваецца, а я бягу ўслед і крычу ёй: “Мама, наш тата не ваенны! Ён не ваенны!”
Але самай страшнай для нас была нават не сама вайна, а тое, што яна пакінула пасля сябе. Паміж Дубравінкай і Быхаўскім кірмашом былі чатыры вуліцы, на якіх і ўдзень, і ўначы жылі “сасуды” (інакш іх нельга назваць) — танкісты-інваліды: бязрукія і бязногія, пабітыя порахам, без вушэй і вуснаў… Яны галасілі і прасілі міласціну. А потым маці расказвала, што праз колькі часу шмат хто, вярнуўшыся з эвакуацыі, за шклянку чарніла скупліваў у гэтых калек дакументы. “Мама, у іх жа прозвішчы іншыя?” — запыталася я. “Прыйдзе час, яны і прозвішчы, і імёны памяняюць”, — з крыўдай адказала маці.
Нам, дзецям, было страшна хадзіць па гэтых вуліцах, і мы абыходзілі гэтае месца па іншых шляхах. А потым у адзін момант усё скончылася: як казалі людзі, іх усіх пагрузілі ў машыны і некуды вывезлі…
— Калі вы пайшлі ў школу і як гэта было?
— Прыехаўшы з Куйбышава, бацька прывёз мне буквар. За вельмі хуткі час я вывучыла яго назубок, нават навучала сябровак, якія былі старэйшыя за мяне. І вось у канцы жніўня 1946 года бацька на веласіпедзе павёз мяне ў школу. Але мяне не ўзялі, бо да 7 гадоў не хапала чатырох месяцаў. Справа была нават не ва ўзросце: на вучняў школы давалі хлебныя картачкі. І мне прыйшлося з усімі маімі ведамі чакаць яшчэ цэлы год і далей вучыць сябровак. (Смяецца.)
— Якім было ваша 1 Верасня?
— Вучылася я ў школе № 18 Магілёва. Раней яна была на вуліцы Пушкіна (сёння Пушкінскі праспект), зараз размешчана ў іншым сучасным будынку на праспекце Шміта. Спачатку мы вучыліся ў самой 18-й школе, а потым малых перавялі ў памяшканне дзіцячага сада.
Такога свята, якія зараз бываюць у першакласнікаў, не было. У нас і кветак асабліва, акрамя агеньчыкаў на вокнах, каляровых касмей, лілей “царскія кучары” і чабоцькаў, не было. Калі ў агародзе ў суседкі Галкі Кампаноўскай выраслі астры і яна прыйшла ў школу з шыкоўным букетам, для ўсіх гэта быў цуд.
— Ці памятаеце сваю першую настаўніцу?
— Канечне, памятаю. Марыя Францаўна мне ўсю душу выела. Яна мяне вельмі не любіла, і ў нас гэта было ўзаемна. “Баба-бой”, “салдат бравы Швейк” — інакш мяне не называлі. Як навучаў мяне бацька, сама я нікога не чапала, а вось здачы даць магла.
Вучыцца мне было лёгка. Я была вельмі актыўнай і ўдзельнічала і ў спартыўных спаборніцтвах, і ў мастацкай самадзейнасці.
Выкладалі ў нас у асноўным яўрэі, якія вярнуліся з эвакуацыі. Рускімі былі толькі Валянціна Панкрацьеўна і Марыя Францаўна. Валянціна Панкрацьеўна была замужам за лётчыкам і выкладала беларускую мову. Рускую мову выкладала Ася Рыгораўна, якая гаварыла: “Вандыши, говорива, сказава…” — можаце сабе ўявіць, як гэта было пісаць? І мой сшытак быў працёрты да дзірак. Пісалі мы пёрамі, якія пастаянна чапляліся за паперу і пырскалі. Потым з’явіліся загнутыя пёры, так званыя “цыганачкі”, пісаць якімі было зручней, але яны былі страшэнным дэфіцытам.
Вялікая складанасць у школе была з вывучэннем нямецкай мовы. Дзіцячыя крыўды і нянавісць да немцаў правакавалі істэрыкі — дзеці не жадалі вывучаць яе. Я ж да гэтага ставілася з разуменнем, і праблем з замежнай мовай у мяне не было.
Часам знаходзілі сабе забаўкі: збіралі металалом і анучы, здавалі іх, а гаспадар прыёмнага пункта даваў нам за гэта пераводныя карцінкі, якімі мы ўпрыгожвалі нашы партфелі.
— Ці наклала пасляваеннае жыццё адбітак на ваш далейшы лёс?
— Жылі мы, у параўнанні з астатнімі, няблага. Неяк мне давялося трапіць у дом, дзе жылі бежанцы: я ўпершыню тады ўбачыла, як дзеці спалі ўпоперак ложка — так было цесна. Узімку людзі, якія жылі ў цагляных гарадскіх дамах, прыходзілі ў прыватны сектар збіраць перамёрзлую бульбу, што засталася на агародзе. Мае цёткі паскнарнічалі і захацелі таксама гэтыя мерзлякі пакаштаваць. Ну і пакаштавалі… Потым колькі часу з туалета не вылазілі. (Смяецца.)
У 1947 годзе, калі мама была цяжарная і да родаў ёй заставалася літаральна некалькі дзён, адправіла мяне па хлеб у магазін. Пакуль я стаяла ў чарзе на вуліцы, усё было добра. А як апынулася ўнутры, пах хлеба мяне ап’яніў (хаця мы ніколі не галадалі, як многія ў тыя часы). Расплюшчваю я вочы: нада мной дошкі, а побач сцяна хлеба. Я страціла прытомнасць, і мяне паклалі на той бок прылаўка да дзядзькі Каса і цёткі Сімы. І калі я высунула з-пад прылаўка галаву, пачула: “И шо, пришла в себя? Сима, дай ей хлеб”. Мяне перакінулі назад у натоўп, які вынес на вуліцу.
У наступныя разы я была разумнейшай: прасоўвалася паміж нагамі ў людзей, дзе было больш месца, і, калі чарговы пакупнік адыходзіў ад жалезнай рашоткі прылаўка і з’яўлялася свабоднае месца, вынырвала знізу, падскоквала і павісала на адной руцэ на рашотцы, а другой працягвала грошы і картачкі: “Цёця Сіма, дзядзя Кас, дайце хлеба!” Кас казаў: “Сима, эта обезяна таки опять повисла не решётке, дай ей хлеб!” Потым усе знаёмыя прыходзілі глядзець на мяне, як на тэатр. І такі мой подзвіг ніхто з сяброў паўтарыць так і не змог. Аднойчы, праўда, у гэтым натоўпе мне наступілі на нагу — падэшва ўся сышла (хадзілі мы босыя, бо абутак трэба было берагчы). Ну што рабіць: у пыле крыху прытаптала кроў і пабегла.
У горадзе было некалькі буйных прадпрыемстваў: аўтарамонтны завод, шаўковая фабрыка, торфаперапрацоўчы завод і шэраг іншых. Для нас найбольш цікавым быў торфазавод. У той час менавіта мы, дзеці, зімой забяспечвалі свае сем’і палівам. Часам чакалі, калі выпадзе якая-небудзь брыкеціна з машыны, а часам і кралі. Мужчыны ўначы рабілі падкопы, а мы, дзеці, удзень катаючыся на санках, “выпадкова” заязджалі да складоў, грузілі мяхі і потым ехалі верхам на гэтых мяхах з торфабрыкетам на санках па лёдзе (лёд на тарфяных кар’ерах быў гладкі, як шкло). Гэта было вельмі небяспечна, бо вартаўнік меў права страляць у парушальніка.
— Тамара Трафімаўна, вы адразу выбралі акцёрскую кар’еру ці былі іншыя варыянты?
— Калі я скончыла школу, ніяк не магла вызначыцца з будучай прафесіяй. Бацька, які тады ўжо быў вельмі хворы, хацеў, каб я была садаводам ці кветкаводам. І я, каб не крыўдзіць яго, паехала ў Горкі, у сельгасакадэмію. Ледзь не адразу прычапіўся там да мяне асістэнт Коля, які мне папросту не даваў ходу. Прыехаўшы на экзамены, я стала жыць у інтэрнаце (у мінулы прыезд кватаравала ў сям’і таго Колі), але ён пастаянна кружыў каля інтэрната. Старэйшыя дзяўчаты нават зайздросцілі такім заляцанням, а я, завярнуўшыся ў прасціну, паказвала прывід.
У Горкі я не паступіла. Па-першае, не здала экзамен па хіміі, хоць і ведала яе няблага (да гэтага часу не ведаю адказу на “завальнае” пытанне: ці ўступае з чым-небудзь у рэакцыю пясок — SiO2). Па-другое, там не было той спецыяльнасці, на якую я хацела, а была толькі агранамічная, меліярацыйная і механізатарская накіраванасць. І тады вырашыла паступаць у медыцынскі. Для гэтага, каб прывыкаць да крыві, пайшла працаваць на мясакамбінат. Працавала я ліфцёрам, але пастаянна стаяла ў забойным цэху і назірала за ўсім. Забівалі жывёлу электратокам, і аднойчы аграмаднага быка разрад не ўзяў, і ён, як п’яны, пайшоў па цэху. Усе папужаліся, а я хуценька ў ліфт схавалася. (Смяецца.) Канечне, хлопцы таго быка скруцілі і зарэзалі, але адчуванне жаху засталося.
Аднаго разу на прахадной я заўважыла малюсенькую аб’яву пра набор на рэжысёрскія курсы ў тэатральную студыю пры драматычным тэатры. І мяне закалаціла. Прыйшла я дадому сама не свая. Бацька ў мяне адразу запытаўся: “Тамара, што з табой?” — ён мяне заўсёды ўмеў “чытаць”. Я расказала, і тут раптам на мяне маці наляцела: “Ты што, яны ж усе як жабракі. Я вунь адной актрысе малако нашу, дык яна за яго разлічыцца не можа!” Але тата мяне падтрымаў. У тэатр я ішла не па славу — я ішла выхоўваць душу.
Так два гады я вучылася на курсах рэжысёраў самадзейных тэатральных калектываў і пасля іх заканчэння сабралася еха ць паступаць у Ленінград ці Маскву. Але наша магілёўская актрыса Зоя Іванаўна Малчанава адгаварыла мяне на карысць Мінскага тэатральна-мастацкага інстутута: “Ты нацыянальны кадр, — казала яна, — і табе трэба вучыцца тут!” Памятаю, неяк перад камісіяй чытала байку Крылова “Свіння”, і так маё чытанне ўсім спадабалася, што нават выклікалі рэпарцёра.
— Ці не былі расчараваны, калі паступілі ў Мінск?
— Наш курс набіраў вядомы тэатральны дзеяч Дзмітрый Арлоў, потым перадаў нас цудоўнаму педагогу Барысу Нічыпаравічу Дакутовічу, вучню Юрыя Завадскага. Але па нейкіх прычынах Дакутовіч трапіў у няміласць, і гэта адлюстравалася і на нас, яго студэнтах.
На 4 курсе я асэнсавала перспектыву свайго акцёрскага лёсу і зразумела, што мне трэба было паступаць у Маскву ці Ленінград (неяк вядомая актрыса Ніна Русланава мне сказала: “Тамара, ты геаграфічна не там упала”). Але пасля заканчэння ВНУ паступіць яшчэ раз было немагчыма. Уначы я сядзела і пісала вершы:
Мечтала, что стану великой актрисой.
Мечты пролетели — уж вряд ли свершится.
Уж близок наш выпуск: полгода осталось.
Скажите, что с нами,
студентами, сталось?
Мы птицы-калеки, лететь мы не можем —
Так жизнь искалечить нам, молодёжи.
Рвались мы учиться, огнём мы пылали,
Но пыл свой умерить нам всем приказали.
Смирились. Стерпели.
Мы ждали, желали,
что что-то свершится.
Но всё это было чушь, небылицы.
Тут жа напісала заяву і раніцай прынесла Дакутовічу. Прачытаўшы яе, Барыс Нічыпаравіч прамовіў: “Калі такія студэнты будуць сыходзіць, каго ж тады я буду вучыць?” — і парваў паперу. “Добра, — падумала я, — праб’юся праз кіно”. (І да перабудовы прабілася, стала здымацца на іншых студыях. А ў Беларусі з-за шэрага прычын не складвалася, і 20 гадоў на “Беларусьфільме” я не працавала. Здымалася ў Баку, на кінастудыі імя А.Даўжэнкі (Кіеў), кінастудыі дзіцячых і юнацкіх фільмаў імя М.Горкага ў Маскве).
І вось прыйшло размеркаванне. Спачатку мяне размеркавалі ў Тэатр юнага гледача, але я адмовілася, бо мела прапанову ад Купалаўскага тэатра. Запрасіць мяне запрасілі, але не ўзялі. Валодзю Мартынаву, на якога разлічвалі ў тэатры, прапанавалі работу ў іншым тэатры, і тады адмовілі і мне, бо збіраліся браць пару: мяне і Мартынава — на падмену Глебаву і Ржэцкай ці Браварскай. Адна я ім не была патрэбна. І на момант размеркавання ў мяне былі прапановы паехаць у Брэст, Магілёў ці Караганду або пайсці ў тэатр лялек. На той час я пачала ўжо здымацца ў кіно і таму выбрала лялечны тэатр. Чую, нехта з камісіі ціха сказаў: “Дзякуй”. Потым я даведалася, што гэта быў рэжысёр тэатра Анатоль Ляляўскі. Я збегла ў парк Чалюскінцаў і рыдала там так, што аж трэслася. Даўшы волю эмоцыям, прывяла сябе ў парадак (узяла газету, намачыла яе ў фантанчыку і паклала на твар, каб не было відаць, што я плакала) і вярнулася назад.
Пасля заканчэння інстытута працавала і ў тэатры лялек, і ў Тэатры юнага гледача, а зараз — у Тэатры-студыі кінаакцёра.
— Ці задаволены вы сваім акцёрскім лёсам?
— У чым я ўпэўнілася, дык гэта ў тым, што ў нашай прафесіі трэба з самага пачатку рабіць правільны выбар. Я задаволена тым, як складваецца маё прафесійнае жыццё. Мне трэба было свой характар крыху памяняць. Каб быў аўтарытэт, які мог бы мяне карэкціраваць у прафесіі, асоба, якой я давярала б і якая магла б стрымаць мой нястрымны характар, магчыма, усё магло скласціся інакш. Але хто яго ведае, якім бы тады быў мой жаночы лёс…
— Якія прафесіі выбралі сабе ваша дачка і ўнукі?
— Мая дачка Аксана скончыла рэжысёрскі факультэт, але зараз вядзе свой бізнес у сферы паслуг. Яна нарадзіла двух вельмі таленавітых дзяцей. Унук Мікіта пачаў маляваць у тры гады, але дачка ў той час не надала гэтаму значэння. Мы вадзілі яго на тэніс, фігурнае катанне, развівалі яго творчыя бакі, але недзе ў 8 класе ён заявіў, што хоча ста ць мастаком. Пайшоў вучыцца ў Палац моладзі, потым скончыў архітэктурны інстытут. Яшчэ ў школе сам пачаў нешта распрацоўваць на камп’ютары, атрымліваць замежныя заказы… Зараз узначальвае аддзел камп’ютарных гульняў адной буйной кампаніі ў Берліне, куды трапіў па персанальным запрашэнні.
Унучка Васіліна Хандошка займаецца сінхронным плаваннем і нядаўна заняла 1-е месца ў сольным выступленні і дуэце на юніёрскім адкрытым чэмпіянаце ў Аўстрыі. Перад гэтым узяла “серабро” на чэмпіянаце свету ў Ізраілі.
— Ці не спрабавалі сябе ў педагагічнай дзейнасці?
— Я шмат займалася асветніцкай дзейнасцю, чытала лекцыі ад Саюза пісьменнікаў і таварыства “Веды”. Мне гэта падабалася. Неяк мяне запрашалі ва ўніверсітэт культуры, але я ўсё ж адмовілася. Відаць, дзіцячыя ўспаміны ўзялі сваё. Я бачыла, наколькі гэта цяжкая і няўдзячная работа. І, на жаль, апошнім часам шмат хто ішоў у педагогі з-за таго, што больш нікуды не бралі. Спадзяюся, што зараз сітуацыя выпраўляецца.
Гутарыў Уладзімір ФАЛАЛЕЕЎ.
Фота з асабістага архіва Т.Мужэнка і Тэатра-студыі кінаакцёра.
