Уладзімір МІШЧАНЧУК: “Настаўніца дала мне ролю на ўсё жыццё”

Школьныя сябры і аднавяскоўцы называлі яго артыстам пагарэлага тэатра. Каб адпавядаць мянушцы, ён скончыў Беларускі дзяржаўны тэатральна-мастацкі інстытут і сыграў больш за сотню роляў у тэатры, кіно, на тэлебачанні і радыё. Наш сённяшні субяседнік — дэкан тэатральнага факультэта Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў, заслужаны артыст Рэспублікі Беларусь, прафесар, лаўрэат спецыяльнай прэміі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь “За тэатральную дзейнасць і выхаванне творчай моладзі”, кавалер ордэна Францыска Скарыны Уладзімір Андрэевіч МІШЧАНЧУК.

— Уладзімір Андрэевіч, з чым у вас асацыіруецца слова “школа”?

— Я ўпершыню даю інтэрв’ю “Настаўніцкай газеце”, і мне вельмі прыемна, што “Настаўніцкая газета” звярнулася да мяне, бо я займаюся педагагічнай дзейнасцю ўжо не першы год.

Безумоўна, школа для кожнага чалавека — гэта яго жыццё, якое распачата ва ўлонні маці і, дзякуючы Богу, працягваецца да дня сённяшняга. Вучоба мая пачалася з сям’і, у якой я нарадзіўся. Урокі жыцця мы бралі з тых абставін і ўмоў, у якіх жылі. Наша сям’я па тых часах была вялікая: маці, бацька і шасцёра дзяцей. Жылі мы ў Драгічынскім раёне, у вёсцы Валавель. Першыя мае крокі ў пазнанні жыцця былі зроблены дзякуючы таму колу людзей, якія жылі побач з нашай сям’ёй і адносіліся да нас з цікавасцю, павагай і любоўю ў радасці і горы.

— Як вы пайшлі ў школу?

— Добра запомніліся тыя часы, калі пачалося непасрэдна школьнае навучанне. У нашай вёсцы школа размяшчалася ў дзвюх хатах: у адной — пачатковая школа, а ў другой займаліся старэйшыя.

Малодшыя вучыліся ў хаце святара вясковай Свята-Георгіеўскай царквы, пабудаванай у 1766 годзе з драўляным іканастасам (дарэчы, царква стаіць і да гэтага часу, я падарыў ёй абраз Ісуса Хрыста, вышыты бісерам народнай мастачкай Тамарай Уладзіміраўнай Багданавай). Уся малодшая школа мясцілася ў адным пакоі. Было толькі 4 парты, і мы ўсе вучыліся адначасова: першакласнікі — за першымі дзвюма партамі, старэйшыя — далей.

Школьная настаўніца Надзея Сцяпанаўна жыла ў суседняй вёсцы — за тры кіламетры ад нашай — і кожны дзень, ідучы на работу, мінала нашу хату. Мая маці Надзея Пракопаўна сябравала з гэтай настаўніцай. Аднойчы яна параіла маці аддаць мяне ў школу: “Чаго ён корпаецца ў гэтым пяску? Няхай Валодзя ў школу ідзе!”

Бацькі мае былі малаадукаванымі: маці працавала ў калгасе паляводам, а бацька — конюхам. З шасцярых дзяцей двое памерлі маленькімі — сястрычка Соня і брацік Пеця, але і з намі чацвярымі маці хапала клопатаў.

Вучыцца я пайшоў у 6 гадоў. Для школы маці пашыла мне льняную торбачку, якая зашпільвалася на бліскучы гузік з зоркай, які яна адрэзала ад шыняля, у якім бацька прыйшоў з фронту (шынель вісеў у сенцах як каштоўнасць і рэліквія). Калі я першы дзень ішоў у школу, мне здавалася, што ўсе глядзелі на мяне і гэты самы бліскучы гузік. Я вельмі ганарыўся, што вучуся, што я ўжо школьнік.

Не памятаю зараз дакладна, як вучыўся, а вось стаўленне настаўніцы да мяне запомнілася вельмі добра. Яна ўспрымала мяне як сваё роднае дзіця, таму, напэўна, гэта і запала мне ў душу. Былі і цікавыя здарэнні.

— Можа, пра якую гэтых цікавых па­дзей раскажаце?

— Аднойчы на перапынку не паспеў збегаць у прыбіральню. Цярпеў, колькі было сіл. Прасіў дазволу выйсці, але Надзея Сцяпанаўна была няўмольная: “Нельга. Дысцыпліна!” Нарэшце, цярпенне скончылася… (Смяецца.) Мне было вельмі сорамна — побач першакласнікі і старэйшыя за мяне хлопцы (потым нават крыўдная мянушка да мяне прыклеілася), але настаўніца і мама мяне суцяшалі як маглі, каб я не баяўся ісці ў школу.

— Як праходзіла вучоба пасля пачатковай школы? Ці падабалася вучыцца?

— Перайшоўшы ў старэйшыя класы, ха­дзіў у іншую хату.

У той час у школе з’явіліся дзве новыя настаўніцы. Настаўніца рускай мовы і літаратуры Вольга Аляксандраўна, скончыўшы мінскі педінстытут, прыехала працаваць па размеркаванні. Настаўніца матэматыкі таксама была не з мясцовых: прыехала сюды, выйшаўшы замуж за нашага аднавяскоўца. Абедзьве (больш, канечне, Вольга Аляксандраўна) любілі тэатр і арганізавалі мастацкую сама­дзейнасць.

Вольга Аляксандраўна жыла на кватэры, і па дарозе ў школу я пастаянна звяртаў увагу, ці дома настаўніца: праходзіў блізка каля яе хаты, каб павітацца з ёй, і зазіраў праз фіранкі. Я закахаўся ў яе (і як у педагога таксама), бо была яна вельмі прыгожая. Постаць, абаяль­насць — усё прываблівала ў гэтай дзяўчыне. Яна ішла па вёсцы, нібы каралева.

Разам з Вольгай Аляксандраўнай мы інсцэніравалі творы, якія праходзілі на ўроках рускай літаратуры. Сцэны ў нас не было, і гэтыя невялікія драматычныя замалёўкі мы паказвалі ў класе каля дошкі. Яна сама рыхтавала тэксты і размяркоўвала ролі. Менавіта яна дала мне ролю на ўсё жыццё.

— Якая была ваша першая роля на школьнай сцэне?

— Роля Алека ў “Цыганах” Пушкіна. Мы паказвалі сцэну Алека і Зямфіры. Каб зрабіць адпаведны антураж, наш настаўнік фізікі Юрый Пятровіч зрабіў “касцёр”: збіў некалькі бярвён і падключыў знізу пафарбаваную чырвонай гуашшу лямпачку, а падчас паказу ўключаў і выключаў святло, каб было падобна да сапраўднага вогнішча.

Потым ставілі ўрыўкі з паэмы Някрасава “Рускія жанчыны”, ставілі нешта з Гогаля, Лермантава… З таго часу мяне сталі называць артыстам пагарэлага тэатра. Гэта былі мае першыя ўніверсітэты, якія пакінулі след на ўсё жыццё.

— Як атрымалася, што вы паехалі паступаць у медінстытут?

— Пасля заканчэння школы мае сябры паехалі паступаць у Гародню ў медыцынскі інстытут. Я таксама вырашыў, што быць доктарам — гэта добра, махануў разам з імі (выбар быў абсалютна раптоўны, хаця я любіў хімію і не баяўся крыві, любіў лячыць курэй і кацянят). Ды і маці з бацькам былі задаволены.

Першы раз за ўсё жыццё так далёка я выехаў з вёскі, мне было тады пятнаццаць гадоў. Ужо не памятаю, як і што было, але першы экзамен па хіміі я заваліў. Найперш — з-за хвалявання, да таго ж мне шмат было незразумела, бо ўсе заданні былі па-руску, а вучыўся я ў беларускамоўнай школе.

Вярнуўшыся дадому, я для сябе вырашыў, што больш не буду падпарадкоўвацца чужым думкам і буду рэалізоўваць свае мары самастойна.

— Як бацькі ўспрынялі ваша рашэнне паступаць на акцёра?

— Я сказаў маці, што еду ў Мінск вучыцца на настаўніка, а сам наважыўся пасту­паць у тэатральны інстытут. Мне зноў сабралі чамадан, паклалі туды кавалак сала і бохан хлеба і адправілі.

Я прыехаў у Мінск і знайшоў будынак тэатральна-мастацкага інстытута. Як паглядзеў я на гэтыя ўрачыстыя калоны на ўваходзе (зараз ён амаль такі самы, як быў у тыя часы), убачыў, хто заходзіць і выхо­дзіць, і зразумеў: вось яна — кузня талентаў, вось яны — вялікія артысты. І адразу ў галаве прамільгнула: “Навошта я сюды прыехаў? Хіба ж мне тут месца?”

Дакументы ў мяне прынялі, трэба было рыхтавацца да іспытаў. Начаваць мне не было дзе (пра тое, каб зняць кватэру, нават ніхто не думаў). Першую ноч у Мінску я правёў у падвале інстытута разам з такімі ж, як я, хлопцамі (прыйшлося хавацца ад дзяжурных, каб не выгналі). На некалькі дзён маім ложкам стаў даўжэзны зялёны стол.

Я шмат ведаў паэтычных і празаічных твораў на памяць, меў сякі-такі сцэнічны вопыт, але не разумеў, што могуць запатрабаваць на іспытах. Я добра напісаў сачыненне, здаў гісторыю і прайшоў два творчыя конкурсныя туры. Падчас трэцяга тура, дзе на сцэне здавалі майстэрства акцёра, мне загадалі выканаць эцюд “Пажар”: сцэна гарыць, ты адзін, выхаду няма… Як пачаў я крычаць і цягаць за кулісы і заслону! Мяне спынілі са словамі “Досыць, добра!” і нават ухвалілі.

Надышоў час даведацца пра рашэнне аб залічэнні. Перад аб’яўленнем залічаных да мяне падышоў, як я потым даведаўся, Дзмітрый Аляксеевіч Арлоў, народны артыст Беларусі, які ў той час ужо быў вядомы па ролі Вільгельма Кубэ ў кінастужцы “Гадзіннік спыніўся апоўначы”. “Мы пазнаёміліся з вашай асабістай справай, — сказаў ён мне. — Вы цудоўна здалі іспыты, але, на жаль, мы не можам вас узяць, бо вам толькі ў жніўні споўніцца 16 гадоў”. А потым дадаў: “Забірай дакументы і прыязджай на наступны год — мы цябе абавязкова возьмем”.

Столькі слёз і адчаю ў мяне яшчэ ніколі не было — не перадаць. Але гэта і ёсць школа жыцця, тыя лёсавызначальныя падзеі, якія гартуюць чалавека. І мне, лічу, вельмі пашанцавала, бо на жыццёвым шляху трапляліся людзі з паразуменнем, якія думалі не толькі пра сябе, але і дапамагалі, чым маглі. Я выхаваны на чалавечай бескарыслівасці, цеплыні і дабрыні, адданасці справе, якой ты служыш, на спачувальнасці і чалавечай годнасці. Гэтаму вучу зараз і сваіх вучняў.

— Калі б Арлоў не параіў вам паступаць на наступны год, зноў сталі б пасту­паць у тэатральны?

— Калі б ён нават не падышоў тады да мяне, я ўсё роўна спрабаваў бы яшчэ і яшчэ. За дні, праведзеныя ў Мінску, у мяне з’явіўся імпэт да таго, што павінен вучыцца менавіта тут: іншага варыянта проста не было. Такія прынцыповыя адносіны да сваіх мэт і задач былі выхаваны маімі бацькамі. Яны для мяне былі прыкладам у першую чаргу.

Гэта пайшло яшчэ з таго часу, калі я паказваў сцэнкі ў сваёй хаце праз акно сябрам. Я станавіўся на куфар, дзе маці захоўвала адзен­не і бялізну, — гэта была сцэна. Фіранкі на вокнах былі заслонай. З печы браў сажу і маляваў сабе вусы і бараду, апранаў кажух навыварат і паказваў пачвару. А гледачы за акном — і маленькія, і старэйшыя — аж вішчалі ад захаплення. Напэўна, праз гены быў нададзены мне Яго Вялікасць Талент.

— Як адрэагавалі бацькі на вашу няўдачу?

— Яны не сварыліся, бо бачылі, наколькі цяжка я сам гэта перажываў. Бацька сказаў: “Ну, патраціў грошы — заробім яшчэ”. А маці мяне імкнулася супакоіць. Яна ўвогуле была вельмі чулай і спагадлівай. “Любую бяду рукамі развяду” — менавіта так можна апісаць яе характар. Неяк, рыхтуючы хатняе заданне, гумкай працёр у сшытку дзірку. Я ў роспачы, а маці кажа: “Нічога, сыночак, не плач, купім іншы сшытак. А можа, вырві гэты аркуш ці  давай заклеім”, — узяла трошкі варанай бульбы і замазала дзірку (смяецца): “А потым зверху заклеім…”

Яна магла зразумець, што робіцца нешта не тое, але нічым не магла дапамагчы, акрамя добрых слоў падтрымкі, парады і чулых адносін. У яе заўсёды заставалася надзея, што ў мяне ўсё атрымаецца.

Словы Арлова далі мне надзею на тое, што ў мяне яшчэ ўсё наперадзе, не трэба апу­скаць рукі і кідацца ў крайнасці, трэба працаваць, думаць — тады ўсё атрымаецца. Спроба паступіць у Мінск дала мне магчымасць агледзецца, чаго я не ўмею і да чаго мне трэба імкнуцца. Я стварыў для сябе праграму ўдасканальвання, абмаляваў мэты і задачы, вызначыў тое, чым я яшчэ павінен авалодаць. Тады ж прыйшло разуменне, што, акрамя самога сябе, ніхто мне ў гэтым не дапаможа.

— Харэаграфічныя курсы, на якіх вы вучыліся ў Брэсце, былі часткай вашай праграмы па самаўдасканаленні?

— Даведаўшыся пра тое, што ў Брэсце набіраюць курсы па падрыхтоўцы кіраўнікоў самадзейных калектываў, я доўга не думаў: гэта не Мінск — усё ж значна бліжэй. Усе месцы на курсах, дзе вучылі драматычнаму майстэрству, былі заняты. Вольныя месцы засталіся толькі на танцавальных курсах. І мяне ўзялі туды з рукамі і нагамі, бо хлопцаў там было вельмі мала. Я падумаў, што гэта мне спатрэбіцца: акцёр павінен умець танцаваць, спя­ваць, выразна чытаць…

— Ці спатрэбілася потым харэаграфічная падрыхтоўка?

— Канечне. Я і зараз у спектаклі “Пігмаліён” (па творы Б.Шоу) раблю такія батманы, заскокваю на крэсла і на ім спяваю і танцую, саджуся на шпагат — гэта трэба бачыць… Дзякуй богу, мне гэта спатрэбілася. Сучасны артыст павінен быць усебакова творча адоранай асобай — у гэтым я перакананы!

Скончыўшы курсы, я атрымаў права кіраваць самадзейным танцавальным калектывам. Вярнуўшыся ў свой раён, у Драгічыне арганізаваў ансамбль, які дайшоў да рэспубліканскага агляду ў Мінску. І тут узнікла пытанне: а як жа інстытут? Я вырашыў яшчэ год папрацаваць на малой радзіме: ставіў новыя нумары і на канцэртах сольна выконваў некалькі танцавальных нумароў.

У мяне была добрая практыка выступленняў, бо падчас вучобы ў Брэсце ўдзельнічаў у ансамблі танца “Радасць” (вясной гэтага года калектыў адзначыць сваё 55-годдзе). Менавіта з “Радасцю” я ўпершыню наведаў Маскву — мы ўдзельнічалі ў канцэртах у Крамлёўскім палацы з’ездаў (рубінавую зорку бачыў з акна палаца — можна было амаль рукой дакрануцца) і ўніверсітэце дружбы народаў.

Праўда, танцаваў я не ў першай лініі. Тым не менш бацька, які быў адзін раз у жыцці на адным з канцэртаў “Радасці” ў Брэсце, паглядзеў на мяне (канечне, у душы яму б хацелася, каб я саліраваў) і сказаў: “Сыночак, хоць ззаду, абы к таму стаду! Усё ў цябе атрымаецца, калі так да гэтага імкнешся і так любіш тое, што робіш”.

Усё гэта таксама працавала на маё сёння. Гэтыя падзеі былі своеасаблівай школай жыцця і школай вопыту.

— Ці лёгка было паступаць другі раз?

— Усё прыйшлося прайсці нанова разам з іншымі абітурыентамі. Я здаў усе экзамены і чакаў, пакуль вывесяць спіс студэнтаў. Вельмі добра памятаю тыя хвіліны.

Мы падышлі да спіса і сталі шукаць кожны сваё прозвішча. Разам са мной стаяла дзяўчынка з Вілейшчыны, якая таксама разам са мной здавала экзамены, — Людміла Кучарэнка (нашы прозвішчы былі ў спісе побач). Я знайшоў сваё прозвішча, стаў кры­чаць ад радасці і кінуўся абдымацца (было ўсё роўна, каго абдымаць, здаецца, у той момант абняў бы ўвесь свет!). Я абняў тую дзяўчыну, пацалаваў… З таго часу яна жыве са мной побач, працуем мы з ёй таксама разам, нарадзілі дваіх дзяцей, ёсць унукі і праўнукі. Ужо 47 гадоў мы з ёй разам (і гэта калі не лічыць тыя чатыры гады, калі мы вучыліся). З ёй я звязаў увесь свой лёс — чалавечы, баць­коўскі і творчы. Увогуле, гісторыя пра мяне і маю жонку варта асобнага аповеду. Сёння мы разам працуем і ў акадэміі мастацтваў, і ў Тэатры-студыі кінаакцёра, яна таксама шмат здымаецца ў кіно.

— Ведаю, што ў вас было шмат прапаноў пасля заканчэння інстытута застацца ў сталіцы. Чаму вы абралі Гродна?

— Сапраўды, такія прапановы былі. На той час я працаваў над галоўнай роляй у Тэатры юнага гледача (паколькі я невялікага росту, мяне былі гатовы ўзяць у склад трупы тэатра іграць піянераў і камсамольцаў). (Смяецца.) Таксама была прапанова ад кіраўніка Рускага драматычнага тэатра імя Горкага Барыса Луцэнкі, у якога я таксама іграў у спектаклі.

Але ў Гродзенскі абласны драматычны тэатр па размеркаванні паехалі мае сябры (Уладзімір Шмакаў, Вацлаў Валадзько і Ірына Гаркуша) і мая будучая жонка. І я, адмовіўшыся ад мінскіх прапаноў, — “Дзякуй, дзядзька, за свярдзёлак!”— паехаў у Гародню. У тэатры пачалася новая школа жыцця. І гэта была ўжо зусім іншая гісторыя.

— Якія яшчэ падзеі вашага жыцця звязаны з Гродна?

— Гародня — горад нашай маладосці і пазнання жыцця. Самае галоўнае, што менавіта там нарадзілася мая сям’я: у Гародні мы з Людай ажаніліся. Распісваліся ў паня­дзелак, бо гэта быў адзіны наш выхадны дзень. Нехта з сяброў дамовіўся, спецыяльна для нас адчы­нілі ЗАГС і зарэгістравалі наш шлюб.

Потым мяне прызвалі ў армію, а цяжарная жонка засталася ў Гародні. У 1970 годзе нарадзіўся сын Андрэй, а праз 6 гадоў — дачка Кацярына.

У 1973 годзе мне прапанавалі пасаду дырэктара тэатра. Тады мне было 27 гадоў — самы малады дырэктар-артыст у СССР і першы ў Беларусі! Памятаю, яшчэ ў газеце “Камсамольская праўда” пра мяне надрукавалі артыкул, які называўся “Дырэктар”.

Менавіта тады пачыналася новая старонка творчага жыцця, якая патрабавала шмат сіл, імпэту і здароўя. У час майго дырэктар­ства пачалося будаўніцтва сучаснага памяшкання тэатра на беразе Нёмана.

Тыя сустрэчы і імпрэзы, якія адбываліся ў старым будынку тэатра, былі надзвычай цікавымі і значнымі. Гэта быў час росквіту гро­дзенскага тэатра. Шмат у чым гэта залежала ад рэжысёра тэатра — майго сябра Уладзіміра Аляксандравіча Караткевіча, які па маёй просьбе перабраўся ў наш тэатр з Магілёва. У той час ён уваходзіў у тройку лепшых рэжысёраў Рэспублікі разам з Валерыем Раеўскім з купалаўскага тэатра і Барысам Луцэнкам з рускага тэатра.

Вельмі хутка тэатр стаў чырванасцяжным — мы ўзялі ўзнагародныя сцягі міністэр­стваў культуры БССР і СССР, рэспубліканскага і саюзнага Цэнтральных камітэтаў прафсаюзаў.

— Уладзімір Андрэевіч, якія шляхі прывялі вас да выкладання?

— Маладосць — хвароба, якая хутка праходзіць… Пасля 18 гадоў работы ў гродзен­скім тэатры мяне запрасілі працаваць у Мінск. У Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў я працую ўжо 32 гады. Пачынаў як загадчык кафедры майстэрства акцёра і рэжысуры, а потым мяне абралі на пасаду дэкана маёй альма-матар, дзе працую да сённяшняга дня, іграю ў Тэатры-студыі кінаакцёра пры кінастудыі “Беларусьфільм”, шмат здымаюся ў кіно, на тэлебачанні, працую на радыё. Рэктар акадэміі называе мяне гуляючым трэнерам.

Ніхто мяне не вучыў ні дырэктарскім, ні бухгалтарскім справам, тым больш выкладчыцкай дзейнасці. Прыходзілася вывучаць усё самому, праз стасункі з разумнымі і добрымі людзьмі. Сярод іх — тагачасны кіраўнік гродзенскага тэатра Аляксандр Пятровіч Струнін, які нас, маладых артыстаў, узяў у тэатр, даў старт нашай паспяховай прафесійнай працы. Не было б яго — не было б, ві­даць, нічога. Можна бясконца ўспамінаць тых, хто быў маімі настаўнікамі ў прафесіі і ў жыцці ў Гародні і тут, у Мінску. Магу шчыра сказаць, што касіць я ўмеў лепш, чым займацца бухгалтарскім улікам. Гэта адназначна. (Смяецца.) Памятаю, неяк з бацькам і братам пайшлі касіць. Прыйшоўшы дадому, бацька сказаў маці: “Надзя, у мяне не адно — сёння ў мяне два сонейкі свяцілі: Валодзька і Міколка”.

— Кожны настаўнік у нечым акцёр. Ці кожны акцёр можа быць настаўнікам?

— “Усё жыццё — тэатр, а людзі ў ім — акцёры!” — пісаў Уільям Шэкспір. І гэта менавіта так! Вучыць акцёрскаму майстэрству няпроста, і многія найвыдатнейшыя артысты не заўсёды могуць працаваць у аўдыторыі з будучым творцам. Акцёрскія школы складваліся стагоддзямі, і кожная нацыянальная школа мае свой падыход, свае асаблівасці да навучання акцёраў. Тое, што рабілі Ігнат Буйніцкі, Ула­дзіслаў Галубок і Еўсцігней Міровіч, потым працягвалі Вера Паўлаўна Рэдліх, вучаніца К.С.Станіслаўскага, якая вучыла мяне, і першыя выпускнікі нашай тэатральнай прафесійнай школы Аляксандр Іванавіч Бутакоў і Ілья Львовіч Курган, што развівалі Дзмітрый Аляксеевіч Арлоў, Канстанцін Мікалаевіч Саннікаў і Уладзімір Андрэевіч Маланкін, — несумненнае багацце сусветнай і нацыянальнай школы. Усе гэтыя людзі — выдатныя псіхолагі і аналітыкі чалавечай душы — уклалі ў сваіх вучняў, якія мелі задаткі да творчасці і патэнцыяльныя магчымасці, усё лепшае, набытае імі за доўгі жыццёвы час і прафесійны вопыт. І мы, выкладчыкі, іх вучні, працягваем удасканальваць нашу прафесійную тэатральную школу з улікам патрабаванняў часу, з улікам вопыту лепшых сусветных тэатральных школ. Таму наша тэатральная школа лічыцца адной з лепшых на еўрапейскай прасторы.

Да сказанага хачу дадаць яшчэ, што я шмат працую на радыё і тэлебачанні, агучваў фільмы-серыялы (“Гарады-героі”, “Вызваленая Еўропа”, “Гісторыя міліцыі ў асобах”). З гэтай нагоды не магу не ўспомніць сваё першае знаёмства з гэтым цудам тэхнікі — радыёкропкай (у дзяцінстве мы яе ўспрымалі менавіта так).

Калі ў вёску правялі радыё, гэта было са­праўднае свята. Слухаў усё і запісваў, пра што былі перадачы. Запомнілася, што тады часта чуў: “Чытаў Ілья Курган”, “Вёў перадачу Ілья Курган”, “Расказваў Ілья Курган” — сапраўдны беларускі Левітан. І калі ў інстытуце неяк сказалі, што сцэнічнае маўленне ў нас бу­дзе выкладаць Ілья Львовіч Курган, я сапраўды расхваляваўся. Гэта было неверагодна: той самы Курган, якога я чуў з дзяцінства па радыёкропцы, будзе вучыць мяне размаўляць і быць артыстам мастацкага чытання!

На першых занятках у аўдыторыю ўвайшоў невялікі чалавек з пашарпаным парт­фелем і сказаў, што ён Ілья Львовіч Курган. Я ўяўляў яго інакш. Мне здавалася, што такім голасам валодае чалавек незвычайнага росту, сапраўдны волат, а прыйшоў зусім просты чалавек. З ім я сябрую да сённяшняга дня, неаднаразова працаваў з ім на радыё. Ён, валодаючы філасафічным разуменнем жыцця, навучыў мяне не толькі думаць, чытаць і гаварыць, але і прывіў здольнасць спраўляцца з жыццёвымі недарэчнасцямі, шукаць выйсце з цяжкіх сітуацый. Пасля размоў з ім станавілася лёгка, як пасля споведзі.

— Уладзімір Андрэевіч, як вы лічыце, што вызначае лёс чалавека і яго прызначэнне?

— Чалавек — гаспадар свайго лёсу. І ён распараджаецца сваім лёсам самастойна. Якім чынам чалавек можа пазнаць самога сябе? Для гэтага ён павінен не сузіраць, а дзейнічаць! Паспрабуйце выканаць свой доўг — і вы адразу ўбачыце, чаго каштуеце. Наша жыццё як кінастужка. Здымкі ідуць пастаянна. У кагосці яны заканчваюцца раней, у кагосьці — пазней. Нехта ў гэтых кінасюжэтах іграе ў масоўцы, нехта выконвае эпізадычныя ролі, а хтосьці — галоўныя. І ў кожнага з акцёраў ёсць свая звышзадача. Кожны фільм нараджаецца на мантажным стале. І як наш галоўны рэжысёр — Гасподзь Бог — зманціруе гэты фільм з назвай “Жыццё”, пакажа час. А зараз, дзякуй богу, я запатрабаваны ў што­дзённым жыцці і творчасці, сюжэты з маім удзелам у гэтым серыяле яшчэ здымаюцца. Хочацца спадзявацца, што слова “канец” у маёй жыццёвай кінастужцы напішуць яшчэ не хутка.

Гутарыў Уладзімір ФАЛАЛЕЕЎ.
Фота з архіва Гродзенскага абласнога драматычнага тэатра
і акцёрскага агенцтва “МедыяпрафАРТ”.