Нагетсы апетытныя, бульба запечаная долькамі, біфштэкс “Смачны”, блінцы з каўбасой і сырам, курыныя катлеты — у вучняў сярэдняй школы № 2 Рагачова імя В.М.Калеснікава свой топ любімых страў. Пераход на новыя прынцыпы арганізацыі харчавання ва ўстанове ідзе паспяхова. Пра гэта сведчаць пустыя талеркі, якія дзеці пакідаюць пасля снедання, абеду і падвячорка. Падрабязнасці – у матэрыяле карэспандэнта “Настаўніцкай газеты”.
Загадчыца школьнай сталовай Ірына Рыгораўна Прус па прафесіі тэхнік-тэхнолаг грамадскага харчавання, скончыла Гомельскі дзяржаўны каледж кулінарыі, дзе атрымала 5 разрад кухара, 3 разрад афіцыянта і навыкі кандытара.
— З гэтага навучальнага года ў сувязі з пераходам на новыя прынцыпы арганізацыі харчавання ў школьных сталовых павінны працаваць кухары не ніжэй як 4 разраду. Сёння ім даводзіцца гатаваць фірменныя стравы — па арыгінальных рэцэптах і тэхналогіях, з новымі відамі сыравіны. Таму актуальным з’яўляецца пытанне навучання спецыялістаў. Зараз, напрыклад, у нас праходзіць навучанне практыкантка, якую мы падцягваем да 4 разраду. А нашы два кухары Вольга Яўгенаўна Малыга і Вольга Уладзіміраўна Новік ужо маюць адпаведныя разрады, як і Вольга Аляксандраўна Навіцкая, якая працуе ў буфеце. Паміж спецыялістамі пры неабходнасці ёсць поўная ўзаемазаменнасць.
Рабочы дзень у работнікаў кухні пачынаецца ў 4—5 гадзін раніцы. У дзевяць гадзін трэба паспець накарміць першых вучняў — першакласнікаў. Усяго ў школе вучыцца 803 дзіцяці. Можна ўявіць, якую нагрузку адчуваюць кухары. Яны ж працуюць не на паўфабрыкатах, робяць усё самі з прывезеных прадуктаў ад пачатку і да канца. Гатовая ежа захоўваецца тры гадзіны. Таму працэс гатавання ідзе бесперапынна на працягу ўсяго рабочага дня. Пазней за ўсіх, у 16.00, ядуць падвячорак вучні пачатковых класаў, якія застаюцца ў прадоўжанцы.
Такім чынам, для вучняў пачатковых класаў арганізуецца трохразовае харчаванне са снеданнем, абедам і падвячоркам (для тых, хто застаецца ў ГПД). Вучні 5—11 класаў ядуць адзін альбо два разы: гэта абед і падвячорак у выпадку, калі дзеці знаходзяцца ў школе больш за 10,5 гадзіны.
Увесь працэс на харчаблоку празрысты, кожны цэх абсталяваны відэакамерай. Асноўная задача Ірыны Рыгораўны — кантраляваць дзейнасць кухараў, закладку прадуктаў, весці журнал бракеражу гатовай харчовай прадукцыі, апрацоўваць заяўкі і складаць меню для кожнай узроставай групы вучняў. У сітуацыі недахопу рук загадчыца сталовай падключаецца да працэсу гатавання.
Работа кухараў механізаваная, у іх распараджэнні ёсць усё тэхналагічнае абсталяванне, якое дазваляе гатаваць здаровае харчаванне з прымяненнем зберагальных метадаў кулінарнай апрацоўкі. Параканвектамат у школу набылі некалькі гадоў назад. Кухары прайшлі навучанне рабоце на ім і ўжо гатовы дзяліцца вопытам. Практычна ўсе стравы ў школе гатуюцца на параканвектамаце, дзякуючы чаму ў прадуктах лепш захоўваюцца пажыўныя рэчывы. Тыя ж любімыя дзецьмі булачкі пякуць у параканвектамаце. Як выключэнне, у смажыльнай шафе кухары могуць запячы бульбу долькамі, так яна будзе больш румянай і прыгожай.
Перад установай стаіць асноўная задача — зрабіць харчаванне вучняў смачным, здаровым, збалансаваным і практычна безадходным, паменшыць харчовыя адходы да 10 працэнтаў.
— У школьным харчаванні, згодна з СанПіН, не павінна быць ні занадта салёнага і тлустага, ні вэнджанага, а таксама смажанага ў фрыцюры і ніякіх штучных дабавак. Калі выкарыстоўваецца маянэз, то спецыяльны школьны, без воцату. Што тычыцца выпечкі, то яна прапануецца 2 разы на тыдзень. Гэта можа быць сасіска ў цесце, смажанка або піца. Каўбаса ці сасіска толькі з добрым складам, але перавага ўсё ж аддаецца натуральнаму мясу, птушцы, рыбе, — тлумачыць Ірына Прус.
Многіх бацькоў хвалюе, ці ядуць дзеці супы. Для малодшых школьнікаў суп абавязкова ўключаны ў абедзеннае меню, а вось вучні старшых класаў, па выніках апытанняў, як правіла, ад першых страў адмаўляюцца. Кожны дзень Ірына Рыгораўна скідвае на тэлефон у групу класных кіраўнікоў інфармацыю аб магчымых варыянтах абедзенных комплексаў на заўтра, дзе ў тым ліку прапануецца і суп. Педагогі распаўсюджваюць інфармацыю дзецям. Так фарміруецца заяўка ад класа, дзе можа быць, напрыклад, выбрана 15 варыянтаў аднаго комплексу і 10 другога. Комплекс з супам у старшакласнікаў папулярнасцю не карыстаецца. Яны выбіраюць абед з салатам, гарачым, гарнірам, напіткам і дэсертам, у якасці якога можа быць булачка, ёгурт, сырок глазіраваны, садавіна ў вялікім асартыменце.
А як жа салаты? Па словах Ірыны Рыгораўны, гэта страва на аматара. Так было заўсёды. Ёсць тыя, хто есць усе салаты, і тыя, хто іх зусім не ўжывае, нават дома. Усё вельмі індывідуальна. Калі салаты з агуркамі і памідорамі нядрэнна ідуць, то традыцыйную моркву, буракі, капусту не заўсёды ядуць з апетытам. Яшчэ адна тэма — рыбныя стравы, якія неабходна ўключаць у меню. Калі адна рыбная страва не карыстаецца попытам, то ўводзіцца іншая, напрыклад, замест рыбы смажанай гатуюцца батончыкі рыбныя запечаныя.
На сайце школы размешчана спасылка на сайт Міністэрства адукацыі, дзе ёсць электронны інфармацыйны зборнік тэхналагічных карт страў і вырабаў, распрацаваных з улікам смакавых пераваг навучэнцаў. У школе збіраюцца саветы па харчаванні, арганізуецца анкетаванне дзяцей і бацькоў, каб улічыць усе іх пажаданні і прапановы. Школа цесна супрацоўнічае з тэхналагічнай службай цэнтра па забеспячэнні работы бюджэтных арганізацый. Іх спецыялісты па запыце пры неабходнасці дапрацоўваюць тэхналагічныя карты на стравы, якія ўпершыню ўводзяцца.
Так, у зімовае меню школы зараз уключаны новыя фірменныя стравы, якія папярэдне былі пратэсціраваны і атрымалі станоўчую ацэнку дзяцей. Гэта батончыкі рыбныя запечаныя, гняздзечкі са свініны з агароднінай, ялавічына па-ціхініцку, бульба тушаная “Златка”, напіткі “Крынічка” і “Фантастык”.
— Ахоп харчаваннем у школе практычна стапрацэнтны, — гаворыць дырэктар школы Мікалай Уладзіміравіч Белавусаў. — Толькі некаторыя дзеці харчуюцца праз буфет. Дзякуючы пілотнаму праекту, у буфеце з’явіўся свой асартымент і пералік прадуктаў. Школьнікам прапануецца вялікі выбар салатаў, мясных страў, напіткаў, а таксама малако і малочныя кактэйлі, ёгурты, сокі, сыркі глазіраваныя, пасты тварожныя, мармелад, вафельныя батончыкі, зефір, пячэнне, казінакі і іншыя смачнасці з маркіроўкай “для дзяцей школьнага ўзросту”.
Але галоўнае, на думку дырэктара, гэта прывіць любоў да гарачага харчавання. Тут на дапамогу прыходзяць класныя кіраўнікі. Калі ахоп гарачым харчаваннем у класе стапрацэнтны, педагог атрымлівае бонус да зарплаты — 10—15 працэнтаў ад акладу. Прапаганда здаровага харчавання вядзецца праз тлумачальную работу, падчас класных тэматычных гадзін, пазакласных мерапрыемстваў. У школе выдаецца газета “Непаўторныя навіны з 2-й”, праз якую трансліруюцца пытанні здаровага ладу жыцця, а таксама праз розныя месенджары і сацсеткі. У вучнёўскім калектыве створаны агітбрыгады па гэтай тэме, практыкуюцца новыя формы, напрыклад, дыялог з дарослым з запрашэннем розных спецыялістаў. Работа ідзе комплексная: бо трэба не толькі згатаваць смачна і карысна, каб мінімізаваць колькасць адходаў, але і расказаць пра карысць страў. Праблема бачыцца і ў тым, што дома дзіця можа захапляцца фастфудам. Таму вядзецца тлумачальная работа з бацькамі на агульнашкольных сходах з запрашэннем валеолагаў.
Калі ў Рагачоўскім раёне ладзяцца вялікія святы, на іх па традыцыі мясцовыя ўстановы прадстаўляюць свае тэматычныя падворкі з рознай прадукцыяй. 2-я школа Рагачова заўсёды выстаўляе тэматычныя стравы, як правіла, беларускай кухні, за што атрымлівае дыпломы і каштоўныя прызы.
Надзея ЦЕРАХАВА
Фота аўтара
