Традыцыя займацца пошукавай і даследчай дзейнасцю зарадзілася ў Вышамірскай сярэдняй школе Рэчыцкага раёна яшчэ ў 1950-я гады. Цікаўнасць, інтарэс да пошуку абудзіла тады ў сэрцах дзяцей вядомая ў рэгіёне настаўніца гісторыі Валянціна Аляксандраўна Бадзюк. Пазней, у 1970-я гады, справу працягнула яе вучаніца Тамара Мікалаеўна Кротава.
Экскурсіі, паходы, экспедыцыі, урокі мужнасці, добраўпарадкаванне воінскіх пахаванняў — тыя актыўныя формы работы, якімі карысталіся В.А.Бадзюк і Т.М.Кротава. Гэтыя дзеянні дапамагалі не толькі пашыраць кругагляд дзяцей, але і дапамагалі збіраць вялікую базу дакументаў, фотаздымкаў, успамінаў. Сіламі гэтых педагогаў, іх выхаванцаў быў створаны школьны музей, які стаў цэнтрам пошукавай, краязнаўчай, даследчай і асветніцкай дзейнасці ва ўстанове адукацыі на доўгія гады. Большасць прадметаў экспазіцыі “Вялікая Айчынная вайна” былі сабраны падчас разнастайных выхадаў за межы ўстановы адукацыі.
Пошукавікі сустракаліся з ветэранамі, якія ўдзельнічалі ў вызваленні вышамірскай зямлі ў лістападзе 1943 года, запісвалі ўспаміны відавочцаў вайны, вялі гутаркі з роднымі загінуўшых. Здараліся нечаканыя сустрэчы. Падчас аднаго з візітаў да родных Пятра Варфаламеевіча Канька — салдата Чырвонай Арміі, імя якога выбіта на пліце брацкай магілы вёскі Вышамір, — сустрэлі яго дома жывым! Ён страціў нагу, пахавальная прыйшла родным па пошце, але хутка ён прыехаў дадому. Той выпадак яшчэ больш узмацніў упэўненасць у тым, што ваенна-патрыятычная работа павінна стаць рэгулярнай.
Створаны раней моцны падмурак і якасны арыенцір былых настаўнікаў да нашых дзён дазваляе сучаснаму педкалектыву і многім пакаленням вучняў актыўна рухацца ў названым кірунку. На сучасным этапе асноўная задача ваенна-патрыятычнай дзейнасці ўстановы адукацыі — гэта захаванне, сістэматызацыя і папулярызацыя даных пра герояў-ветэранаў, вайсковыя часці, ахвяр генацыду, вязняў фашысцкай Германіі.
Успаміны ўдзельнікаў вайны, іх родных размяшчаюцца ў музеі, на школьным сайце, у сацыяльных сетках установы адукацыі. Афармляюцца альбомы “Летапіс славы народнай”, “Землякі-франтавікі” і “Кніга Вялікай Айчыннай вайны”, дзе можна знайсці фотаздымкі, лісты з фронту, узнагародныя дакументы і інш.
Ажыццяўляецца пошук даных пра загінуўшых воінаў. Напрыклад, у красавіку 2024 года ў рамках акцыі “Мы жывыя, пакуль нас памятаюць” былі даследаваны ўсе замацаваныя за школай воінскія пахаванні, якія размешчаны на тэрыторыі пяці вёсак. Інфармацыю пра кожнага воіна ўдакладнялі на сайтах “Памяць народа”, “Подзвіг народа”, “Партызаны Беларусі”, а таксама дапаўнялі біяграфічнымі звесткамі са школьнага музея. Пра кожны мясцовы помнік і брацкую магілу зрабілі кароткія відэаролікі, у якіх расказалі гісторыю мемарыялаў. Атрыманыя пашпарты воінскіх пахаванняў з актыўнымі спасылкамі размясцілі на школьным сайце.
Падчас акцыі “Гісторыя Перамогі ў тварах” знайшлі звесткі пра ўсіх Герояў Савецкага Саюза, лёс якіх быў звязаны з гісторыяй Вышамірскага краю: Тачмамеда Ніязмамедава (пахаваны ў брацкай магіле Вышаміра), Барыса Царыкава, Максіма Апарына, Мікалая Міхайлава (загінулі падчас вызвалення гэтай зямлі, але пахаваны на Лоеўшчыне), Аляксандра Леўчанку (атрымаў самае высокае званне за подзвіг, які здзейсніў у наваколлі Вышаміра).
У рамках святкавання 80-годдзя вызвалення Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў у школе арганізаваны ўдзел дзяцей і дарослых у разнастайных творчых і даследчых конкурсах, акцыях, гадзінах памяці, уроках мужнасці, экскурсіях, паходах. Лепшыя традыцыі, закладзеныя былымі пакаленнямі, працягваюцца ва ўстанове адукацыі.
Мы імкнёмся давесці вучням важную думку: гістарычная памяць не мае тэрміну даўнасці. Вялікая Айчынная вайна — гэта няскончаная гістарычная падзея. Яе водгалас напрамую ўплывае на шэраг пакаленняў, у тым ліку і на сучаснае. Як прыклад — гісторыя аднаго брацкага пахавання, пра якое раскажу падрабязней.
На ўскраіне вёскі Маладуша Рэчыцкага раёна размешчана брацкая магіла савецкіх воінаў. Датуецца яна 1943 годам. Тады, у халодны лістапад, мужныя, смелыя, самаадданыя салдаты Чырвонай Арміі, здзейсніўшы подзвіг падчас фарсіравання Дняпра, рушылі далей, пачаўшы Гомельска-Рэчыцкую вызваленчую аперацыю. Сотні байцоў ахвяравалі сваё жыццё, вызваляючы тэрыторыю раёна, у тым ліку вёску Маладуша і суседнія. Там жа яны знайшлі апошні прытулак — у сырой зямлі. Скончылася вайна Вялікай Перамогай. Радасць была ўсеагульнай, азмрочваў яе толькі смутак па загінуўшых воінах-вызваліцелях.
Мінула шмат гадоў з дня вызвалення Беларусі, але тыя ж самыя эмоцыі выклікаюць гістарычныя ўспаміны ў сучаснікаў. Сімвалічна выглядае помнік на брацкай магіле — гэта воін, а побач з ім маленькая дзяўчынка. Унізе — гранітныя пліты, на іх змешчана больш за 100 прозвішчаў герояў вайны. Штогод тут збіраюцца людзі на памятныя мерапрыемствы, ніхто не застаецца абыякавым.
Вось і 7 мая 2024 года каля маладушскай брацкай магілы прайшоў мітынг. Адбылося перапахаванне астанкаў двух воінаў, якія знайшлі каля суседняй вёскі Сяргееўкі. Кажуць, што вайна не скончана, пакуль застаецца хаця б адзін салдат, які загінуў і не быў пахаваны. Імёны гэтых воінаў яшчэ не ўстанавілі, але пошукавая работа вядзецца. Ёй займаюцца навукоўцы, вайскоўцы, настаўнікі і, канечне, школьнікі, якія прысутнічалі на мерапрыемстве.
Хрысціна ІВАНЧЫКАВА,
настаўніца гісторыі і грамадазнаўства
Вышамірскай сярэдняй школы Рэчыцкага раёна
