Будуючы работу на даверы, падтрымцы і ўзаемапавазе, дырэктар сярэдняй школы № 3 Барысава Наталля Грышчанка стварыла паспяховую адукацыйную прастору, у якой кожны педагог і вучань выконваюць сваю адметную ролю. Падрабязнасці — у матэрыяле карэспандэнта “Настаўніцкай газеты”.
Школа — гэта каманда
— Наталля Мікалаеўна, вы кіруеце школай больш за 16 гадоў. Якія падыходы мянялі ў кіраванні, стаўшы дырэктарам?
— Пачатак майго шляху як кіраўніка школы не быў імгненным узлётам. Хутчэй, гэта быў паступовы, пільны ўздым па прыступках. Я пачынала сваю кар’еру настаўніцай пачатковых класаў. Помню, як хвалявалася перад сваім першым урокам, перажывала за кожнага вучня, старалася зрабіць заняткі цікавымі і карыснымі. Працуючы настаўніцай, бачыла мноства рэчаў, якія можна было б палепшыць, прычым не толькі ў вучэбным працэсе, але і ў арганізацыі работы школы ў цэлым. Мяне заўсёды цікавіла магчымасць уплываць на больш маштабныя працэсы, спрыяць развіццю ўстановы адукацыі як адзінай сістэмы. Паступова зразумела, што магу быць больш эфектыўнай у гэтым на кіруючай пасадзе, з’явілася жаданне прымяніць свае веды і вопыт на больш шырокім узроўні. Таксама вялікую ролю адыграла падтрымка калег і настаўнікаў, якія ўбачылі ўва мне патэнцыял кіраўніка.
Не хаваю, спачатку было вельмі складана. Пераход ад работы з асобнымі вучнямі і прадметам да кіравання цэлым калектывам — гэта сур’ёзны крок. Даводзілася вучыцца хутка прымаць рашэнні, эфектыўна размяркоўваць час і рэсурсы, вырашаць канфлікты, і ўсё гэта пры недахопе вопыту кіраўніцтва. Адной з галоўных цяжкасцей была неабходнасць змяніць традыцыі, якія таго ўжо даўно патрабавалі, і перабудаваць работу ўсёй школы. Не ўсе былі гатовы да змяненняў, але паступова мы дасягнулі разумення і падтрымкі. Школа — гэта каманда, і толькі сумеснымі намаганнямі можна дасягнуць поспеху.
— Што паўплывала на ваш светапогляд як кіраўніка?
— Кіраваць школай — вялікі гонар і адказнасць. На фарміраванне майго светапогляду як кіраўніка паўплывала мноства фактараў. Напэўна, самае важнае — гэта штодзённае ўзаемадзеянне з дзецьмі, настаўнікамі і бацькамі. Работа ў адукацыйнай сферы вучыць эмпатыі, цярпенню і разуменню індывідуальных патрэб кожнага. Я зразумела, што поспех школы залежыць не толькі ад паспяховасці, але і ад створанай атмасферы даверу, падтрымкі і ўзаемапавагі. Выпадкі, калі ўдаецца дапамагчы дзіцяці пераадолець цяжкасці або бачыць, як вучні раскрываюць свой патэнцыял, — гэта бясцэнны вопыт, які фарміруе мой падыход да кіраўніцтва.
Школа — складаны механізм, дзе кожны адыгрывае сваю ролю. Кіраванне навучыла мяне паважаць калектыўную працу, дэлегаваць паўнамоцтвы і ствараць каманду, дзе кожны адчувае сябе каштоўным і матываваным. Уменне выслухаць розныя пункты гледжання, знайсці кампраміс і матываваць калег да дасягнення агульных мэт — гэта ключавыя навыкі, якія пастаянна ўдасканальваю.
За гады работы даводзілася сутыкацца з рознымі выклікамі — ад недахопу фінансавання да змянення адукацыйных стандартаў. Пераадоленне гэтых цяжкасцей навучыла мяне адаптавацца, быць гнуткай і шукаць крэатыўныя рашэнні. Гэта сфарміравала маё разуменне таго, што кіраўнік павінен быць не толькі стратэгам, але і эфектыўным менеджарам, здольным вырашаць практычныя праблемы. У канчатковым выніку мой светапогляд як кіраўніка заснаваны на прынцыпах гуманізму, прафесіяналізму і пастаяннага самаўдасканалення. Я веру, што галоўная мэта школы — гэта выхаванне гарманічна развітой асобы, гатовай да жыцця ў сучасным грамадстве.
— Як працуеце з калектывам у плане метадычнай, адміністрацыйнай работы?
— Метадычная і адміністрацыйная работа — гэта два бакі аднаго медаля. У плане метадычнай работы актыўна прапагандую калегіяльнасць. Рэгулярна праводзім педсаветы, на якіх не толькі абмяркоўваем адміністрацыйныя пытанні, але і дзелімся паспяховымі методыкамі, праводзім майстар-класы, арганізуем адкрытыя ўрокі. У школе створаны рабочыя групы па прадметах, дзе настаўнікі могуць абмяркоўваць праблемы, ствараць новыя праекты і метадычныя распрацоўкі. Асаблівую ўвагу ўдзяляю інавацыйным метадам навучання і выкарыстанню лічбавых тэхналогій. Я разумею, што кожны настаўнік унікальны, таму стараюся ўлічваць індывідуальныя патрэбы і прафесійныя інтарэсы кожнага супрацоўніка, даючы магчымасць выбіраць напрамкі прафесійнага росту і ўдзельнічаць у тых праектах, якія ім найбольш цікавыя. Адміністрацыйную работу будую на аснове выразна вызначаных мэт і задач. Усе важныя рашэнні прымаюцца калегіяльна, з улікам меркавання педагагічнага калектыву. Я імкнуся да максімальнай празрыстасці ў дзейнасці: настаўнікі заўсёды ведаюць пра планы школы, вынікі працы, змяненні ў нарматыўных дакументах. Таксама рэгулярна праводжу нарады, на якіх абмяркоўваем актуальныя пытанні.
Важная частка маёй работы — падтрымка настаўнікаў, дапамога ў вырашэнні праблем, заахвочванне за дасягненні. Я цаню іх працу і імкнуся стварыць умовы для іх прафесійнага і асобаснага росту.
У цэлым мая стратэгія накіравана на стварэнне сінергіі паміж метадычнай і адміністрацыйнай работай. Я веру, што толькі пры спалучэнні высокага прафесіяналізму настаўнікаў і эфектыўнага адміністравання можна дасягнуць сапраўдных поспехаў у адукацыі. І я ўвесь час працую над паляпшэннем гэтых працэсаў, прыслухоўваюся да меркавання калектыву і адаптуюся да зменлівых умоў.
Функцыі кіраўніка можна падзяліць на некалькі катэгорый, а іх важнасць можа вар’іравацца ў залежнасці ад канкрэтных умоў і прыярытэтаў школы. У першую чаргу важна вызначэнне доўгатэрміновых мэт развіцця ўстановы, фарміраванне стратэгіі па іх дасягненні, адаптацыя да змяненняў у адукацыйнай прасторы. Эфектыўнае выкарыстанне фінансавых, кадравых, матэрыяльна-тэхнічных рэсурсаў для дасягнення стратэгічных мэт, пошук і ўкараненне інавацыйных метадаў навучання, тэхналогій і падыходаў да кіравання таксама маюць значэнне. Вялікая роля адводзіцца і дакладным, своечасовым зносінам з настаўнікамі, вучнямі, бацькамі, уменню будаваць даверныя адносіны. Уменне знаходзіць кампрамісы і прымаць рашэнні ў складаных сітуацыях, правільнае размеркаванне абавязкаў паміж супрацоўнікамі, давер да сваіх падначаленых і прадастаўленне ім самастойнасці — гэта ўсё вызначальныя функцыі дырэктара школы, якія патрабуюць гарманічнага спалучэння ўсіх пералічаных аспектаў.
Узор для пераймання
— Што вам дапамагае весці за сабой калектыў? Што трэба рабіць, каб калегі вас разумелі і слухалі?
— Залог паспяховай работы з калектывам — гэта спалучэнне некалькіх фактараў. Па-першае, узаемная павага. Я стараюся ставіцца да кожнага педагога як да асобы, улічваю яго меркаванне, цаню прафесіяналізм і ўклад у агульную справу. Неабходна, каб кожны адчуваў сябе пачутым і значным. Гэта стварае атмасферу даверу і адкрытасці, дзе людзі не баяцца выказваць ідэі і прапановы.
Наступны складнік — дакладнае бачанне і пастаноўка мэт. Калектыў павінен разумець, куды мы рухаемся, якія задачы перад намі стаяць. Я стараюся фармуляваць мэты зразумела і даступна, тлумачу, чаму яны важныя і як кожны можа ўнесці свой уклад у іх дасягненне. Агульны курс, агульная мэта — гэта гуртуе. Падтрымка і настаўніцтва — яшчэ адзін сакрэт стварэння каманды. Я заўсёды гатова падтрымаць сваіх калег, дапамагчы ім у вырашэнні праблем, падзяліцца сваім вопытам. Важна не толькі патрабаваць вынікаў, але і дапамагаць людзям развівацца прафесійна і асобасна, слухаць і ўлічваць меркаванне ўсіх, нават калі яно адрозніваецца ад майго. Адкрыты дыялог — аснова эфектыўнай работы. А яшчэ сакрэт у асабістым прыкладзе. Лічу, што кіраўнік павінен быць узорам для пераймання, паказваць гатоўнасць працаваць на роўных, быць адказным і ініцыятыўным. Калі я сама захоплена сваёй справай, гэта зараджае і матывуе калег. Кіраванне калектывам — гэта пастаянная работа над сабой, над адносінамі з людзьмі. Гэта нялёгка, але вельмі важна для дасягнення поспеху, і я ўвесь час вучуся гэтаму мастацтву.
— На што звяртаеце ўвагу, прымаючы на работу маладых спецыялістаў? Што для вас як для кіраўніка важна ўбачыць у маладых калегах?
— Прымаючы ў калектыў маладых спецыялістаў, звяртаю ўвагу на некалькі ключавых аспектаў. Сярод іх — прафесійныя кампетэнцыі і навыкі: веды ў галіне выкладання, уменне тлумачыць складаныя тэмы даступна і цікава, а гэта не толькі веданне тэорыі, але і валоданне методыкамі выкладання. Уменне працаваць у камандзе таксама ў спісе патрабаванняў: школа — гэта калектыў, паспяховая работа якога залежыць ад супрацоўніцтва з калегамі, кіраўніцтвам і бацькамі. Трэба, каб малады спецыяліст умеў узаемадзейнічаць, слухаць і ўлічваць меркаванне іншых. Неабходны і камунікатыўныя навыкі. Зразумелае і дасведчанае выкладанне сваёй думкі, уменне наладзіць кантакт з дзецьмі і бацькамі, эфектыўнае падтрыманне зносін у розных сітуацыях таксама патрэбны маладым калегам. Сюды ж можна аднесці матывацыю і імкненне да самаразвіцця: работа настаўніка патрабуе пастаяннага навучання і ўдасканалення. Малады спецыяліст павінен мець жаданне вучыцца, развівацца прафесійна і быць у курсе сучасных тэндэнцый у адукацыі. Адказнасць і дысцыплінаванасць, крэатыўнасць і ініцыятыўнасць для мяне як для дырэктара не менш важныя. У цэлым пры выбары маладых спецыялістаў шукаю не проста прафесіяналаў, а людзей, якія любяць сваю работу, гатовы пастаянна вучыцца і ўкладваць душу ў адукацыю будучага пакалення.
Бацькоўскія дні
— Наталля Мікалаеўна, узаемадзеянне школы і сям’і заўсёды было і будзе актуальным. Як будуеце работу з бацькамі?
— Лічу, што паспяховая адукацыя дзіцяці — гэта вынік сумеснай працы школы і сям’і. Таму мы надаём узаемадзеянню з бацькамі вельмі вялікае значэнне і стараемся будаваць яго на прынцыпах адкрытасці, даверу і ўзаемнай павагі. Наша стратэгія шматгранная: выкарыстоўваем розныя інструменты для інфармавання бацькоў аб паспяховасці і паводзінах іх дзяцей, імкнёмся не толькі інфармаваць, але і далучаць дарослых да ўдзелу ў жыцці школы. Часта праводзім бацькоўскія дні, падчас якіх дарослыя могуць азнаёміцца з жыццём школы знутры. Мы бачым у бацьках не пасіўных назіральнікаў, а актыўных партнёраў у адукацыйным працэсе. Мы адкрыты да дыялогу, гатовы выслухаць іх меркаванне і ўлічыць усе прапановы. Для нас важна стварыць атмасферу ўзаемнага даверу і супрацоўніцтва, дзе праблемы вырашаюцца разам. Выхаванне дзяцей — гэта складаны працэс, і бацькам неабходна падтрымка і дадатковая інфармацыя. Таму ў межах рэспубліканскага праекта “Бацькоўскі ўніверсітэт” арганізуем семінары, майстар-класы і трэнінгі па розных актуальных тэмах — ад псіхалогіі развіцця дзяцей да методык навучання. Вядома, не заўсёды атрымліваецца знайсці агульную мову з бацькамі: ва ўсіх розныя ўяўленні пра метады выхавання і навучання. У такіх выпадках стараемся знайсці індывідуальны падыход, цярпліва тлумачачы сваю пазіцыю і слухаючы меркаванне сям’і.
Наталля САХНО
Фота Алега ІГНАТОВІЧА
