Сёння час дыктуе асаблівыя патрабаванні да сучаснага чалавека: на першым месцы стаяць уменні адшукаць неабходную інфармацыю і карыстацца ёй пры неабходнасці, а не патэнцыял ведаў асобы. Іншымі словамі, важным становіцца ўменне прымяняць атрыманыя веды ў штодзённым жыцці, а таксама ў змененых сітуацыях.
Характэрнай асаблівасцю, якая вылучае прадмет “Інфарматыка” з шэрага іншых прадметаў, з’яўляецца яго прыкладны характар: асноўную каштоўнасць маюць толькі тыя веды, якія знаходзяць прымяненне на практыцы. Гэтае сцвярджэнне пакладзена ў аснову сістэмы практыка-арыентаванага навучання.
У сувязі з гэтым асаблівае значэнне набываюць практыка-арыентаваныя задачы, прымяненне якіх на ўроках інфарматыкі дазволіць узмацніць практычную скіраванасць навучання, пакажа значнасць прадмета для вырашэння жыццёва важных задач, будзе спрыяць фарміраванню ключавых кампетэнцый.
У канцэпцыі вучэбнага прадмета “Інфарматыка” вылучаны наступныя кампетэнцыі:
— асобасныя;
— прадметныя;
— метапрадметныя.
Зыходзячы з вышэйсказанага, умоўна падзелім практыка-арыентаваныя заданні на тры асноўныя групы:
— заданні, якія маюць міжпрадметны характар;
— заданні, якія змяшчаюць інфармацыю з розных галін прафесійнай дзейнасці чалавека;
— заданні, якія адносяцца да асобы і да жыцця грамадства ў цэлым: развіццё здольнасці да самаразвіцця і самаадукацыі, самастойнай дзейнасці.
На наш погляд, пры жаданні кожную задачу, якую настаўнік плануе прапанаваць навучэнцам на ўроку, можна ператварыць у практыка-арыентаваную. Канечне, для яе канструявання і фармулёўкі педагогу неабходна будзе выкарыстоўваць свой творчы патэнцыял.
Адзначым, што практыка-арыентаванае заданне павінна змяшчаць наступныя элементы: сітуацыя, праблема, задача. Таксама пры фармулёўцы такіх заданняў неабходна памятаць пра тое, што задача павінна быць цікавай і прывабнай для большасці навучэнцаў класа або класа ў цэлым, закранаць іх кола інтарэсаў, жыццёвы вопыт і г.д.
Прывядзём некалькі прыкладаў распрацаваных намі практыка-арыентаваных заданняў з розных раздзелаў курса інфарматыкі.
Клас 6. Тэма ўрока: “Электронная пошта”
| Традыцыйнае заданне | Практыка-арыентаваныя заданні (заданні, якія адносяцца да асобы і да жыцця грамадства ў цэлым) |
| Выберыце правільныя адказы на пытанне.
Якія адрасы электроннай пошты запісаны няправільна? а) Ольга@tut.by б) 123@mail.ru в) Svetl@na@rambler.ru г) light@yandex,by д) Minsk@mail.ru |
Саша напісаў сябрам пяць электронных пісьмаў, адзначыўшы наступныя адрасы электроннай пошты:
а) sv2018@ttu.by б) Summer2018@.ru в) school@yandex:by г) Olga@mail.ry д) Sh18@rambler.ru Аднак частка пісьмаў не была адпраўлена атрымальнікам, таму што адрасы электроннай пошты былі напісаны няправільна. Адзначце, па якіх адрасах пісьмы не дайшлі. Чаму? |
| Якія асноўныя этычныя правілы пры зносінах па электроннай пошце вы ведаеце? | Вадзім напісаў пісьмо сябру. Абмяркуйце ў парах і назавіце пяць памылак, якія ён зрабіў пры напісанні пісьма.
Прыклад пісьма:
|
Клас 7. Тэма ўрока: “Праграмнае забеспячэнне. Класіфікацыя праграмнага забеспячэння. Шкодныя праграмы і спосабы абароны ад іх”
| Традыцыйнае заданне | Практыка-арыентаванае заданне (заданне, якое адносіцца да асобы і да жыцця грамадства ў цэлым) |
| Выберыце са спіса асноўныя прыметы з’яўлення шкодных праграм і дапоўніце атрыманы спіс яшчэ дзвюма прыметамі: | Маша, працуючы на сваім камп’ютары, заўважыла, што апошні час адбываецца частае завісанне аперацыйнай |
| а) павольная работа камп’ютара;
б) звычайная работа камп’ютара; в) нечаканае значнае павелічэнне колькасці файлаў на дыску; г) няправільная работа праграм, якія раней функцыянавалі паспяхова; д) атрыманне па электроннай пошце нечаканых паведамленняў; е) частае завісанне аперацыйнай сістэмы |
сістэмы, на дыску нечакана значна павялічылася колькасць файлаў, праграмы, якія раней паспяхова працавалі, пачалі даваць збоі.
У чым можа быць прычына такіх “паводзін” камп’ютара? Ці варта Машы хваляваца з гэтай нагоды? Якія дзеянні Маша павінна зрабіць у першую чаргу? |
Адзначым, што ў тэме “Арганізацыя вылічэнняў” раздзела “Асноўныя алгарытмічныя канструкцыі” (7 клас) можна складаць праграмы для рашэння задач на вылічэнні, асноўваючыся на мясцовым матэрыяле, на правядзенні разлікаў у розных сітуацыях. Гэта дасць магчымасць паказаць навучэнцам практычную значнасць і эфектыўнасць выкарыстання мовы праграмавання для рашэння задач, якія могуць быць прадыктаваны самім жыццём.
У якасці прыкладу прывядзём наступныя задачы:
- Дзеці з класам сабраліся на экскурсію ў Полацк. Дапамажыце разлічыць, колькі часу ў іх зойме дарога ў адзін бок, калі яны жывуць у Бабруйску, а адлегласць да Полацка — 473,745 м. Сярэдняя хуткасць аўтобуса 70 км/г.
- Сярожа вырашыў набыць у магазіне пісьмовыя прылады для школы. Складзіце праграму, якая вызначыць, ці хопіць Сярожу грошай на здзяйсненне пакупкі, калі яму неабходна купіць N сшыткаў па цане 1 рубель 20 капеек і Х ручак па цане 2 рублі 80 капеек, а ён валодае сумай у 10 рублёў.
Вялікія магчымасці ўкаранення ў вучэбны працэс практыка-арыентаваных заданняў дае вывучэнне графічных рэдактараў. Рэкламныя буклеты, плакаты, лістоўкі, віншавальныя паштоўкі — вось далёка не поўны пералік дакументаў, якія можна ствараць у рэдактарах Paint (6 клас), Inscape ці CorelDraw (7, 8 клас), MacromediaFlash (8, 9 клас). Узмацненню практычнай значнасці гэтых праграм, на наш погляд, будзе спрыяць і арыентацыя на святы, якія па календары супадаюць з тэмамі, што вывучаюцца, на глабальныя праблемы, на падзеі ў жыцці грамадства ў цэлым.
Напрыклад, тэмы “Стварэнне і рэдагаванне вектарнай выявы” і “Аперацыі над аб’ектамі вектарнай выявы” з раздзела “Работа з вектарнай графікай” (7 клас) вывучаюцца напярэдадні Дня Перамогі. Тут дарэчы прапанаваць навучэнцам стварыць лістоўку або віншавальную паштоўку да свята. Пры вывучэнні тэмы “Стварэнне і рэдагаванне выяў” з раздзела “Апрацоўка растравых выяў” (6 клас) можна прапанаваць навучэнцам прымяніць атрыманыя веды для стварэння святочнай паштоўкі да Дня маці.
Заўсёды актуальнымі з’яўляюцца практыка-арыентаваныя заданні, у якіх прапануецца, напрыклад, стварыць плакат, які тлумачыць правілы паводзін на дарозе; лістоўку, што заклікае эканоміць ваду, берагчы цяпло або электрычнасць; буклет, які змяшчае правілы паводзін у лесе, на лёдзе, на вадзе.
Клас 6. Тэма ўрока: “Стварэнне выяў”
| Традыцыйнае заданне | Практыка-арыентаванае заданне (заданне, якое змяшчае інфармацыю з розных галін прафесійнай дзейнасці) |
Стварыце выяву, паказаную на малюнку |
Заданне “Мастакі”
1. У графічным рэдактары Paint стварыце выяву на адну з тэм: — эмблема летняга Еўрапейскага алімпійскага фестывалю “Мінск-2019”; — “Захаваем зямлю”; — “Бяспечны пераход”. Тэму могуць выбіраць як самі навучэнцы, так і настаўнік. 2. Прапанаваць навучэнцам у якасці мастакоў-ілюстратараў аформіць дзіцячую кнігу з вершамі. Кожны вучань атрымлівае чатырохрадкоўе з аднаго верша |
Клас 9. Тэма ўрока: “Пераўтварэнне аб’ектаў”
| Традыцыйнае заданне | Практыка-арыентаванае заданне (заданне, якое мае міжпрадметны характар) |
| Намалюйце і трансфармуйце фігуру | Уявіце, што вы — мультыплікатар-аніматар. Выкарыстоўваючы інструменты для пераўтварэння фігур, стварыць малюнкі да наступных фрагментаў мультфільмаў:
1) В лесу родилась елочка… Срубил он нашу елочку… И вот она нарядная… (працягваем працаваць з файлам “Елка”). 2) Знесла курачка яйка… Мышка бегла, хвосцікам махнула, яйка ўпала і разбілася… 3) Царэўна-жабка |
Клас 9. Тэма ўрока: “Анімацыя формы”
| Традыцыйнае заданне | Практыка-арыентаванае заданне (заданне, якое мае міжпрадметны характар) |
| Стварыце анімацыю формы | Уявіце, што вы прыняты ў каманду мультыплікатараў. Выкарыстоўваючы існуючыя веды, стварыце анімацыю формы (ператварэнні):
1) боты-скараходы — у кілім-самалёт; 2) жаба — у царэўну; 3) гарбуз — у карэту; 4) вусень — у матылька |
Пры вывучэнні тэкставага рэдактара вельмі зручна рэалізоўваць міжпрадметныя сувязі практычна з любым школьным прадметам — выпраўленне памылак у тэксце, устаўка прапушчаных літар у адпаведнасці з правілам, пабудова лагічных ланцужкоў, увод матэматычных, фізічных, хімічных формул або выпраўленне памылак у формулах, стварэнне логіка-сэнсавых мадэлей па матэрыяле параграфа іншага прадмета. Адпрацоўваючы ўменні ствараць спісы, табліцы ў якасці матэрыялу можна выкарыстоўваць мясцовы матэрыял, а таксама інфармацыю, якая ляжыць у сферы інтарэсаў навучэнцаў канкрэтнага класа.
Напрыклад:
— скласці спіс вядомых людзей нашай мясцовасці (тэма “Стварэнне і фармаціраванне спісаў”, раздзел “Тэхналогія апрацоўкі тэкставых дакументаў”, 8 клас);
— скласці табліцу “Палацава-паркавыя комплексы Беларусі: вядомыя і невядомыя” (тэма “Стварэнне і фармаціраванне табліц”, раздзел “Тэхналогія апрацоўкі тэкставых дакументаў”, 8 клас);
— прачытаць тэкст верша і вылучыць асноўную думку, якую хацеў данесці да нас аўтар (тэма “Фармаціраванне сімвалаў і абзацаў”, раздзел “Тэхналогія апрацоўкі тэкставых дакументаў”, 6 клас).
Клас 8. Тэма ўрока: “Пошук і замена ў тэксце. Праверка правапісу”
| Традыцыйнае заданне | Практыка-арыентаванае заданне (заданне, якое змяшчае інфармацыю з розных галін прафесійнай дзейнасці) |
| Як знайсці ў тэксце слова? | Уявіце, што вы праглядаеце вынікі спаборніцтваў (удзелу ў конкурсе) або выйгрышу ў латарэю, якія ўяўляюць са |
| Колькі разоў у тэксце сустракаецца слова… | бой тэкставы дакумент з 20 старонак, і вам неабходна хутка знайсці свой вынік.Якой функцыяй тэкставага рэдактара вы скарыстаецеся?
Складзіце ўзор, па якім можна знайсці вынік, што патрабуецца |
| Традыцыйнае заданне | Практыка-арыентаванае заданне (заданне, якое мае міжпрадметны характар) |
| Скарыстаўшыся праверкай правапісу, выправіць у тэксце памылкі, выканаць замену | Пасля распазнавання сканіраванага тэксту на беларускай мове вы высветлілі, што ў ім на ўсіх 10 старонках літары “і” замяніліся лічбай 1. Складзіце ўзор пошуку і замены, які дазваляе хутка выправіць памылку ва ўсім тэксце.
Або Уявіце, што вы падрыхтавалі рэферат па гісторыі 19 стагоддзя на 40 старонак. У апошні момант даведаліся, што “19 стагоддзе” трэба было запісаць рымскімі лічбамі. Складзіце ўзор пошуку і замены, які дазваляе хутка выправіць памылку ва ўсім тэксце рэферата |
Магчымасці праграм MicrosoftPowerPoint і MacromediaFlash дазваляюць выкарыстоўваць практыка-арыентаваныя заданні, якія могуць быць звязаны з будучай прафесійнай дзейнасцю. “Служачыя рэкламных агенцтваў”, “мастакі-мультыплікатары”, “мастакі-аніматары”, “дызайнеры” — гэтыя ролі на ўроку нікога не пакідаюць абыякавымі. І тэматыка заданняў таксама можа перасякацца са святочнымі падзеямі або падзеямі, важнымі для нашай краіны, рэгіёна, раёна, школы.
Клас 6. Тэма ўрока: “Анімацыя аб’ектаў”
| Традыцыйнае заданне | Практыка-арыентаванае заданне (заданне, якое мае міжпрадметны характар) |
| Стварыць прэзентацыю з элементамі анімацыі аб’ектаў | “Энергаэфектыўны дом”: адкрыць захаваную на мінулым уроку прэзентацыю з задання 3 (с.121, рабочы сшытак) і дапоўніць яе адсутнымі аб’ектамі, каб дом адпавядаў патрабаванням энергаэфектыўнасці |
Клас 6. Тэма ўрока: “Настройка камп’ютарнай прэзентацыі”
| Традыцыйнае заданне | Практыка-арыентаванае заданне (заданне, якое мае міжпрадметны характар) |
| Настроіць паказ камп’ютарнай прэзентацыі | Уявіце, што вы супрацоўнік рэкламнага агенцтва і зацікаўлены ў прыцягненні турыстаў у вашу мясцовасць.
Задача: стварыць рэкламу мясцовасці (Беларусі ў цэлым, вашага рэгіёна), выкарыстоўваючы вядомыя магчымасці работы з праграмай MicrosoftPowerPoint. |
| Настаўнік загадзя рыхтуе папку, якая змяшчае неабходную інфармацыю: фотаздымкі, малюнкі, тэкставую інфармацыю, музыку |
Неаспрэчны і магчымасці таблічнага працэсара MicrosoftExcel у прымяненні заданняў, якія маюць скіраванасць на прафесійную дзейнасць: бухгалтар, эканаміст, банкір, статыст (раздзел “Апрацоўка інфармацыі ў электронных табліцах”, 10 клас).
Клас 10. Тэма ўрока: “Стварэнне і рэдагаванне электроннай табліцы”
| Традыцыйнае заданне | Практыка-арыентаванае заданне (заданне, якое змяшчае інфармацыю з розных галін прафесійнай дзейнасці) |
| Складзіце табліцу, прапанаваную настаўнікам | Уявіце, што вы галоўны бухгалтар камерцыйнай фірмы, якая выпускае пэўную прадукцыю. Вядомы затраты на вытворчасць і адпускная цана (у доларах) адзінкі прадукцыі кожнага віду і колькасць прададзеных адзінак кожнага віду прадукцыі.
1. Складзіце табліцу, у якой адлюструйце назву вашага прадпрыемства, пералічыце прадукцыю, якую яно выпускае. 2. Вызначыце, які прыбытак можа атрымаць ваша фірма пры такой рэалізацыі |
Клас 10. Тэма ўрока: “Выкарыстанне спасылак. Адносныя спасылкі”
| Традыцыйнае заданне | Практыка-арыентаванае заданне (заданне, якое змяшчае інфармацыю з розных галін прафесійнай дзейнасці) |
| Складзіце табліцу, прапанаваную настаўнікам | На дзень нараджэння Сямёну падарылі 100 рублёў. Ён хоча купіць сабе планшэт, які каштуе 230 рублёў. Каб атрымаць патрэбную суму, ён вырашыў пакласці грошы ў банк. Праз які час Сямён зможа здзейсніць запаветную пакупку, калі банк прапануе 25% гадавых (капіталізаваны працэнт)? |
Клас 10. Тэма ўрока: “Выкарыстанне спасылак. Абсалютныя спасылкі”
| Традыцыйнае заданне | Практыка-арыентаванае заданне (заданне, якое змяшчае інфармацыю з розных галін прафесійнай дзейнасці) |
| У табліцы прыведзены тарыфы і расход вады. У слупку D падлічыце вартасць халоднай і гарачай вады.
Малюнак 1 |
Сродкамі электроннай табліцы падлічыць, колькі грошай траціць сям’я на аплату электраэнергіі, якую яна зрасходавала за 1 суткі, калі тарыф за 1 кВт лічыць роўным 0,1433 беларускіх рублёў.
Прадумаць магчымыя шляхі эканоміі. Малюнак 2 |
Малюнак 1.
Малюнак 2.
Бясспрэчным з’яўляецца той факт, што прымяненне практыка-арыентаваных заданняў падчас урокаў робіць навучэнцаў больш зацікаўленымі ўдзельнікамі адукацыйнага працэсу, не толькі садзейнічае развіццю прадметных ведаў і навыкаў, але і спрыяе фарміраванню ў навучэнцаў гатоўнасці прымяняць атрыманыя веды і ўменні ў працэсе жыццядзейнасці, а галоўнае — ведаў, як і якую праграму можна выкарыстоўваць з той ці іншай мэтай.
Святлана ПУЗІНОЎСКАЯ,
настаўніца інфарматыкі сярэдняй школы № 4 Дзяржынска Мінскай вобласці, настаўнік-метадыст, член клуба “Крыштальны журавель”;
Вольга СЧАСНОВІЧ,
настаўніца інфарматыкі Варатынскай сярэдняй школы Бабруйскага раёна Магілёўскай вобласці, настаўнік-метадыст, член клуба “Крыштальны журавель”.
Фота Алега ІГНАТОВІЧА і з архіва аўтараў.
