Інавацыйныя педагагічныя тэхналогіі ў адукацыйным працэсе, інфармацыйна-метадычнае і псіхалагічнае суправаджэнне эксперыментальнай і інавацыйнай дзейнасці, сучасныя падыходы да рэалізацыі профільнага навучання і дапрофільнай падрыхтоўкі, новыя выхаваўчыя тэхналогіі, перспектывы развіцця дадатковай адукацыі дарослых былі абмеркаваны на V Адкрытай гарадской навукова-практычнай інтэрнэт-канферэнцыі з міжнародным удзелам “Педагагічная навука і адукацыйная практыка: традыцыі і інавацыі”.
Мерапрыемства было арганізавана Мінскім гарадскім інстытутам развіцця адукацыі. Падчас работы секцый настаўнікі гісторыі і грамадазнаўства дзяліліся эфектыўным вопытам правядзення цікавых, інфарматыўных урокаў, на якіх абуджаецца апетыт вучняў да новых ведаў, і гэтыя веды знаходзяць прымяненне ў жыцці, а не застаюцца ў кнігах.
Па індывідуальнай мадэлі
Настаўніца гісторыі і грамадазнаўства сярэдняй школы № 32 Магілёва Аксана Бурачэўская актыўна выкарыстоўвае на ўроках інфармацыйна-камунікацыйныя тэхналогіі, якія дазваляюць сэканоміць час і працаваць з навучэнцамі дыферэнцыравана і індывідуальна, аператыўна кантраляваць і ацэньваць вынікі навучання.
— Кабінет гісторыі нашай школы абсталяваны інтэрактыўнай дошкай і 16 ноўтбукамі, — расказвае Аксана Леанідаўна. — У адрозненне ад звычайнага экрана інтэрактыўная дошка дазваляе мяняць інфармацыю непасрэдна падчас прэзентацыі. Пры рабоце з гістарычнымі картамі прымяняю інтэрактыўныя карты. Гэта дае магчымасць кіраваць картай з дапамогай панэлі інструментаў. Выбраўшы неабходны фрагмент карты, можна пазнаёміцца з развіццём канкрэтнай цывілізацыі, гістарычнымі падзеямі, якія адбываліся на розных этапах яе існавання, з яе культурнымі асаблівасцямі. Метадычныя прыёмы выкарыстання інтэрактыўных карт разнастайныя. Уключэнне слаёў карты ў розных спалучэннях дае шырокія дыдактычныя магчымасці пры правядзенні ўрока. Метад накладвання карт дапамагае вучням супастаўляць, аналізаваць факты, вылучаць гіпотэзы, даказваць ці абвяргаць іх. Праверку ведаў можна арганізаваць, папрасіўшы навучэнцаў адлюстраваць тыя ці іншыя падзеі на базавым пласце карты. Пасля гэтага можна ўключыць адпаведны дадатковы пласт і абмеркаваць адказы навучэнцаў.
Пастаўце сябе на месца дзіцяці, не абмяжоўвайце палёт фантазіі — і нестандартныя рашэнні абавязкова знойдуцца! А бездакорнае валоданне матэрыялам і педагагічная імправізацыя дазволяць правесці падрыхтаваны ўрок цікава.
На ўроках і факультатыўных занятках ў 6—7 класах педагог прымяняе ЭСН “Гісторыя Беларусі. Беларускія землі са старажытных часоў да канца ХV ст.” (http://e-vedy.adu.by). Структура гэтага рэсурсу ўключае шэраг модуляў. Інфармацыйны модуль складаюць дыдактычныя модульныя адзінкі: тэрміны і паняцці, храналагічныя звесткі, факты, падзеі, назвы гістарычна-геаграфічных аб’ектаў. Важнай асаблівасцю тэхналагічнага афармлення кожнага модульнага кампанента з’яўляецца аб’яднанне школьнага гістарычнага матэрыялу праз гіперспасылкі, якія дазваляюць аператыўна ажыццяўляць пошук неабходнай інфармацыі пры арганізацыі праблемна-пошукавай дзейнасці навучэнцаў. Кантрольна-дыягнастычны модуль змяшчае комплекс рознаўзроўневых тэставых заданняў, задачы па храналогіі Беларусі (чатыры варыянты па кожным раздзеле і два варыянты для абагульнення па ўсім вучэбным курсе). Гэта дазваляе настаўніцы праводзіць дыягностыку і кантроль вынікаў вучэбнай дзейнасці навучэнцаў. Тэсты выкарыстоўваюцца педагогам на этапах сістэматызацыі, замацавання і карэкцыі ведаў, на ўроках абагульнення і факультатыўных занятках. Інтэрактыўны модуль знаёміць вучняў з гістарычнымі дзеячамі з дапамогай анімацыі і музычнага суправаджэння. Ён, як правіла, прымяняецца на ўступным уроку з мэтай актуалізацыі ведаў, а таксама на ўроку выніковага абагульнення. На думку А.Л.Бурачэўскай, электронны рэсурс дае настаўніку магчымасць стварыць індывідуальную мадэль вучэбных заняткаў.
Гісторыя — у камп’ютарных гульнях
Настаўнікі гісторыі і грамадазнаўства сярэдняй школы № 37 Магілёва Аляксандр Галіноўскі і Сяргей Жураўкоў прыводзяць аргументы на карысць выкарыстання на ўроках камп’ютарных гульняў гістарычнай тэматыкі, якія даюць унікальную магчымасць у гульнявой форме перажыць гістарычныя падзеі. Гэта, у сваю чаргу, вядзе да фарміравання цікавасці да вывучэння як гісторыі ў цэлым, так і пэўнага гістарычнага перыяду, пэўных гістарычных падзей.
У якасці прыкладу была прыведзена серыя гульняў Assassin’s Creed ад Ubisoft Montreal (Канада). Гэта прыгодніцкая камп’ютарная гульня ў жанры стэлс-экшэн, якая спалучае ў сюжэце як выдуманых герояў, так і рэальных гістарычных персанажаў. Гульцу прапаноўваецца выступіць у ролі выдуманага персанажа — асасіна — і весці барацьбу з тампліерамі, праходзячы выпрабаванне за выпрабаваннем. Дзеяннем ахоплены Старажытны Егіпет перыяду праўлення Клеапатры, Старажытная Грэцыя, эпоха крыжовых паходаў, Англія ў эпоху варагуючых каралеўстваў і заваяванняў вікінгаў, Італія эпохі Рэнесансу, Амерыка перыяду Сямігадовай вайны і вайны за незалежнасць, а таксама часы прамысловай рэвалюцыі ў віктарыянскім Лондане 1868 года і Францыя часоў Вялікай рэвалюцыі канца XVIII стагоддзя.
Не бойцеся ламаць стэрэатыпы! Не бойцеся эксперыментаў і імправізацый! Пазбягайце шаблонаў! Бо адсутнасць цікавасці да ўрока часцей за ўсё звязана з тым, што вучні наперад ведаюць усе яго этапы. Гэты надакучлівы дзецям ланцужок можна і трэба разарваць.
Хоць у аснове серыі гульняў ляжыць выдуманы сюжэт пра шматвяковыя войны паміж тампліерамі і асасінамі і дзейнічае выдуманы персанаж, гістарычнае асяроддзе рэканструюецца з апорай на факты. Нягледзячы на прысутнасць у гульнявым свеце Assassin’s Creed выдумкі і недакладнасцей, гулец сустракае вялікую колькасць аўтэнтычных, выкананых у рэалістычным стылі помнікаў культуры і мастацтва, прадметаў побыту, знаёміцца з шырокім колам гістарычных дзеячаў, такіх як Клеапатра, Салах-ад Дзін, Рычард I Львінае Сэрца, Леанарда да Вінчы, Джордж Вашынгтон, Максіміліян Рабесп’ер і інш. Большасць персанажаў і прадметаў у гульнях цалкам адпавядаюць свайму часу (пейзажы, інтэр’еры, ваенная тэхніка, боепрыпасы і абмундзіраванне салдат і г.д.).
Тэматычны слоўнік
Настаўнік гісторыі гімназіі № 8 Мінска Алег Свідзінскі прапануе сваім выхаванцам скласці аўтарскі варыянт тэматычнага слоўніка. Такая работа дазволіць пашырыць інтэлектуальны патэнцыял вучня, замацаваць навыкі самастойнай работы па пошуку і адборы неабходнай тэматычнай інфармацыі.
— Звычайна прапануюцца два варыянты вядзення слоўніка: у сшытку па прадмеце або ў асобным сшытку. Пажаданым з’яўляецца другі варыянт, які не абмежаваны колькасцю лістоў і дазваляе весці слоўнік на працягу не толькі гэтага, але і наступнага навучальнага года, — тлумачыць Алег Эдуардавіч. — Свой слоўнік навучэнец дзеліць на чатыры часткі: “Паняцці і тэрміны”, “Абрэвіятура”, “Біяграфіі”, “Афарызмы і крылатыя выразы”. Работа па іх запаўненні вядзецца як на занятках, так і падчас выканання дамашняга задання.
Адной з асаблівасцей работы са слоўнікам з’яўляецца апераджальнае ўвядзенне як новых тэрмінаў і паняццяў, так і біяграфій гістарычных дзеячаў. Запаўненне адпаведных частак можа складацца з трох этапаў: апераджальны запіс тэрміна або паняцця і яго зместу з указаннем вучэбнай тэмы; дадатковая дэталізацыя гістарычных фактаў падчас урока і дапаўненне пры самастойнай рабоце па-за навучальнай установай. Работа над часткай “Біяграфіі” складаецца з двух этапаў: пры выкананні апераджальнага задання першапачаткова запісваюцца агульныя даныя пра чалавека, а больш падрабязныя складнікі яго біяграфіі дапісваюцца ў слоўнік падчас выканання дамашняй работы, пасля праходжання канкрэтнай тэмы. Работа над другой часткай слоўніка — “Абрэвіятура” — вядзецца непасрэдна на ўроку, а “Афарызмы і крылатыя выразы” дэталізуюцца і запаўняюцца, як правіла, у пазаўрочны час.
На думку А.Э.Свідзінскага, невялікія часавыя выдаткі на запаўненне тэматычнага слоўніка акупляюцца атрыманнем новых ведаў. Самастойная работа навучэнцаў стварае сітуацыю асобаснага поспеху, якая, з аднаго боку, павышае цікавасць да вучэбнага прадмета, а з другога, — спрыяе больш паспяховаму працэсу сацыялізацыі.
Наталля КАЛЯДЗІЧ.
Фота аўтара.
