Калі б трэба было напісаць пра Вольгу Анатольеўну Конаву мастацкі твор, то гэта абавязкова была б казка. І пачыналася б яна так: “Жыла-была адна цудоўная сям’я: сто братоў і маці-чараўніца…” І было б у гэтай казцы шмат цікавага і практычна ўсё — праўда. Больш за 20 гадоў назад у Мінскім дзяржаўным прафесійным ліцэі № 10 будаўніцтва імя І.М.Жыжаля з’явіўся вакальны ансамбль “Братка беларус”. За гэтыя гады яго ўдзельнікамі былі дзясяткі чалавек, і яны не проста завуць сябе братамі, а насамрэч адчуваюць сябе адзінай сям’ёй. А маці гэтай сям’і — заснавальнік і кіраўнік калектыву Вольга Анатольеўна Конава. І ў яе, бясспрэчна, ёсць чароўныя здольнасці: яна ўмее ладзіць з падлеткамі і ператвараць навучэнцаў у артыстаў. А яшчэ, падазраю, ведае, дзе знаходзіцца чароўная крыніца натхнення і дзе растуць маладзільныя яблыкі. Прапаную чытачам пазнаёміцца з гэтай казачнай жанчынай.
Ліцэй набывае голас
Вольга Анатольеўна Конава — выхавальнік і педагог дадатковай адукацыі ў Мінскім дзяржаўным прафесійным ліцэі № 10 будаўніцтва імя І.М.Жыжаля. Дзякуючы ёй, ліцэй набыў свой унікальны голас, сваё гучанне. Яна заснавальніца і кіраўнік вакальнага ансамбля “Братка беларус”, які стаў творчай візітоўкай установы адукацыі. Прычым заснавала калектыў яна, калі была маладым спецыялістам, без вопыту, але з вялікім жаданнем працаваць. Вольга Анатольеўна прыйшла працаваць у ліцэй пасля заканчэння Мінскага вучылішча мастацтваў (сёння гэта Мінскі дзяржаўны каледж мастацтваў). Літаральна праз месяц ёй трэба было прадставіць нумар на гарадскім конкурсе. Быў сабраны калектыў, пачалася работа, і першы ж выхад на вялікую сцэну прынёс плён: ансамбль стаў дыпламантам сталічнага фестывалю мастацкай творчасці навучэнцаў “Юнацтва”.
— З самага пачатку працавалася лёгка, бо мы з удзельнікамі ансамбля заўсёды атрымлівалі падтрымку ў ліцэі. Усім нашым творчым ідэям заўсёды ідзе насустрач дырэктар Анатоль Паўлавіч Непачаловіч. Падтрымлівае і матывуе намеснік дырэктара ўстановы па вучэбна-выхаваўчай рабоце Любоў Іванаўна Траханава. Таксама ў ліцэі педагогам дадатковай адукацыі працуе мой муж Дзмітрый Віктаравіч Конаў, які таксама ва ўсім нам дапамагае. Ды і ўвогуле, увесь калектыў ліцэя з’яднаны. У такім акружэнні і працуецца добра, — расказвае В.А. Конава.
У паспяховага старту быў годны працяг — ансамбль пад кіраўніцтвам Вольгі Анатольеўны існуе ўжо больш за 20 гадоў. За гэты час былі атрыманы шматлікія ўзнагароды, “Братка беларус” скарыў сваім майстэрствам мноства маштабных канцэртных пляцовак. Не раз станавіўся пераможцам фестывалю “Юнацтва”, дзе адбыўся дэбют творчага калектыву, апошнія 10 гадоў не вяртаўся без узнагарод з рэспубліканскага фестывалю “АРТ-вакацыі”. Калектыў актыўна ўдзельнічае ў канцэртным жыцці раёна, горада, краіны. А ў ліцэі наогул амаль ніводнае мерапрыемства не абыходзіцца без музычнага аздаблення ад “Браткі беларуса”. Канцэртная праграма ансамбля стала неад’емнай часткай дзён адкрытых дзвярэй, якія праводзяцца ў ліцэі ў рамках прафарыентацыйнай работы.
Браты не толькі на сцэне
У калектыву разнастайны рэпертуар: сучасныя песні, ваенна-патрыятычныя; пастаноўкі, набліжаныя да мюзіклаў. Аднак найбольшае значэнне для “Браткі беларуса” мае народная творчасць. Удзельнікі ансамбля не толькі спяваюць народныя песні, але і ладзяць народныя абрады, выконваюць абрадавыя танцы, карагоды, сцэнкі з народнага жыцця. Вольга Анатольеўна не проста прапануе спяваць народныя песні — яна ўмее абуджаць у навучэнцаў цікавасць і любоў да роднай песні, музыкі, мовы.
— Спачатку яны ставяцца да народнай песні неяк насцярожана. Аднак калі мы пачынаем развучваць яе, то адчуваюць, наколькі лёгка яна спяваецца, быццам усё складваецца само сабой. Гэта таму, што народныя песні запісаны ў нашай генетычнай памяці, яны абсалютна натуральныя для нас. Калі навучэнцы разумеюць гэта, то іх светапогляд мяняецца раз і назаўсёды, — расказвае кіраўнік ансамбля.
У выкананні ансамбля “Братка беларус” народная песня набывае новае жыццё. Сучасныя аранжыроўкі, якія, дарэчы, Вольга Анатольеўна стварае сама, своеасаблівыя гарманічныя рашэнні ў апрацоўцы музычнага матэрыялу, разнастайныя падыходы да кампазіцыі песень, прымяненне папулярных эстрадных прыёмаў гуказнаўства і гукаўтварэння — усё гэта робіць народную песню больш даступнай новаму пакаленню выканаўцаў і слухачоў.
Вольга Анатольеўна працуе з бадай што самым складаным кантынгентам. Гэта маладыя людзі ў самым супярэчлівым узросце — падлеткі, найчасцей хлопцы, бо іх у будаўнічым ліцэі пераважная большасць. Яны атрымліваюць рабочую прафесію і не толькі не маю ць музычнай адукацыі, але найчасцей не маюць наогул ніякага вопыту творчай дзейнасці і тым больш выступленняў. Па сутнасці, з кожным работа пачынаецца з чыстага ліста. Акрамя таго, навучанне ў ліцэі нядоўгае, і кожны год склад калектыву абнаўляецца. Але, нягледзячы на гэтыя акалічнасці, ансамбль паспяхова дзейнічае на працягу двух дзесяцігоддзяў, не ведаючы перыядаў заняпаду і творчых крызісаў. Сама Вольга Анатольеўна тлумачыць гэта тым, што, на яе шчасце, так сышліся зоркі і займацца да яе штогод прыходзяць цудоўныя дзеці. Аднак справа, канечне, не толькі ў зорках. Справа ў сістэматычнай, настойлівай, разнастайнай рабоце, якую кіраўнік праводзіць з калектывам. На занятках навучэнцы засвойваюць музычную грамату, вучацца правільна дыхаць, праводзіцца работа над музычна-харавымі навыкамі, дыкцыяй, сцэнічная работа.
— Спачатку я не даю ім вельмі складаных заданняў, уважліва назіраю за кожным. Калі разумею, што чалавек гатовы да наступнага кроку, — пераходзім на новы ўзровень. Калі пачынаючыя артысты бачаць свае першыя вынікі, што ў іх нешта атрымліваецца, то ў іх абуджаецца яшчэ большая цікавасць і жаданне працаваць далей. А пасля першага ж канцэрта яны канчаткова разумеюць: гэтая справа ім па душы. Мне падабаецца назіраць за гэтым працэсам — быццам маленькае дзіця вучыцца хадзіць. Вось яно толькі робіць першы крок, а вось ужо бяжыць так, што не дагоніш, — дзеліцца думкамі Вольга Анатольеўна.
Ансамбль — гэта асяроддзе, дзе адбываецца не толькі творчы, але і асобасны рост удзельнікаў. Менавіта гэта кіраўнік калектыву лічыць галоўным дасягненнем. Яе выхаванцы становяцца больш упэўненымі ў сабе, ініцыятыўнымі, разняволенымі. І як вынік — больш паспяховымі ў жыцці.
— Я бачу, як наша работа мяняе іх жыццё. Прынцыпы, якія яны тут засвойваюць (адказнасць, настойлівасць, дысцыплінаванасць, імкненне да дасканаласці), паступова распаўсюджваюцца на ўсе сферы іх дзейнасці. Яны па-іншаму ставяцца да вучобы, мяняюцца іх паводзіны ў штодзённым жыцці, у зносінах з людзьмі. Акрамя таго, кожны развівае сваё творчае мысленне, уменне сябе прэзентаваць, ладзіць камунікацыю, а гэта многа значыць для сучаснага чалавека, — працягвае педагог.
Для некаторых юнакоў тое, што яны трапляюць у калектыў, становіцца літаральна лёсавызначальнай падзеяй. Гэта тычыцца тых, каго нярэдка называюць праблемнымі дзецьмі.
— Я пераканана, што ў маіх выхаванцаў загартоўваецца характар і мяняюцца адносіны да саміх сябе. Яны не дадуць уцягнуць сябе ў непрыемную гісторыю. Адзін з маіх артыстаў прызнаўся аднойчы: “Вольга Анатольеўна, вы нават не ўяўляеце, у якой кампаніі я быў раней і што са мной магло здарыцца…” На шчасце, з ім і з іншымі хлопцамі нічога дрэннага не здарылася. Дзеля гэтага варта працаваць і прыкладаць намаганні, — лічыць педагог.
Выхоўваць ва ўдзельнікаў калектыву найлепшыя якасці дапамагае валанцёрская дзейнасць. Ансамбль “Братка беларус” радуе сваім мастацтвам дзяцей і дарослых, якія знаходзяцца ў розных сацыяльных установах. Так, творчы калектыў праводзіў дабрачынны канцэрт у доме-інтэрнаце № 7. Спецыяльна для дзяцей з АПФР падрыхтавалі дзіцячы рэпертуар, нумары з элементамі тэатралізацыі, гульні, узаемадзеянне з гледачамі. Такія выступленні дораць артыстам не менш эмоцый, чым гледачам.
Адметна, што на працягу існавання ансамбля практычна ўсе ўдзельнікі займаюцца ў ім з пачатку свайго навучання ў ліцэі і да яго заканчэння, ніхто не сыходзіць з калектыву. Бо тут асаблівая атмасфера сяброўства і згуртаванасці.
— Мы не проста калектыў, мы сям’я. Мы раздзяляем радасць і смутак кожнага. У нас ёсць свае святы і традыцыі. Мы падтрымліваем і дапамагаем адно аднаму ва ўсіх справах, а не толькі ў тым, што тычыцца выступленняў і падрыхтоўкі да іх. Мае выхаванцы — браты не толькі на сцэне.
У інтэрнаце як у роднай хаце
Сваю творчую работу В.А.Конава сумяшчае з работай выхавальніка ў інтэрнаце ліцэя. І ў гэтай справе таксама знаходзіць увасабленне яе любоў да творчасці і любоў да дзяцей.
У інтэрнаце створаны камфотныя ўмовы для навучэнцаў, тут ёсць пакоі адпачынку, бібліятэка, інтэрнэт-клуб, працуюць кабінет СППС і медыцынскі кабінет, дзейнічаюць 2 музеі. На базе інтэрната праводзяцца заняткі шэрага аб’яднанняў па інтарэсах. Задача выхавальніка — не проста дапамагчы вырашыць побытавыя праблемы, а дапамагчы кожнаму знайсці сябе ў нейкай дзейнасці. Вольга Анатольеўна і яе калегі робяць так, каб жыццё ў інтэрнаце было цікавым і карысным. І, безумоўна, вопыт творчай работы і крэатыўны падыход да ўсяго значна ў гэтым дапамагаюць. Мерапрыемствы ў інтэрнаце ладзяцца яркія, эмацыянальна насычаныя. Выхавальнікі праводзяць пазнавальна-забаўляльныя праграмы, квесты, ладзяць кулінарныя майстэрні, выкарыстоўваюць у выхаваўчай рабоце з навучэнцамі сацыяльныя сеткі і інш. Важна, каб асяроддзе інтэрната было таксама псіхалагічна камфортным. Задачы перад выхавальнікамі стаяць адказныя і няпростыя.
— Калі чалавек трапляе ў новыя, незнаёмыя для яго ўмовы — гэта для яго заўсёды стрэс. І калі навучэнец трапляе ў інтэрнат, асабліва калі гэта дзіця, якое скончыла 9 класаў, для яго гэта таксама стрэсавая сітуацыя. Тое, хто яго тут сустрэне і як яго тут сустрэнуць, вельмі важна. І асоба выхавальніка тут мае выключнае значэнне. Калі ў выхавальніку дзіця не ўбачыць чалавека, да якога можна звярнуцца па дапамогу, то атрымліваецца, што ў стрэсавай сітуацыі дзіця застаецца адно, — дзеліцца вопытам В.А.Конава. — Гэтага нельга дапускаць, таму з першага дня трэба кожнаму ўдзяліць максімум увагі, даць адчуць, што ты неабыякавы да яго, не пакінуць без увагі ні адной просьбы, запыту, праблемы.
Вольга Анатольеўна імкнецца як мага больш даведацца пра сваіх падапечных — пра сям’ю, адносіны з аднагодкамі, інтарэсы і захапленні, звычкі і мары. Заўсёды трымае цесны кантакт з майстрамі вытворчага навучання і куратарамі груп, якія працуюць з жыльцамі інтэрната, іх бацькамі і роднымі. Яна клапоціцца аб здароўі навучэнцаў, вучобе і баўленні вольнага часу, арганізацыі побыту. Па сутнасці, часова становіцца на пазіцыю бацькоў.
Відавочна, што ў Вольгі Анатольеўны добра атрымліваецца ўзаемадзейнічаць з моладдзю. Маладыя людзі да яе цягнуцца, побач з ёй адчуваюць сябе бяспечна. Вольга Анатольеўна лічыць, што такія адносіны з падлеткамі можна пабудаваць толькі на падмурку са шчырасці і любові.
— Падлеткі вельмі тонка адчуваюць фальш, прытворства. Яны, як рэнтген, бачаць цябе наскрозь. І калі яны адчулі фармалізм і няшчырасць — нічога ўжо не дапаможа. А калі адчуваюць, што ты гарыш справай, што сапраўды верыш у тое, што гаворыш, — яны твае навек, — пераканана мая гераіня. — Трэба кожнага з іх шчыра любіць. І любіць не толькі тое добрае, што ў іх ёсць, але і дрэннае. Ставіцца да негатыўных момантаў, недахопаў як да таго, што можаш выправіць, успрымаць іх як стымул, як новую для сябе задачу.
Калі б трэба было напісаць пра Вольгу Анатольеўну мастацкі твор, то гэта, бясспрэчна, была б казка. Казка, у якой заўсёды перамагае дабро і героі жывуць доўга і шчасліва. Шчыра жадаю маёй гераіні, каб так і было.
Дар’я РЭВА.
Фота Алега ІГНАТОВІЧА.
