У Чэрыкаўскім дзяржаўным каледжы здаўна рыхтуюць кухараў, кандытараў і прадаўцоў. Падрабязнасці — у матэрыяле карэспандэнта “Настаўніцкай газеты”.
Выбіраючы будучыню
Другі год запар у каледж набіраюць абітурыентаў выключна пасля 9 класа. У Чэрыкаў прыязджаюць паступаць юнакі і дзяўчаты з усёй Магілёўшчыны, а таксама з Мінскай і Гомельскай абласцей.
На працягу трох гадоў навучэнцы асвойваюць на ўзроўні ПТА спецыяльнасці “Гандлёвае абслугоўванне” і “Абслугоўванне і выраб прадукцыі ў грамадскім харчаванні” або спыняюць свой выбар толькі на адной — апошняй. Пры гэтым яны атрымліваюць дзве рабочыя кваліфікацыі. Тыя, хто асвойвае дзве спецыяльнасці, становяцца альбо кухарам і прадаўцом, альбо кандытарам і прадаўцом. Тыя, хто выбірае толькі “Грамадскае харчаванне”, праз тры гады навучання могуць працаваць кухарам і кандытарам.
Тэарэтычнае навучанне праходзіць у вучэбных кабінетах, а практычныя навыкі будучыя кухары, кандытары і прадаўцы атрымліваюць у вучэбным магазіне і вучэбнай майстэрні, якая пасля рамонту аснашчана новым абсталяваннем для гатавання кандытарскіх вырабаў, новымі шафай для смажання і параканвектаматам.
На вытворчую практыку навучэнцы-прадаўцы адпраўляюцца на гандлёвыя аб’екты ТАА “БелМаркетКомпані”, ТАА “Еўрагандаль”, ТАА “Санта Рытэйл”, у раённыя спажывецкія таварыствы. А будучыя кухары накіроўваюцца на аб’екты грамадскага харчавання, ва ўстановы агульнай сярэдняй і дашкольнай адукацыі. Навучэнцы-кандытары, як правіла, практыкуюцца ў кандытарскіх цэхах, кавярнях.
Адукацыйны працэс
— На працягу 1—2 курсаў, акрамя прадметаў прафесійнага кампанента, хлопцы і дзяўчаты вывучаюць праграму старшых класаў, атрымліваючы агульную сярэднюю адукацыю. Таксама па завяршэнні 2 курса яны асвойваюць адну з прафесій і адпраўляюцца на вытворчую практыку. Другую прафесію навучэнцы атрымліваюць на 3 курсе, а пасля практыкуюцца на прадпрыемствах, у арганізацыях. Так, тыя, хто вырашыў пасля двух гадоў вучобы памяняць адукацыйны вектар, могуць выпусціцца з каледжа з дыпломам аб агульнай сярэдняй і прафесійна-тэхнічнай адукацыі па адной прафесіі, — знаёміць з асаблівасцямі навучання дырэктар каледжа Таццяна Макарава.
Будучыя кухары, напрыклад, за год асваення прадмета “Спецыяльная тэхналогія” вывучаюць першасную апрацоўку агародніны, рыбы, мяса. Яны ўмеюць рабіць простую нарэзку агародніны. Ведаюць, як згатаваць катлетную масу і паўфабрыкаты з яе. Могуць разабраць мяса і нарэзаць яго рознымі спосабамі: для тушэння, запякання, смажання, гатавання плову, бефстроганаў. Навучэнцы ведаюць, што бульба для баршчу наразаецца брусочкамі, для фрыцюру — саломкай, для гарохавага супу — кубікамі, а для салаты — кубікамі або лустачкамі.
Пачынаючы практыкавацца ў працаёмкім працэсе нарэзкі агародніны, спачатку многія дзяўчаты і юнакі задаюцца пытаннем, навошта наразаць моркву ці бульбу для салаты пэўным чынам. Але, як толькі ўсе інгрэдыенты апынаюцца ў салатніку, юныя кухары разумеюць, што страва павінна быць не толькі смачнай, але і прыгожай. Сапраўдныя знаўцы прыгажосці наведваюць аб’яднанне па інтарэсах “Кулінарыя і культура побыту”, дзе вучацца сервіраваць стол для штодзённых абедаў і святочных вячэр, умела расстаўляючы сталовыя прыборы з улікам згатаваных страў, камбінуючы талеркі па форме і колеры, дапаўняючы сервіроўку тэматычнымі букетамі, падстаўкамі, свечкамі. А яшчэ ўдасканальваюцца ў карвінгу — фігурнай нарэзцы сырой агародніны і садавіны. Вывучаючы кулінарную дыпламатыю на яшчэ адным аб’яднанні па інтарэсах, навучэнцы знаёмяцца з кухнямі розных народаў свету, іх традыцыямі, асаблівасцямі гатавання нацыянальных страў, а таксама ўдасканальваюць свае кандытарскія навыкі.
Будучыя кандытары, асвоіўшы за першыя два месяцы вучобы асновы тэорыі, адпраўляюцца на вучэбную кухню, дзе на лабараторных занятках у міні-групах вучацца выпякаць з дражджавога цеста булачкі, ватрушкі, піражкі, расцягаі, беляшы, смажанкі, рулеты. Дэгустуючы выпечку, хлопцы і дзяўчаты пад наглядам майстроў вытворчага навучання самі для сябе становяцца экспертамі і разам шукаюць як вартасці, так і недахопы ў згатаваным прадукце. Той жа піражок яны ацэньваюць не толькі па смаку, але і па форме, прыгожай румянай скарыначцы, выглядзе шва, складзе начынкі, адсутнасці расколін.
Даведаўшыся пра розныя віды цеста (дражджавое, бісквітнае, пясочнае), майстры па ласунках пачынаюць асвойваць гатаванне аздобных паўфабрыкатаў — крэмаў, масцік, мусаў, жэле, памадак — для мастацкага ўпрыгожвання тартоў, пірожных і іншых хлебабулачных вырабаў. Нагляднымі дапаможнікамі для выхаванцаў установы адукацыі становяцца муляжы тартоў і іншых страў з парафіну, якія ствараюць педагогі.
Навучэнка 3 курса гамяльчанка Марыя Ляхава з цікавасцю асвойвае прафесіі кандытара і прадаўца.
— Назіраючы ў дзяцінстве, як бабуля выпякае пірагі і тарты, я вырашыла стаць кандытарам. І мая мара практычна спраўдзілася. Увосень я праходзіла практыку ў магілёўскім кафэ-кандытарскай Bakehouse. Мне вельмі спадабалася там атмасфера, дружны калектыў. Мы гатавалі пірожнае “Бульба”, печыва з заварным крэмам, — расказвае дзяўчына. — З усіх дэсертаў, якія мы вучыліся гатаваць на занятках, мой любімы — гэта торт “Пешт”, які гатуецца з пясочных каржоў, праслоеных варэннем або джэмам, і ўпрыгожваецца бялковым крэмам. Зараз асвойваю прафесію прадаўца. Яшчэ пакуль цяжка сказаць, што мне падабаецца больш.
Прафесія прадаўца, зрэшты, як і кухара, кандытара, ужо шмат гадоў трымаецца ў дзясятцы самых запатрабаваных. Улічваючы, што сучасны гандаль выйшаў на новы ўзровень развіцця, патрабаванні да прадаўцоў з году ў год павышаюцца.
— Сёння прадавец павінен валодаць цэлым спектрам ведаў і ўменняў, каб прывабіць кліента, пракансультаваць яго, задаволіць пакупніцкі попыт. Для гэтага важна ведаць уласцівасці прадукцыі, помніць цэны, памеры, размяшчэнне тавараў, — звяртае ўвагу намеснік дырэктара па вучэбна-вытворчай рабоце Алена Абрамава. — А яшчэ неабходна ўмець быць пераканаўчым, гаварыць са спажыўцом на адной мове. Асвойваючы прафесію, будучыя прадаўцы вывучаюць уласцівасці, прымяненне, характарыстыкі розных відаў тавараў, правілы прыёму, выдачы і захоўвання таварна-матэрыяльных каштоўнасцей. Навучэнцы разбіраюцца ў арганізацыі і тэхналогіі гандлю, гандлёвым абсталяванні, вывучаюць асновы бухгалтарскага ўліку і дакументаабароту, з якімі сутыкаецца прадавец.
Матывуем таленты, вучым справе
Вопытныя педагогі ўжо з першых месяцаў вучобы бачаць у першакурсніках тых, хто здольны вучыцца куды лепш, чым у школе.
— Таленавітую моладзь відаць з першых заняткаў. Яны праяўляюць павышаную цікавасць да спецпрадметаў, больш сабраныя, акуратныя. У лабараторыю заўсёды прыходзяць своечасова, трымаюць у парадку рабочае месца. На сваіх занятках не раз паўтараю, што ацэнкі па профільных прадметах павінны быць добрымі, а для гэтага трэба ўважліва слухаць і запамінаць новы матэрыял, бо ад гэтага залежыць прафесіяналізм. Маўляў, з кніжкай або з канспектам гатаваць боршч або гуляш на кухні не будзеш, тэхналогію гатавання трэба ведаць на памяць, — падкрэслівае педагог з 47-гадовым стажам Святлана Радзькова. — На занятках па дысцыпліне “Спецыяльная тэхналогія” часта выкарыстоўваю для дэманстрацыі цікавага відэакантэнту мультыборд. Напрыклад, вывучаючы гатаванне піражкоў, глядзім на відэа, як ідзе замес цеста, яго падкочванне, раскочванне шарыкаў у аладку, кладка фаршу і зашчыпванне цеста ў форму лодачкі. Затым адпраўляемся ў вучэбную майстэрню і выпякаем піражкі, пасля — дэгустуем. Яшчэ праводжу ўрокі-віктарыны. Спаборніцкі кампанент, дарэчы, добра прымяняць не толькі за партай, але і ў майстэрні.
Калі выхаванцы імкнуцца вучыцца, на добрыя адзнакі Святлана Уладзіміраўна ніколі не скупіцца. Тыя, хто ў школе стараннасцю не адрозніваўся, атрымаўшы васьмёрку або дзявятку ў каледжы, бязмерна радуюцца і ў далейшым з яшчэ большай ахвотай рыхтуюцца да заняткаў. У выніку сярэдні бал дыплома за кошт прафкампанентаў у іх значна падрастае. Бывае, з абітурыента, у якога ў атэстаце было 5—6 балаў па заканчэнні каледжа, атрымліваецца выпускнік, чый сярэдні бал дыплома вырастае да 8.
— Педагогі тут выдатныя, усё даступна тлумачаць і паказваюць, ва ўсім дапамагаюць, — дзеліцца меркаваннем Вераніка Ліцярэвіч, якая прыехала вучыцца ў Чэрыкаў з Бабруйска. — У родным горадзе маіх 6,7 бала не хапіла для паступлення. Сёння сярэдні бал вырас да 7,2. Магчыма, да канца года яго палепшу. Практыкавацца мне давялося ў булачна-кандытарскай кампаніі “Дамачай”. Пасля заканчэння каледжа хацелася б працягнуць навучанне ва ўстанове вышэйшай адукацыі.
У пазавучэбны час навучэнцы наведваюць спартыўныя гурткі па валейболе, лёгкай атлетыцы, а таксама вывучаюць фальклор, тэатральнае мастацтва, займаюцца дэкаратыўна-прыкладной творчасцю з педагогамі дадатковай адукацыі каледжа, Цэнтра творчасці дзяцей і моладзі Чэрыкава, Чэрыкаўскага цэнтра дзіцячага і юнацкага турызму, краязнаўства і экскурсій.
Традыцыйна навучэнцы каледжа прымаюць удзел у рэспубліканскім конкурсе ProfSkills Belarus і на працягу апошніх пяці гадоў становяцца прызёрамі абласнога этапу ў кампетэнцыі “Кулінарнае мастацтва”.
Прафесію ў каледжы атрымліваюць і школьнікі. Вучні 10—11 базавых класаў у рамках дапрафесійнай падрыхтоўкі асвойваюць прафесію аператара ПЭВМ або атрымліваюць кваліфікацыю “член брыгады аб’екта хуткага абслугоўвання”, прасцей кажучы, становяцца памочнікам кухара і пасля могуць працаваць на кухні любога аб’екта фаст-фуду. Аматары кулінарнага мастацтва вучацца гатаваць піцу, пончыкі, айсінг, а таксама знаёмяцца з асновамі фруктова-агародніннай скульптуры на майстар-класах Вікторыі Малыга і Святланы Дзергачовай па карвінгу.
Марына КУНЯЎСКАЯ
Фота аўтара
