Як падрыхтаваць лепшую ў Беларусі каманду юных інспектараў дарожнага руху, ведаюць на Віцебшчыне

Як падрыхтаваць лепшую ў Беларусі каманду юных інспектараў дарожнага руху і пераможцу алімпіяды школьнікаў Саюзнай дзяржавы? Сакрэтамі майстэрства з карэспандэнтам “Настаўніцкай газеты” падзялілася Вольга Вячэрская, настаўніца рускай мовы і літаратуры сярэдняй школы імя М.В.Акцябрскай Лёзна.

— Вольга Міхайлаўна, ці складана ў вучню разгледзець будучага алімпіядніка?

— Патэнцыял бачны практычна адразу, прычым талент не заўсёды з’яўляецца вырашальным складнікам. Без ўпартага жадання, адказнасці, руплівасці верагоднасць поспеху сумніўная. Названыя якасці і матывацыя фарміруюцца ў працэсе навучання, здольнасці можна развіць. Аднак перамога як на алімпіядзе, так і на конкурсе — гэта ў першую чаргу вынік сістэмнай штодзённай работы настаўніка і вучня. Так у нас было, напрыклад, з Вікторыяй Заруцкай, якая ў 8 класе выступіла за 9-ы на абласным этапе, атрымала дыплом І ступені і потым на працягу трох гадоў уваходзіла ў лік пераможцаў заключнага этапу Рэспубліканскай алімпіяды па рускай мове і літаратуры. На яе рахунку таксама дыплом ІІ ступені алімпіяды школьнікаў Саюзнай дзяржавы. Між тым дзяўчына паспявала яшчэ на паглыбленым узроўні вывучаць хімію з біялогіяй, бо нацэлілася паступаць у ВДМУ, што і здзейсніла. Зараз выхоўваю новую змену алімпіяднікаў, ёсць цікавыя дзеці. Увогуле сярод маіх выпускнікоў, уключаючы ўдзельнікаў алімпіяд і атрада ЮІР, прадстаўнікі розных прафесій. Дырэктар нашага раённага цэнтра дзяцей і моладзі Алена Мінакіна некалі займалася ў школьнай камандзе ЮІР. Дарэчы, па першай вышэйшай адукацыі яна настаўніца рускай мовы і літаратуры. А званне юнага інспектара перадала ў спадчыну дачцэ, якая таксама ў ліку маіх гурткоўцаў.

— Вашы вучні больш за 10 разоў уваходзілі ў тройку лепшых і чатыры гады запар трымаюць першынство сярод беларускіх атрадаў ЮІР. Дзякуючы чаму дасягнуты фенаменальны вынік?

— Усё грунтуецца на пастаяннай рабоце і пераемнасці. Першую каманду юных інспектараў дарожнага руху пад звонкай назвай “ЛИРОН” (на рускай мове — “лиозненские ребята особого назначения”) на базе нашай школы сфарміравала ў 1994 годзе настаўніца гісторыі Алена Грачышнікава. У групу педагагічнай падтрымкі разам са мной увайшла намеснік дырэктара Раіса Хаванская. Мы падзялілі напрамкі работы, я адказвала за падрыхтоўку агітбрыгады. Нашы вучні доўгі час упэўнена трымалі першынство на абласных і займалі прызавыя месцы на рэспубліканскіх спаборніцтвах. Потым быў перапынак. Аднак калі ў пэўны момант перада мной як класным кіраўніком паўстала задача з’яднаць свой клас калектыўнай справай, то доўга не разважала — вырашыла працягнуць школьную традыцыю. Вучні загарэліся ідэяй, у 2008 годзе мы стварылі новую каманду “Кола”, якой дагэтуль кірую. Спачатку пацвердзілі лідарства ў вобласці. Далей замацаваліся ў першай тройцы на рэспуб­ліканскім злёце-конкурсе. Ганарова, але  мы марылі стаць абсалютнымі лідарамі. Настойліва, доўга ішлі да гэтага, у 2019 го­дзе ўпершыню перамаглі і з таго часу нікому 1-е месца не саступаем.

Каманда “Кола” сярэдняй школы імя М.В.Акцябрскай Лёзна чатыры разы запар заваёўвала перамогу на рэспубліканскім злёце-конкурсе і прадстаўляла Беларусь на міждзяржаўных злётах юных інспектараў руху ў Расіі.

— Многа часу адводзіце на падрыхтоўку?

— З верасня рыхтуемся двойчы на тыдзень па 6 гадзін. У сакавіку — яшчэ больш, на працягу красавіка — мая практычна штодня. З 2019 года і летам працягваем падрыхтоўку, бо напера­дзе — Міждзяржаўны злёт юных інспектараў руху, дзе трэба годна прадставіць нашу краіну. Нагрузка сур’ёзная: аб’ёмны тэарэтычны матэрыял па правілах дарожнага руху і яго адпрацоўка на практыцы, аказанне першай дапамогі пры дарожна-транспартным здарэнні, ледзь не фігурнае катанне на веласіпедзе, творчы складнік… Пры гэтым урокі, дамашнія заданні ніхто не адмяняў. Да таго ж нашы ЮІРаўцы актыўна распаўсюджваюць вопыт атрада і валанцёраць. Яны право­дзяць сярод равеснікаў, дзяцей малодшага ўзросту прафілактычную работу па прынцыпе “роўны вучыць роўнага”, сумесна з супрацоўнікамі Дзяржаўтаінспекцыі ўдзель­нічаюць у акцыях і інтэрактыўных пляцоўках па папярэджванні дарожна-транспартнага траўматызму, прапагандзе вывучэння і выканання ПДР, па здаровым ладзе жыцця. Каб вытрымаць тэмп, трэба мець волю і характар. Затое пра­цэс захапляе, вынікі радуюць. І бацькі дакладна ведаюць, што іх сын ці дачка занятыя карыснай справай. Гэта немалаважна, бо на гурток прыходзяць розныя школьнікі. Былі ў нас і такія, каго называюць цяжкімі падлеткамі. Праз нядоўгі час родныя дзякавалі: перавыхавалі, не пазнаць дзіця! Справа ў тым, што спачатку падлетку проста няма калі нечым шкодным для сябе і людзей займацца, а потым сістэма каштоўнасцей мяняецца, шкодзіць яму становіцца нецікава і непрыемна.

— Што прываблівае ў гурток навічкоў?

— Па маіх назіраннях, наймацней матывуюць перамогі, магчымасць ездзіць на спаборніцтвы, падарожнічаць па роднай краіне і замежжы. Захапляе, як вопытныя гурткоўцы катаюцца на веласіпедзе — хочацца таксама гэтаму навучыцца. Падабаюцца нашы творчыя актыўнасці, камандны настрой, узаемадапамога, прыгожая форма, нарэшце. Кагосьці прыводзяць сяб­ры, некага натхняе прыклад бацькоў. Жадаючых займацца звычайна многа. Прымаем усіх. Праз непрацяглы час выпадковыя і ленаватыя адсейваюцца, з астатнімі пра­цуем. Здараецца, некаторыя хочуць вярнуцца праз час — не адмаўляем.

— А якая ў вас матывацыя?

— Часам задаюся гэтым пытаннем. Уяўляю, што не буду займацца… І неяк пуста ды сумна атрымліваецца. Для мяне самае каштоўнае — задавальненне ад зносін з вучнямі і калегамі. На ўзроўні школы ў падрыхтоўцы нам увесь калектыў садзейнічае. Настаўніца рускай мовы і літаратуры, англійскай мовы (і выпускніца нашага гуртка ЮІР) Яніна Селязнёва — сапраўдны майстар у харэаграфіі. Яна ставіць нам эцюды. На рэспубліканскіх спаборніцтвах да мяне падыходзілі педагогі і пыталіся: “Вы харэографа з рэжысёрам спецыяльна наймаеце?” Я ў камандзе за галоўнага рэжысёра. Настаўніца музыкі Ірына Тамковіч здольна нават неспяваючых дзяцей навучыць спя­ваць — не ведаю, як у яе гэта атрымліваецца. Настаўнікі фізкультуры і здароўя, тэхнічныя работнікі дапамагаюць нам абсталёўваць трэніровачную пляцоўку з паласой перашкод. Дырэктар Ірына Апет нязменна падтрымлівае нашы пачынанні. Да каго ні звярніся — падставяць надзейнае плячо. Такія адносіны дарагога вартыя.

Вольга Вячэрская — лаўрэат ганаровага звання “Чалавек года Віцебшчыны”.

— Якія каштоўныя навыкі школьнікі набываюць на занятках?

— Знікае скаванасць у камунікацыі, дзеці становяцца больш адкрытыя ў зносінах, зусім па-іншаму раскрываюцца. На спаборніцтвах яны пашыраюць кола знаёмстваў. У прыватнасці, мае вучні перапісваюцца з равеснікамі з Мінска і Брэс­та, з розных рэгіёнаў Расіі, Казахстана, Кыр­гызстана. Перавага падрыхтоўкі ў ЮІР у тым, што потым значна прасцей здаць экзамены, каб атрымаць вадзіцельскае пасведчанне. Ільгот няма, дапамагаюць набытыя веды. Па той жа прычыне студэнтам з ліку выпускнікоў ЮІР залікі па пачатковай медыцынскай падрыхтоўцы, калі падобны курс прадугледжаны, нярэдка ставяць аўтаматам. Нашы дзеці ўмеюць трымацца на сцэне, у многіх захапленне мастацкай самадзейнасцю вырастае з заняткаў ЮІР. Да таго ж у навучэнцаў развіваюцца арганізатарскія здольнасці, лідарскія якасці, уменне працаваць у камандзе. Імператывам у паводзінах замацоўваюцца як ініцыятыўнасць, рашучасць, так і дысцыпліна, адказнасць. Па вялікім рахунку, навучэнцы становяцца больш ураўнаважаныя, самастойныя, адаптаваныя да жыцця.

— Падчас першай паездкі на міждзяржаўны злёт адчуванні былі яркія?

— Эмоцыі зашкальвалі. Мы рыхтаваліся да камандных спаборніцтваў, вывучылі расійскія правілы, якія адрозніваюцца ад нашых. Прыехалі, а фармат якраз змянілі: увялі спаборніцтвы паміж зборнымі атрадамі, у складзе аднаго з іх была наша каманда. Існуе і асабісты залік, дзе ўсе мае вучні як мінімум трапляюць у топ-40. Толькі мы настроены на максімальную планку. Не выключэнне сёлетні XVIII Міждзяржаўны злёт юных інспектараў руху, які з 4 па 17 лістапада сабраў у Краснадарскім краі самых моцных прадстаўнікоў атрадаў ЮІД з 34 рэгіёнаў Расіі, Беларусі і Абхазіі. Нашы дзеці ўвайшлі ў пяцёркі лепшых у кіраванні веласіпедамі: сярод хлопцаў — Багдан Малахаў, сярод дзяўчат — Ульяна Воранава. Званне лепшых спартсменаў злёту атрымалі Амалія Палякова з Цюменскай вобласці і наш Вадзім Смірноў. Між тым ён з братам Цімурам — сыны Таццяны Глоба, удзель­ніцы першай каманды “ЛИРОН”. Яшчэ адно кола часу прыгожа замкнулася, і наперадзе нас чакае новы шлях.

Таццяна БОНДАРАВА
Фота аўтара