Пастаяннае павелічэнне аб’ёму інфармацыі і абмежаванасць вучэбнага часу абумоўліваюць неабходнасць інтэнсіфікацыі навучання, распрацоўкі і ўкаранення нетрадыцыйных тэхналогій, якія грунтуюцца на выкарыстанні вылічальнай тэхнікі з прымяненнем актыўных метадаў навучання ва ўсёй іх разнастайнасці і комплекснасці.
Існуючая класна-ўрочная сістэма перастае задавальняць патрэбы падрастаючага пакалення ў набыцці ведаў. Узровень прымянення інфармацыйных тэхналогій у адукацыйным працэсе становіцца недастатковым, і інфармацыйнае поле вучэбных заняткаў звужаецца, таму ёсць неабходнасць пераходу на новы ўзровень прымянення інфармацыйных тэхналогій у працэсе навучання праз пашырэнне межаў урока. Гэты пераход абумоўлены тым, што інфармацыйныя тэхналогіі гарманічна інтэграваны ў жыццё падрастаючага пакалення.
Станоўчага выніку ў вучэбна-выхаваўчым працэсе немагчыма дасягнуць без разумення патрэб і накіраванасці інтарэсаў навучэнцаў. Асабліва сучасным маладым людзям падабаецца асваенне і выкарыстанне найноўшых дасягненняў навукі і тэхнікі. Са светам камп’ютараў звязаны інтарэсы многіх школьнікаў, і менавіта гэты рэсурс неабходна выкарыстоўваць для актывізацыі іх пазнавальнай дзейнасці, для павышэння цікавасці да прадметаў школьнага курса. Інфармацыйныя тэхналогіі ў цяперашні момант разглядаюцца як новая педагагічная стратэгія ў вучэбна-выхаваўчым працэсе.
Развіццё актыўнага, дзейнаснага пачатку ў працэсе навучання, раскрыццё і выкарыстанне творчых здольнасцей кожнага навучэнца ажыццяўляюцца праз фарміраванне пазнавальных патрэб шляхам арганізацыі пошуку ведаў у працэсе вывучэння вучэбнага матэрыялу і задавальненне гэтых патрэб, што можа быць забяспечана стварэннем спецыяльных электронных сродкаў навучання (ЭСН), даведнікаў.
Як у гэтым могуць дапамагчы ЭСН? Прымяненне ЭСН з’яўляецца новым падыходам да арганізацыі адукацыйнага працэсу.
Выкарыстанне разнастайнасці форм і сродкаў інфарматызацыі адукацыі, якая склалася на сённяшні дзень, павінна быць нацэлена на дасягненне максімальнай дыдактычнай эфектыўнасці працэсу навучання. Разам з тым найбольшы дыдактычны эфект можа быць дасягнуты толькі пры комплексным выкарыстанні асобных сродкаў сучасных інфармацыйных і тэлекамунікацыйных тэхналогій на розных відах заняткаў у інфармацыйна-пошукавай, эксперыментальна-даследчай і самастойнай вучэбнай дзейнасці, а таксама дзейнасці навучэнцаў па апрацоўцы інфармацыі, прадстаўленні і атрыманні ведаў.
Стварэнне і ўкараненне ЭСН набывае асаблівую актуальнасць у рамках рэалізацыі Дзяржаўнай праграмы “Канцэпцыя інфарматызацыі сістэмы адукацыі Рэспублікі Беларусь на перыяд да 2020 года”, у абнаўленні зместу вучэбных праграм, аптымізацыі адукацыйнага працэсу і разгрузкі навучэнцаў.
Для сістэмы адукацыі актуальным становіцца наступны лозунг: “Сучасны навучэнец — мабільны навучэнец!”. Такі навучэнец — школьнік, гімназіст, ліцэіст — павінен мець пастаянны доступ да электронных адукацыйных рэсурсаў і паслуг, у тым ліку ва ўстанове адукацыі, дома, у дарозе.
Сёння ўсё больш настаўнікаў пераадольваюць абмежаваны погляд на камп’ютар толькі як на тэхнічны сродак навучання, прызначаны для дэманстрацыі асобных слайдаў, тэкстаў і гатовых праграм. Усё шырэй уваходзіць у практыку стварэнне ўласных адукацыйных электронных рэсурсаў. Настаўнік можа сам ствараць электронныя даведнікі з прымяненнем спецыяльных праграм і выкарыстоўваць іх на сваіх занятках, што спрыяе структураванню вучэбнай інфармацыі на розных стадыях адукацыйнага працэсу. Гэта патрабуе высокага ўзроўню валодання педагогамі інфармацыйна-камунікацыйнымі тэхналогіямі (ІКТ) і вялікіх часавых затрат. Разам з тым аддача ад работы, як правіла, акупляе затрачаны дадатковы час, паколькі здольныя навучэнцы, далучаныя да гэтага працэсу, вельмі паглыбляюцца ў прадмет, які вывучаецца, а настаўнікі больш глыбока асвойваюць тэхналогію стварэння сучасных сродкаў інфармацыйнага забеспячэння як адукацыйнай, так і сваёй прафесійнай дзейнасці. Уменні і навыкі, якія фарміруюцца пры выкарыстанні ІКТ, у сучасных умовах прымаюць агульнаадукацыйны і агульнаінтэлектуальны характар і могуць быць перанесены на вывучэнне вучэбных прадметаў з мэтай стварэння цэласнай інфармацыйнай прасторы ведаў навучэнцаў, што паслужыць дасягненню інфармацыйнай кампетэнтнасці навучэнцаў.
Прычыны, якія падахвоцілі мяне да распрацоўкі электроннага даведніка і яго выкарыстання ў адукацыйным працэсе, — недахоп распрацаваных нацыянальных ЭСН, адаптаваных для выкарыстання ў сярэдняй школе, складанасць устаноўкі існуючых ЭСН, недахоп метадычных распрацовак.
Перада мной была пастаўлена мэта распрацаваць ЭСН “Даведнік па тэгах HTML” і апрабаваць яго ў сярэдняй школе на ўроках інфарматыкі навучэнцамі 11 класаў для павышэння эфектыўнасці і якасці вывучэння тэмы “Асновы вэб-канструявання”.
Ідэя стварэння электронных даведнікаў вельмі актуальная. Пры размяшчэнні даведніка ў інтэрнэце да яго маюць доступ навучэнцы, з ім лёгка працаваць, ёсць магчымасць раздрукаваць матэрыял. Электронны даведнік карысны вучням пры выкананні дамашніх і творчых заданняў.
Работа над праектам ажыццяўлялася на працягу некалькіх месяцаў. На падрыхтоўчым этапе быў падабраны матэрыял, створаны эскізы інтэрфейсу і сцэнарыі асобных блокаў даведніка. Пры рабоце з тэкстам даведачнага матэрыялу выканана яго структурызацыя з вызначэннем дакладнага пераліку ўсіх неабходных тэм, выкарыстаны розныя прыёмы, уключаючы шрыфтавае вылучэнне, гіпертэкст. Напісанне сцэнарыя выконвалася з улікам магчымасцей выбранага праграмнага забеспячэння і наяўных зыходных матэрыялаў. Поўны сцэнарый электроннага даведніка заснаваны на выкарыстанні звычайнага тэксту і гіпертэксту са спасылкамі на звязаныя раздзелы, таблічнай інфармацыі, ілюстрацыйнага матэрыялу.
У працэсе адбору вучэбнага матэрыялу ўлічваліся складанасць і цяжкасць успрымання інфармацыі як суадносіны вопыту настаўніка і матэрыялу даведніка.
Матэрыял у даведніку выкладаецца такім чынам, што кожны навучэнец мае магчымасць карыстацца рознымі інструментальнымі праграмнымі сродкамі; інтэрактыўныя магчымасці рэалізаваны з дапамогай укаранення ў вэб-старонку гіперспасылак, для кожнага арганізавана магчымасць паўтарэння вучэбнага матэрыялу.
Выкананы і іншыя дыдактычныя крытэрыі: прымяняльнасці (частаты выкарыстання паняццяў), навізны інфармацыі, даступнасці і прыдатнасці форм прадстаўлення матэрыялу, якія выбіраюцца. Выкарыстанне тэхналогіі гіпертэксту дазваляе істотна павялічваць колькасць матэрыялу за кошт увядзення дадатковых і тлумачальных тэкстаў.
Даведнік складаецца з 12 раздзелаў з падрабязным тлумачэннем і ілюстрацыямі для нагляднасці. Структура інтэрфейсу аднаўзроўневая. Выбраны раздзел для вывучэння адлюстроўваецца ў галоўным акне, што палягчае навігацыю па даведніку, дазваляе непасрэдна звярнуцца да любога яго элемента.
Работа з электронным даведнікам забяспечвае настаўніку аптымізацыю часу на падрыхтоўку і правядзенне ўрока; сістэму кантролю ведаў навучэнцаў; магчымасць рэалізаваць узроўневую дыферэнцыяцыю навучання за кошт прыцягнення дадатковых матэрыялаў, якія дазваляюць задаволіць патрэбы вучняў з розным узроўнем асваення вучэбнага матэрыялу; пашырэнне інфармацыйнага поля; магчымасць стварэння сваіх калекцый электронных рэсурсаў, асабістых матэрыялаў.
Перавагі выкарыстання электроннага даведніка:
1. Хуткі і лёгкі абмен інфармацыяй (перадача па электроннай пошце, размяшчэнне ў глабальнай сетцы).
2. Магчымасць друку (пры неабходнасці, карыстальнік можа раздрукаваць любую старонку даведніка).
3. Магчымасць рэдагавання і дапаўнення (для гэтага неабходна веданне мовы гіпертэкставай разметкі HTML).
На заключным этапе вывучэння тэмы “Асновы вэб-канструявання” навучэнцам 11 класаў было прапанавана распрацаваць фрагмент сайта па адной з тэм школьных вучэбных прадметаў. Гэта садзейнічала фарміраванню і развіццю даследчых навыкаў і ўменняў школьнікаў.
Галоўная дыдактычная асаблівасць электроннага даведніка як новага віду адукацыйных рэсурсаў — у тым, што ў адрозненне ад традыцыйных падручнікаў даведнік фарміруецца як інтэрактыўны адкрыты рэсурс, ён можа пастаянна пашырацца і ўдасканальвацца. Дзякуючы адкрытасці, змястоўная і структурная аснова дазваляе забяспечваць інтэграцыйныя сувязі тэм, якія вывучаюцца. Дапускаецца пабудова індывідуальнай адукацыйнай траекторыі, стварэнне ўласных мадэлей, выбар інструментарыю, магчымасць рацыянальнага спалучэння калектыўных і індывідуальных форм і спосабаў пазнавальнай дзейнасці.
Работа над удасканаленнем даведніка будзе працягнута ў наступных напрамках: напаўненне даведніка матэрыяламі (павелічэнне колькасці тэрмінаў), удасканаленне даступнасці матэрыялаў, удасканаленне сістэмы навігацыі, укараненне пошукавай сістэмы. Таксама ёсць магчымасць выкарыстання дадатковых тэхналогій стварэння даведніка, якія трэба будзе вывучыць (напрыклад, распрацоўка аўтаматычных тэстаў з дапамогай мовы гіпертэкставай разметкі HTML).
Улічваючы ступень гатоўнасці навучэнцаў да калектыўнай работы, іх ініцыятыўнасць, самастойнасць, старшакласнікі могуць удзельнічаць у напаўненні ЭСН. Такая сумесная работа спрыяе развіццю структурнага мыслення, актывізуе творчыя працэсы і дае магчымасць свабоднага выбару рэсурсаў для ўвасаблення задум нароўні са сродкамі, забяспечвае дадатковыя магчымасці пазнання, развіцця асобы навучэнца, праяўлення яго індывідуальнасці, стварае дадатковую матывацыю навучання.
Даведнік размешчаны на персанальным сайце http://marinankrivitskaya.umi.ru/predmety/informatika/ для больш шырокай аўдыторыі. Як адзін з рэжымаў выкарыстання электроннага даведніка можна разгледзець дыстанцыйнае навучанне.
Марына КРЫВІЦКАЯ,
настаўніца інфарматыкі сярэдняй школы № 2 Мазыра.
Фота Алега ІГНАТОВІЧА.
