Неабмежавана карыстацца любымі магчымасцямі штучнага інтэлекту можна, калі ў дзіцяці ўжо сфарміравана мысленне, засвоены пэўны набор прыёмаў пошуку інфармацыі, лічыць Наталля Маладзечкіна, настаўніца замежнай мовы сярэдняй школы № 2 Верхнядзвінска імя Героя Савецкага Саюза Н.В.Траян. Падрабязнасці — у матэрыяле карэспандэнта “Настаўніцкай газеты”.
— Чым вас прывабіла ў юнацтве настаўніцкая прафесія?
— Можа, у генетычным кодзе яна прапісана? Я вырасла ў вялікай настаўніцкай сям’і. Сястра маці, сваякі па лініі бацькі — многа сярод нас педагогаў. Бацькі працавалі ўсё жыццё ў цяперашняй Полацкай гімназіі № 1 імя Францыска Скарыны. Раней гэта была сярэдняя школа № 7 з выкладаннем шэрага прадметаў на англійскай мове, мая маці — настаўніца замежнай мовы. Мне са школьных гадоў вельмі хацелася стаць настаўніцай. Менавіта англійская мова — мой выбар з дзяцінства і, магу зараз упэўнена сказаць, маё прызванне. Хаця прыйшла да яго не адразу. Адчувала ў сабе сілы для паступлення ў Мінскі лінгвістычны ўніверсітэт. Але ў пэўны складаны для сям’і момант узважыла нашы фінансавыя рэаліі і сама прыняла рашэнне застацца ў Полацку: пасля 9 класа пайсці вучыцца ў каледж, каб потым працаваць, а там ужо, як будзе лёс. Таму па першай педагагічнай адукацыі я настаўніца пачатковых класаў і матэматыкі. Па размеркаванні мяне накіравалі ў Верхнядзвінск. Тады якраз для тых выпускнікоў каледжа, у каго дыпломы з адзнакай, адкрылася магчымасць працягнуць вучобу завочна ў ВДУ імя П.М.Машэрава са скарочаным тэрмінам навучання. З двух сваіх напрамкаў я выбрала пачатковыя класы, гэта было мне бліжэй. Працавала, вучылася, набыла першую вышэйшую адукацыю. У хуткім часе мне пашанцавала. Стала ў раёне не хапаць настаўнікаў замежнай мовы, і мяне накіравалі зноў вучыцца, чаму я была вельмі рада. Так у любімай прафесіі прыйшла да той спецыяльнасці, да якой імкнулася сэрцам. А патэнцыял дзвюх іншых — таксама магутны рэсурс, які задзейнічаны ў рабоце.
— Вы ўдзельнічалі ў мностве педагагічных майстар-класаў. Пасля якога з іх упершыню адчулі, што атрымалі значны ўрок?
— Добра запомніла майстар-клас па аповесці Васіля Быкава “Жураўліны крык”. Праводзіла яго настаўніца беларускай мовы і літаратуры з гімназіі № 5 Віцебска імя І.І.Люднікава Галіна Сухава. Я там апынулася выпадкова, калі была на курсах у нашым абласным інстытуце развіцця адукацыі. У групу ўдзельнікаў спецыяльна запрасілі настаўнікаў розных прадметаў, не беларускіх філолагаў. Галіна Анатольеўна перавярнула мае ўяўленні пра тое, як увогуле можна працаваць з літаратурным творам! Яна зачапіла за жывое кожнага: немагчыма было ўтрымацца, каб не падзяліцца сваімі думкамі. 45 мінут праляцелі на адным дыханні, а ў завяршэнне мы прыйшлі да нечаканых для сябе вывадаў, нават адкрыццяў — на ўзроўні ўласнага светаўспрымання. Зразумела тады, што прафесійны педагагічны майстар-клас намнога шырэйшы за прэзентацыю ў ключы “паглядзіце, я раблю вось так, магу вас навучыць”. Гэта насамрэч моцны ўрок, пасля якога адчуваеш: нешта ў табе кардынальна змянілася. Мне было вельмі цікава і карысна як удзельніку і як педагогу.
— А які з праведзеных вамі майстар-класаў найбольш запомніўся?
— Напэўна, прадстаўлены ў ходзе конкурсу “Настаўнік года — 2017”, па выкарыстанні стратэгіі актыўнай ацэнкі на ўроках. Цяжка ён даваўся, пытанняў на пачатку падрыхтоўкі было больш, чым адказаў. Дзякуй, што мне літаральна ўсім раёнам дапамагалі: хто ведаў, той расказваў і раіў, як можна лепш. Мы сканцэнтраваліся менавіта на выкладанні замежнай мовы, удзельнікамі былі мае калегі. Прызнацца, гэта крыху прасцей, чым працаваць са шматпрадметнай групай. Канечне, хацелася паказаць усё, што ўмею. Напрыклад, задзейнічала не толькі зместавы, але і эмацыянальны складнік: я лічу, ён не менш важны. На тым абласным этапе конкурсу максімальная ацэнка за майстар-клас была 40 балаў — і я яе атрымала.
Наталля Аляксееўна Маладзечкіна на абласным этапе рэспубліканскага конкурсу прафесійнага майстэрства “Настаўнік года Рэспублікі Беларусь — 2017” у сваёй намінацыі ўвайшла ў тройку лепшых. Сярод яе вучняў — пераможцы абласнога этапу рэспубліканскай алімпіяды па вучэбных прадметах, абласной канферэнцыі работ навучэнцаў даследчага характару “Эўрыка”, міжнародных конкурсаў і канферэнцый. Педагог мае кваліфікацыйную катэгорыю “настаўнік-метадыст”.
— Ваша любімая форма работы з дзецьмі?
— Адну складана назваць. Магчыма, выкарыстанне тэхналогій камунікатыўнага навучання, калі ўсе заданні набліжаны да рэальнага жыцця, мы з вучнямі абмяркоўваем пэўныя праблемы па тэме ўрока, складаем дыялогі. Дазваляе тэма і ўзровень класа — наладжваем дыскусію. На сёння гэта мне блізка. Без інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогій зноў жа нельга. Трэба навучыць дзіця не толькі гаварыць і пісаць на замежнай мове, але і знаходзіць неабходную інфармацыю, карыстацца рознымі дапаможнымі сэрвісамі для стварэння пэўнага прадукту. Пачынаючы з элементарнага — калажа, прэзентацыі невялікай, каб суправаджаць вуснае выказванне. Гэтаму мы таксама вучым. Наш прадмет звязаны са многімі дысцыплінамі, а з інфарматыкай вельмі цесна: на камп’ютарах мы працуем, наладжваем апытанні і віктарыны, анлайн-дошкі выкарыстоўваем для прадстаўлення творчых прадуктаў. І, відаць, варта дадаць гульнявую тэхналогію. Проста я перастала ўжо яе асобна вылучаць: элементы гульні выкарыстоўваю дастаткова часта ў спалучэнні з іншымі формамі. Так эфектыўней дасягаецца мэта ўрока, якасней засвойваецца матэрыял.
— Вы згодны з меркаваннем, што рана ці позна страціць сэнс вучыць замежную мову, усё зробяць анлайн-перакладчыкі?
— Не ў захапленні я ад прагнозаў будучыні, дзе толькі машыны вучаць, лечаць і гэтак далей усюды — дзе там месца чалавеку? Што да нашых сённяшніх рэалій, то для правільнага карыстання перакладчыкам трэба прыкласці ўласныя веды і навыкі. Існуе багата слоў, якія аднолькава пішуцца, але маюць рознае значэнне. Не кожны анлайн-перакладчык іх распазнае правільна. Здараецца, вучань праганяе дома тэкст праз перакладчык, капіруе, прыносіць у школу — а на ўроку чытае і ў працэсе сам разумее: нешта не тое ён гаворыць. Такія сітуацыі добра выхоўваюць, дапамагаюць правільна расставіць акцэнты. Цяперашнія анлайн-перакладчыкі па функцыі хутчэй як слоўнікі, якія раней у нас заўсёды былі пад рукой. Прычым я прытрымліваюся думкі, што неабмежавана карыстацца любымі магчымасцямі штучнага інтэлекту можна, калі ў дзіцяці ўжо сфарміравана мысленне, засвоены пэўны набор прыёмаў пошуку інфармацыі, уключаючы правілы бяспечнага карыстання інтэрнэтам і абавязкова ўменне ацэньваць дакладнасць крыніц. Калі ж няма элементарных навыкаў, гэта небяспечна. Нездарма на матэматыцы ў пачатковай школе не лічаць на калькулятарах — інакш не выпрацуецца вуснае лічэнне. Так і з мовай, вучань павінен гаварыць і чытаць сам. А калі справа ў дапамозе, можна звярнуцца да перакладчыка.
— У чым заключаецца выхаваўчы патэнцыял урокаў замежнай мовы?
— Наш прадмет прадугледжвае шырокі спектр метапрадметных сувязей. На ўроках закранаем пытанні з розных галін: ад гісторыі з біялогіяй да здаровага ладу жыцця, рацыянальнага харчавання і сродкаў камунікацыі. Пры вывучэнні Беларусі і замежных краін стараюся максімальна задзейнічаць супастаўляльны аспект. Дзеці ў працэсе параўнання заўважаюць, што па многіх параметрах у нас лепш, чым недзе там, далёка. І глыбей разумеюць: нам ёсць чым даражыць, што берагчы і прымнажаць, чым ганарыцца.
— Ваша спецыяльнасць накладвае адбітак на стыль класнага кіраўніцтва?
— Безумоўна. У нас нават асаблівыя жарты ёсць, смешныя гісторыі з жыцця, якія сталі амаль прытчай для сваіх, бо звязаны з урокамі англійскай мовы і па-за іх кантэкстам часта незразумелыя. Увогуле, рэзка размяжоўваць урокі, мерапрыемствы, класнае кіраўніцтва — па-мойму, глупства. Педагагічная дзейнасць як тканіна: пераплеценыя ніткі ўжо не разблытаеш, можна толькі сапсаваць і страціць узор. Мы нават у паходзе, калі з вучнямі едзем на веласіпедах, можам прагаворваць на рускай, беларускай, англійскай мовах — проста цікава, як тое называецца, як гэта.
— А захапленні па-за педагагічнымі клопатамі існуюць?
— У свой час я скончыла музычную школу па класе фартэпіяна і акардэона, музыку вельмі люблю. Хор у маёй роднай школе быў моцны, гэтае захапленне засталося. Спяваю для душы і на мерапрыемствах, калі папросяць, не адмаўляюся. Яшчэ ёсць у нас дача, любім на прыродзе адпачываць. Цікавасць да турызму прывіў бацька: сам пастаянна вазіў вучняў на турзлёты-зарніцы і мяне з сабой браў. Цяпер з дзецьмі мы ў вольны час катаемся на веласіпедах, усёй сям’ёй падарожнічаем па Беларусі. Аб’ехалі многа адметных і прыгожых мясцін. Вось з валейболам у школьныя гады я не дужа сябравала. Але ў Верхнядзвінску, калі толькі прыйшла ў школу працаваць, мяне запрасілі ў валейбольную секцыю. Паспрабавала — спадабалася. Дагэтуль гуляю з задавальненнем. Як бачыце, у маіх захапленнях таксама многае звязана са школай. Інакш і не ўяўляю сябе, бо для настаўніка яго прафесія — лад жыцця.
Таццяна БОНДАРАВА
Фота аўтара
