Філатэліст, баніст і нумізмат — усё гэта пра заўзятага калекцыянера Аляксандра Васількова, дырэктара Караваціцкай сярэдняй школы Рэчыцкага раёна. Падрабязнасці – у матэрыяле карэспандэнта “Настаўніцкай газеты”.
Машына часу
— У савецкія часы збіраць маркі было вельмі папулярнай справай. Далучыўся я да тысяч апантаных філатэліяй школьнікаў дзякуючы падарунку старэйшага брата. Ён уручыў мне прыгожы клясер, а ў ім быў блок марак з фантанамі Пецяргофа. Канечне, захацелася запоўніць альбом. Напісаў аб сваім жаданні ў газету, і на паштовае аддзяленне маёй роднай вёскі Каравацічы пасыпаліся лісты з усіх рэспублік Саюза. Здаралася, адразу па 50 штук. Хтосьці прысылаў маркі, каб дапамагчы сабраць калекцыю, хтосьці для абмену. Прыемна было нават проста атрымаць ліст з маркай на канверце — такая гашаная марка называецца жывой, і ў тыя часы яна мела вялікую каштоўнасць, — расказвае калекцыянер.
Ён таксама адпраўляў беларускія маркі юным філатэлістам. Купляў іх на грошы, якія штомесяц выдзяляў бацька. Праўда, атрымлівалася не так шмат — 5—10 лістоў у месяц. За школьныя гады Аляксандр Уладзіміравіч не толькі запоўніў свой першы альбом, але і яшчэ чатыры. Амаль ўсе тыя маркі пазней пайшлі на абмен. Акрамя першых — яны для яго самыя значныя.
Пасля распаду Саюза захапленне спынілася на некаторы час, каб потым нечакана зноў уварвацца ў жыццё настаўніка. Ён паехаў у Італію, там зайшоў у паштовае аддзяленне і ўбачыў маркі на гістарычную тэму. Стрымацца не змог! Якраз з’явіліся сацыяльныя сеткі, і Аляксандр Уладзіміравіч напісаў пра сябе і сваё хобі. Так кола абмену і збору зноў завярцелася.
— Зараз у мяне ўсяго 40 клясераў. У кожным больш за тысячу марак. Але мне ўсё роўна мала. (Усміхаецца.) Раней рваўся ў сталіцу, каб наведаць магазін філатэліста на вуліцы Маскоўскай. Мяне там ведалі, чакалі. Цяпер пастаянны кліент паштовага аддзялення ў Рэчыцы. Купляю не толькі для сябе, але і для калег-калекцыянераў. Падтрымліваю сувязі з беларускімі і замежнымі аматарамі філатэліі, — дзеліцца суразмоўнік.
Ён пільна сочыць за тым, калі будуць надрукаваны новыя маркі. Бывае, выпускаюцца дзве-тры ў месяц. Калі падабаецца, купляе адразу. Ці вяртаецца праз год-другі, калі цана знізіцца.
— Здорава, калі філатэлісту ўдаецца сабраць ці набыць камплект марак. Для гэтага неабходна купіць адразу блок і асобна маркі, якія ў яго уваходзяць. Атрымліваецца нятанна, калі ўлічваць, што кошт адной нашай маркі можа быць рублёў пяць, а то і больш, а блок складацца з 5—6. Напрыклад, апошні блок, які выйшаў у Беларусі, быў прысвечаны 35-годдзю вываду войск з Афганістана. Ён маленькі — з адной маркай коштам пяць рублёў. Не так даўно калекцыю папоўніла расійская марка з партрэтам Уладзіміра Жырыноўскага, — расказвае дырэктар.
Маё захапленне заклікае зноў і зноў вывучаць новае. Папаўняючы калекцыю чарговым эксклюзівам, імкнуся падзяліцца радасцю з дзецьмі. І калі бачу, як свецяцца цікавасцю іх вочы, хочацца і далей гэтым займацца
У яго няма любімай тэмы ў свеце марак, бо цікава ўсё: і мастацтва, і жывёлы, і расліны, і архітэктура, і спорт, і гістарычныя асобы… Кожны экспанат, які трапляе ў калекцыю, дае яму штуршок да пошуку інфармацыі пра яго і пра тое, што на ім адлюстравана. Гартаючы альбомы, нібыта на машыне часу, Аляксандр Уладзіміравіч пераносіцца ў розныя эпохі, становіцца сведкам цікавых падзей. Такі занятак дапамагае супакоіцца, і можа незаўважна прайсці некалькі гадзін.
— Марка — гэта выдатны аб’ект мастацтва, маленькі плакат, на якім адлюстроўваецца гістарычная падзея, вядомая асоба або вобраз. Мне падабаецца глядзець на маркі і разумець: вось гэта класная рэч — я хацеў бы яе павялічыць у 50 разоў і павесіць на сцяну ў якасці дэкору. Для мяне паштовыя маркі — гэта скан чалавечага жыцця на маленькім папяровым лісточку самаклейнай паперы. Палітычныя, культурныя, спартыўныя падзеі пакідаюць свой след на гэтых знаках аплаты. Трэба толькі ўмець іх чытаць, — разважае Аляксандр Уладзіміравіч.
На сённяшні дзень прынята лічыць, што першая марка з’явілася ў Вялікабрытаніі ў 1840 годзе. Каштавала яна адзін пені, і на ёй быў профіль каралевы Вікторыі. Праз стагоддзе кошт маркі дасягнуў 9 мільёнаў долараў. У калекцыі Аляксандра Уладзіміравіча такіх рарытэтаў пакуль няма. Але гэта яго не засмучае.
— Сапсаваць марку вельмі лёгка, нават калі зазубінка на ёй будзе пашкоджана, марка страчвае сваю каштоўнасць. Ад такіх не адмаўляюся, перакананы, што гісторыю філатэліі можна вывучаць на любым матэрыяле. Маркі савецкіх часоў на сёння не дарагія — кошт самых рэдкіх можа даходзіць да 10—15 долараў. Шануюцца бракаваныя маркі, якія выйшлі ў свет з незаўважанымі памылкамі, — малюнак перавернуты, не тая лічба або літара. Такая ў мяне адна ёсць. Наша — беларуская. На польскія маркі вымяняў амерыканскі альбом для марак 1932 года выпуску. Выявы марак у ім надрукаваны, заставалася знайсці рэальныя і наклеіць, — дзеліцца Аляксандр Уладзіміравіч.
Захапленне дырэктара не засталося без увагі караваціцкіх школьнікаў. Для ўсіх зацікаўленых Аляксандр Уладзіміравіч арганізаваў клуб юных філатэлістаў, які існаваў восем гадоў.
— Перапіску вялі практычна з усім светам. Нам дасылалі маркі з Перу, Танзаніі, шмат з Расіі, нашы суайчыннікі дзяліліся. Белпошта прадаставіла дапаможнікі, па якіх дзеці вывучалі маркі. Ім вельмі падабалася. Аднак такое захапленне патрабуе матэрыяльных выдаткаў. На цяперашнім этапе ёсць вучні, якія збіраюцца і проста разглядаюць маркі, спрабуюць адшукаць інфармацыю ў інтэрнэце, — расказвае калекцыянер.
А яшчэ Аляксандр Васількоў сабраў калекцыю савецкіх паштовак. У ёй каля 800 экзэмпляраў. Захоўваюцца яны ў школьным музеі. І на адпаведныя святы — Новы год, Дзень ведаў, Восьмае сакавіка — іх дастаюць і робяць святочныя стэнды.
На ўрокі мастацтва і грамадазнаўства, якія вядзе ў школе Аляксандр Уладзіміравіч, ён часта прыходзіць не з пустымі рукамі, а з маркамі. Акадэмічная гадзіна тады пралятае вельмі хутка, дзякуючы незвычайнаму нагляднаму матэрыялу.
Педагог прызнаецца, што яму так і не ўдалося прыняць удзел у выставах філатэлістаў краіны. Наведваў іх некалькі разоў як госць і быў прыемна здзіўлены тым, што большая частка марак, прадстаўленых у экспазіцыі, у яго таксама ёсць. Аднак гэта не перашкаджае яму ісці да сваёй мары: сабраць годную калекцыю, у якой будзе шмат рарытэтаў, і знаёміць навучэнцаў з гісторыяй знакаў паштовай аплаты.
Адзін мільярд — адной купюрай!
Калі Аляксандр Уладзіміравіч стаў студэнтам гістарычнага факультэта ГДУ імя Ф.Скарыны, да захаплення маркамі дадалася нумізматыка. А потым яшчэ і баністыка. Сёння ў яго калекцыі больш за тысячу манет і некалькі тысяч папяровых грашовых купюр. І таксама спыняцца на дасягнутым калекцыянер не збіраецца.
Дзякуючы такому цікаваму хобі дырэктара, школьнікі маюць магчымасць патрымаць у руках грошы самых розных краін свету і розных часоў: еменскія і іранскія рэалы, грэчаскія драхмы, сербскія дынары, славенскія толары, македонскія дынары, дацкія кроны, тайландскія баты, ізраільскія шэкелі. Дзяржаўны крэдытны білет банка Расійскай імперыі 1909 года на 10 і 25 рублёў з партрэтам Аляксандра ІІІ. Савецкія банкноты сучасныя школьнікі ў вочы ніколі не бачылі. Чырвонцы 1937 года і рубель 1947-га. Ганконгскія долары, незвычайнасць якіх у тым, што іх выпускалі адразу некалькі друкарань, таму білеты наміналам, напрыклад, у 20 долараў, могуць выглядаць зусім па-рознаму, але спакойна прымацца да аплаты.
— Вельмі прыгожыя венгерскія грошы — пэнгё. Дарэчы, з імі звязана цікавая гісторыя, якую расказваю школьнікам, калі яны разглядаюць тэму “Грошы і іх функцыя” на ўроку грамадазнаўства. У 1946 годзе інфляцыя ў Венгрыі складала каля 400 працэнтаў у дзень. Цэннікі перабіваліся праз кожныя 15 гадзін. Адзін долар каштаваў, уявіце сабе, 59 мільярдаў пэнгё. Друкарні не паспявалі друкаваць грошы і знайшлі выхад — на купюру наклейвалася марка, каб павялічыць яе кошт. Так з’явіліся маркі на грашах. Банкнота ў адзін мільярд пэнгё таксама ёсць у маёй калекцыі, — з задавальненнем гаворыць педагог.
На маю думку, яшчэ адным захапленнем Аляксандра Уладзіміравіча можна смела лічыць родную школу. Тут ён пайшоў у 1 клас, тут атрымаў атэстат. А калі стаў студэнтам-завочнікам гістарычнага факультэта ГДУ імя Ф.Скарыны, вярнуўся ў родныя пенаты працаваць. У 26 гадоў Аляксандр Уладзіміравіч стаў дырэктарам установы. Узначальвае яе і зараз. Нават калі пераехаў жыць разам з сям’ёй у Рэчыцу, не пакінуў школу. Праўда, адзін год пагадзіўся змяніць месца працы, але ж вярнуўся — без роднай школы ніяк. Разам з дзецьмі кожную працоўную раніцу ён едзе на школьным аўтобусе з горада ў Каравацічы. Па дарозе заязджаюць яшчэ за дзецьмі ў восем вёсак. Разам вяртаюцца дамоў. І ва ўсім гэтым дырэктар бачыць вялікі плюс — ён выдатна ведае, чым жыве кожны вучань.
Марына ЖДАНАВА
Фота аўтара і з архіва суразмоўніка
