Да свайго юбілею Нацыянальны цэнтр мастацкай творчасці дзяцей і моладзі зрабіў сабе два шыкоўныя кніжныя падарункі: зборнік матэрыялаў з гісторыі і сучаснасці ўстановы “Краіна дзяцінства, радасці і творчасці” і кнігу ўспамінаў колішняга выхаванца цэнтра Валерыя Мурашкі “Палац у маім лёсе. Картынг”.
Па словах дырэктара Нацыянальнага цэнтра мастацкай творчасці дзяцей і моладзі Надзеі Васільеўны Васільчанка, выдаць зборнік, у якім бы акумуляваліся гісторыя і сучаснасць цэнтра і прагучалі галасы яго выхаванцаў, было яе даўняй марай — “каб засталося ў памяці”. Дзякуй богу, яно сапраўды засталося: цікавыя чорна-белыя фотаздымкі з жыцця Палаца піянераў і акцябрат, як спачатку называўся НЦМТДіМ, успаміны тых, хто хадзіў на заняткі ў прыгожы дом па адрасе Кірава, 16, дзесяць, дваццаць, трыццаць і пяцьдзясят гадоў назад. Некалькі гадоў працавалі над зборнікам “Краіна дзяцінства, радасці і творчасці” сённяшнія супрацоўнікі цэнтра: вывучалі архівы, перапісваліся з колішнімі яго выхаванцамі, інтэрв’юіравалі іх, цікавіліся думкамі сённяшніх навучэнцаў пра творчае жыццё ў яго сценах… І нарэшце на 110 старонках фармату А4 мы сёння маем кнігу, дзе сустрэліся ўчора і заўтра гэтай слаўнай установы.
Зборнік адкрываецца вітальным словам міністра адукацыі нашай краіны Міхаіла Анатольевіча Жураўкова, а потым мы адразу акунаемся ў далёкую гісторыю, у 1936 год, калі ў цэнтры Мінска быў адкрыты Палац піянераў і акцябрат і калі сюды адразу прыйшоў працаваць легендарны мастак-педагог, заслужаны настаўнік БССР, заснавальнік студыі выяўленчага мастацтва Сяргей Пятровіч Каткоў. Уладзімір Стальмашонак, Май Данцыг, Васіль Сумараў, Нінель Шчасная, Зоя Літвінава… Сёння гэтымі і многімі іншымі імёнамі нашых вядомых творцаў, якія прайшлі аўтарскую мастацкую школу Сяргея Пятровіча, ганарыцца ўся краіна, іх добра ведаюць і за мяжой.
Аўтары паэтапна прасочваюць гісторыю цэнтра ў раздзеле “Старонкі гісторыі”: 1936—1941, 1946—1949, 1950—1960, 1970—1980, 1980—1990, 1990—2000… Асобны раздзел прысвечаны нулявым гадам у гісторыі НЦМТДіМ і яго сённяшняму дню, калі жыццё ўстановы пазнаецца ў першую чаргу па шматлікіх творчых праектах, такіх як Міжнародны конкурс дзіцячага малюнка “Сябруюць дзеці на планеце”, Рэспубліканская выстава-конкурс дэкаратыўна прыкладной творчасці “Калядная зорка”, мастацка-адукацыйны праект “Беларускае народнае мастацтва і дзеці”, Рэспубліканскі фестываль мастацкай творчасці навучэнскай і студэнцкай моладзі “АРТ-вакацыі”, Рэспубліканскі агляд-конкурс дзіцячай творчасці “Прывітанне, свет!”, Рэспубліканскі фестываль-конкурс моды і фота “Млын моды”, Рэспубліканскі агляд-конкурс Дзядоў Марозаў і Снягурачак “Ёлка-фэст”, Рэспубліканскі конкурс дзіцячай творчасці “АрхНавацыя”, рэспубліканскія чэмпіянаты па інтэлектуальных гульнях КВЗ, нацыянальныя форумы дзяцей Беларусі і іншыя.
Раздзел “Бясконцае палатно творчасці” — гэта галерэя партрэтаў самых яркіх творчых калектываў цэнтра, а ўстанове ёсць чым у гэтым сэнсе ганарыцца: 15 калектываў маюць званні “ўзорны” і “народны”, 2 носяць званне “заслужаны аматарскі калектыў Рэспублікі Беларусь”. Гэта тыя, хто бясконца радуе нас на разнастайных фестывалях і конкурсах, славіць нашу краіну за мяжой: заслужаны аматарскі калектыў Рэспублікі Беларусь ансамбль танца “Белая Русь”, заслужаны аматарскі калектыў Рэспублікі Беларусь ансамбль песні і танца “Зорачка”, народная арт-студыя “Востраў”, народная студыя дэкаратыўна-прыкладной творчасці “Бусляня”, узорная студыя дэкаратыўна-прыкладной творчасці “Крынічка”, народная студыя фітадызайну “Славянскі вянок”, народны цымбальны ансамбль “Ведрыца”, народны тэатр “Жывая планета”, народны вакальна-інструментальны ансамбль “Чырвоныя зоркі”, узорны хор “Радасць”, узорны эстрадна-сімфанічны аркестр, народная харавая капэла “Раніца”, узорны тэатр “Сіняя птушка”, ансамбль сучаснай харэаграфіі “Натхненне”, подыум-школа Fashion Style, харэаграфічны калектыў Zaleski Dance Design Show і многія іншыя.
Асабліва цікавы раздзел “Цэнтр у маім лёсе”, дзе сабраны яркія ўспаміны колішніх выхаванцаў установы, сярод якіх нямала і вядомых сёння людзей. Вось што, напрыклад, узгадвае любімец усіх айчынных тэатралаў, артыст Нацыянальнага акадэмічнага тэатра імя Янкі Купалы, а ў пачатку 70-х гадоў мінулага стагоддзя навучэнец студыі мастацкага чытання Палаца піянераў і школьнікаў Віктар Манаеў: “Увогуле, я быў вельмі сціплым хлопчыкм, усяго саромеўся. Я і артыстам стаў таму, што выходзіць на сцэну і выступаць перад гледачамі — гэта свайго роду тэрапія асабістых у нейкім сэнсе заганаў, калі лічыць сціпласць такой заганай. І вось я патрапіў у студыю мастацкага чытання да таленавітага педагога Лідзіі Вітальеўны Івановай. Разам са мной займаліся і старэйшыя за мяне дзеці, вучні 8—9 класаў. Мы вучыліся чытаць услых вершы, бралі кароценькія гумарыстычныя апавяданні для дзяцей, якія друкаваліся ў часопісе “Юнацтва”, і працавалі над імі. Сапраўды, гэта былі першыя ўрокі тэатральнага мастацтва ў маім жыцці. Успамінаю, які цудоўны творчы дух лунаў у студыі. Потым мы, юныя чытальнікі, удзельнічалі ва ўрачыстым адкрыцці ўсіх важных пасяджэнняў ЦК Камуністычнай партыі Беларусі, розных дзяржаўных форумаў. Перад пачаткам гэтых урачыстасцей мы, юныя піянеры, віталі іх удзельнікаў вершаванымі віншаваннямі. Хваляванне было неверагоднае, мы літаральна па месяцы ці болей вучылі на памяць вершы, якія былі, шчыра кажучы, прыкладам зусім не высокай паэзіі. Напрыклад: “У радасці ні межаў і ні меры, // Як ясна твары свецяцца наўкруг, // Цябе вітаюць шчыра піянеры, // Таварыш прафсаюз — наш верны друг”.
Нечаканая канцоўка ва ўспамінах вядомага артыста: “Палац піянераў і школьнікаў пачаў працаваць у сярэдзіне 30-х гадоў. Якраз у той час, калі мой дзед-паляшук разам з бабкай і сваімі дзецьмі (у яго была вялікая сям’я) ноччу на падводзе прыехаў у Мінск, ратуючыся ад сталінскіх рэпрэсій. Хутка яны ўладкаваліся працаваць на будаўніцтве палаца, куды быў аб’яўлены набор рабочых. Так цэлы год мой дзед і бабуля цягалі цэглу, будавалі палац, у якім я (больш чым праз 30 гадоў) меў шчасце пачаць займацца цікавай справай, якая стала потым маёй будучай прафесіяй. Нішто не выпадкова ў маім жыцці, і я ўдзячны за гэта лёсу”.
Завяршаюць зборнік “Краіна дзяцінства, радасці і творчасці” фотагалерэя сённяшніх навучэнцаў цэнтра “Галоўнае на свеце — гэта нашы дзеці” і падборка іх кароткіх выказванняў пра шчасце займацца ва ўстанове, якая знаходзіцца “па адрасе дзіцячага свята”, як называюць адрас Кірава, 16 складальнікі кнігі.
А другая кніга — другі падарунак Нацыянальнага цэнтра мастацкай творчасці дзяцей і моладзі самому сабе на юбілей — гэта падарунак і лёсу адначасова. Хто б мог падумаць, што грамадзянін ЗША, паспяховы чалавек, старшы софтверны аналітык буйной амерыканскай кампаніі Tyco Fire Protection Products, а ў мінулым дацэнт БНТУ, а яшчэ ў больш далёкім мінулым удзельнік секцыі картынга Палаца піянераў і школьнікаў (1968—1971) Валерый Паўлавіч Мурашка з радасцю адгукнецца на просьбу сённяшніх супрацоўнікаў НЦМТДіМ напісаць успаміны пра тыя свае шчаслівыя “картынгавыя” гады і даслаць іх з Амерыкі ў Беларусь на такі родны да болю сталічны адрас Кірава, 16! Але ён напісаў, няхітра назваў свае згадкі “Палац у маім лёсе. Картынг”, даслаў іх у Беларусь. І сёння мы маем па-свойму ўнікальную кнігу — галасы колішніх выхаванцаў Палаца піянераў і школьнікаў, сённяшняга Нацыянальнага цэнтра мастацкай творчасці дзяцей і моладзі, чутны нават з-за акіяна…
Давайце зараз проста пачытаем некаторыя ўрыўкі з гэтых цёплых і светлых успамінаў. Без каментарыяў, нават без перакладу, з заміраннем сэрца.
“…В сентябре 1968 года в наш 7 “Б” класс 64-й “английской” школы кто-то принес новость о том, что в Минском дворце пионеров и школьников открылась секция картинга. Почти все мальчишки класса, включая и меня, записались в секцию. Незадолго до этого на экранах кинотеатров прошел заграничный, дублированный на русский язык, художественный фильм “Большой приз” (“Гран-при”). Главными героями в нем были гонщики Формулы-1 — той, настоящей, которую не суждено было увидеть, но какие-то обрывки информации доходили и до нас. Главную роль автогонщика Жан-Пьера Сарти играл обаятельный актер и певец Ив Монтан. На мой взгляд, этот фильм несправедливо забыт. Мы, мальчишки, ходили в кинотеатр по несколько раз (я посмотрел его 6—8 раз). Гонки были настоящие, мастерски снятые. Там были интриги, отношения мужчины и женщины, была техника, напряжение, адреналин — все то, что есть на больших гонках и окружает их теперь при возросших скоростях. В то время, как, впрочем, и сейчас, это был пик автотехники, которая “вынимала” все силы из спортсменов и механиков, закаляла людей и делала их сильней в преодолении трудностей. Как мальчишке можно этим не увлечься?!
На занятия секции той осенью мы ходили пешком большой толпой ребят от Комаровского рынка, где собирались в назначенный час возле школы. Идти было непросто, потому что надо было пересекать Центарльную площадь (ныне Октябрьскую), куда мы круто поднимались по откосу (ныне напрочь застроенному), миновав 24-ю “немецкую” школу. Регулярный поход команды из 15—20 юношей через площадь не оставался незамеченным местными подростками из соседних дворов, которые следили за “суверенитетом” своих территорий. Однажды от драки нашу команду спас Леня Кошелев, живший в доме возле ГУМа (впоследствии ставший заметным вокалистом на белорусской эстраде, и тогда уже отличавшийся красивым голосом). Он учился в одном классе с моей сестрой в музыкальной одиннадцатилетке при консерватории. Леня узнал меня среди ребят и сказал своим, что меня знает, что это — хорошие ребята и бить их не надо. Повезло. Они были постарше, и носы наши трещали бы.
…Секцию картинга во Дворце пионеров организовал и вел студент дневного отделения автотракторного факультета Белорусского политехнического института (ныне БНТУ) Лукашевич Валерий Леонидович. Думаю, на момент организации секции ему было около 20 лет. Во Дворце пионеров была своя иерархия — были те, кто руководил группами секций и кружков по направлениям. Была женщина (не знаю ее имени), которая курировала секцию картинга в том числе. Я видел, что отношения между ней и Валерой Лукашевичем (мы его довольно быстро стали называть просто по имени) были очень теплыми и доброжелательными. Она Валеру поддерживала, помогала ему вести секцию.
…Поколение ребят, выросших после окончания войны, несло в себе какую-то отметину. В моем сознании различаются люди, с которыми я общался по жизни, прошедшие войну, и те, кто стал взрослым позже. Я замечал разницу между людьми военного поколения и теми, кто в жизнь пришел после. Не знаю о Валериных родителях ничего (к своему стыду), но уверен: его родители прошли войну, просто по возрасту так выходило. Те люди, кто выжил в той войне, они знали, что такое гамбургский счет, и с ними в мирной жизни было легко. Для них мирная жизнь, казавшаяся кому-то суровой, была легкой, незамысловатой и вполне безопасной, какой она и была на самом деле. До конца 70-х — середины 80-х годов их можно было встретить в школах и интститутах, и я благодарен судьбе, что она подарила мне общение с такими людьми. Те, кто пришел им на смену в 80-е, были другими.
…Пришли мы с Геной в наш подвал, кто-то из начальства привел корреспондента, молодую миловидную женщину “комсомольского возраста”. Она нас расспрашивала, что и как мы делаем, о секции, записывала на магнитофон. Поскольку это было радио, ей нужен был звуковой ряд. Она попросила нас потрещать нашим картом. Последние сорев-нования проходиди под дождем — карты, хоть и высохли, были грязными. Ну мы с Геной вытащили во двор один карт, завели, Гена поездил на нем по двору. Корреспондентка записала на магнитофон громкий треск — потом он был фоном на радиопередаче. Помню слова, высказанные нам с Геной во дворце после записи материала (в передаче их, разумеется, не было). Она сказала, что делала много передач о разных романтиках: парашютистах, альпинистах и прочих интересных ребятах. И всегда после этого ей хотелось все это попробовать. Но тут она призналась, что сесть в карт ее не тянет — слишком экстремальное удовольствие.
…Не знаю, насколько Дворец пионеров сегодня близок к тому, который я описал. Если хоть немного напоминает — уже хорошо. Очень надеюсь. Нельзя войти в одну и ту же воду дважды. Все делают люди. Может пыльный подвал стать смыслом жизни, а можно смысл жизни закатать в подвал и не выпустить оттуда. Мне несколько жаль сегодняшних ребят — у них никогда не будет того, что было у нас: поглощающего целиком творчества, честной борьбы на виду у всех. И самого главного уже не будет — искренних, добрых, всепонимающих людей, прошедших войну, голод, холод, вшей, болезни и смерти, потерявших родных, потерявших друзей. И после — ощутивших полное всеобъемлющее счастье жизни, которым они делились с окружающими. С теми, кто был близким по системе жизненных ценностей, кто шел рядом с ними и туда же, куда и они считали правильным идти и вести других.
Спасибо вам — тем, кто учил нас во дворце премудростям техники и, подспудно, смыслу жизни. На кого мы смотрели завороженными глазами и на кого хотели быть похожими. Кто своими руками, своими делами и поступками ясно показывал нам, что такое — хорошо, что такое — плохо. Я знаю наших ребят — многие усвоили эти уроки. Многим удалось прожить жизнь прямо и правильно. Кто на виду у всех честно и ясно показывал своим результатом, чего он стоит. И мне теплее оттого, что в разных точках мира эти ребята делают что-то нужное и полезное для людей, оставаясь сами людьми. Без халтуры”.
Мікола ЧЭМЕР.
Фота аўтара.
