Воляй лёсу выпускніца Гродзенскага педуніверсітэта Любоў Адаскевіч аказалася ў сібірскім Томску. Беларуска там абжылася, набыла каштоўны вопыт работы з людзьмі і ўжо больш за 35 гадоў кіруе ў расійскім абласным цэнтры Домам дзяцінства і юнацтва “Факел”. Падрабязнасці – у матэрыяле карэспандэнта “Настаўніцкай газеты”.
Вясной 2015 года ў Маскве, у Пасольстве Беларусі ў Расіі праходзіла сустрэча кіраўнікоў і актывістаў беларускай дыяспары з розных расійскіх рэгіёнаў. Любоў Аляксандраўна сядзела ў пасольскай зале з калегай з Новасібірска Нінай Кабанавай, яны атрымалі ўзнагароды за сваю актыўную грамадскую дзейнасць на карысць Бацькаўшчыны з рук пасла: тады ім быў цяперашні віцэ-прэм’ер Ігар Петрышэнка. Рыхтуючы нататкі, я са здзіўленнем даведаўся: да таго як у 1987 годзе Любоў Аляксандраўна ўзначаліла томскі “Факел”, якім і кіруе па гэты час, яе папярэдніцай на пасадзе была… Ніна Якаўлеўна Кабанава. Напэўна, цёзкі па прозвішчы.
Беларуская соль рускай зямлі
Чаму, аднак, звяртаюся спачатку да грамадскай дзейнасці зямлячкі, якая мае ўжо больш чым 50-гадовы педагагічны стаж? Каб падкрэсліць: у кіраўніка Нацыянальна-культурнай аўтаноміі беларусаў у Томскай вобласці Любові Адаскевіч сувязі з Беларуссю ніколі не парываліся. Калі ж сёння ў дыскусійным запале маладыя людзі, бывае, адмаўляюць у праве на патрыятызм тым беларусам, якія жывуць па-за межамі Беларусі, то дарослым варта б іх падпраўляць. Бо хіба ж не патрыёты, скажам, вядомыя касманаўты Пётр Клімук, Уладзімір Кавалёнак, Алег Навіцкі, Алег Арцем’еў ці шмат яшчэ хто з супляменнікаў за мяжой! Дарэчы, у час той сустрэчы ў пасольстве адзін з яе ўдзельнікаў сказаў паслу, што ў зале сабраліся самаадданыя асобы, якія даўно працуюць на беларускую справу ў Расіі: “Перад вамі людзі, якіх можна назваць беларускай соллю рускай зямлі”. Прычым толькі ў Расіі, па розных падліках, ад 750 тысяч да паўтара мільёна нашых суродзічаў — беларусаў па крыві.
Увосень 2019 года ў Томску прайшла Усерасійская навукова-практычная канферэнцыя з міжнародным удзелам “Уклад беларускага народа ў развіццё Сібіры”. На гэта, дарэчы, томскія беларусы заваявалі грант Прэзідэнта Расіі “Мои предки — из Беларуси!”.
Натуральна, Любоў Адаскевіч была і адным з арганізатараў канферэнцыі, шмат расказвала журналістам, як абжываліся беларусы ў Сібіры.
Паводле яе слоў, толькі ў Томскай вобласці па перапісных спісах значыцца звыш 3500 беларусаў, жыве шмат абруселых нашых супляменнікаў. Першыя з перасяленцаў — як людзі служылыя, так і палонныя “ліцвіны” — згадваюцца ў архіўных дакументах XVII стагоддзя. Тысячамі перасяляліся ў Сібір беларусы ў пару Сталыпінскай рэформы (1906—1914 гады): толькі на тэрыторыі Томскай вобласці ў 1926 годзе было звыш 150 населеных пунктаў, жыхары якіх называлі сябе беларусамі. Рэалізуючы грантавы праект “Мои предки — из Беларуси!”, актывісты НКА стварылі на аснове архіўных матэрыялаў каштоўны даведнік. Дзякуючы яму, людзі знаходзяць родзічаў: сібіракі ў Беларусі, а жыхары нашай краіны ў Сібіры.
“Наогул людзі па розных прычынах аказваліся ў Сібіры. Напрыклад, я ў свой час у Томск прыехала зусім не па поклічы сэрца, а так склаліся сямейныя абставіны”, — прызнавалася Любоў Аляксандраўна.
У розных інтэрв’ю Любоў Аляксандраўна даводзіла, што якраз беларусы-перасяленцы “вдохнули новую жизнь в выращивание и обработку льна в Сибири, поскольку не мыслили себе хозяйства без этой культуры, в то время как старожилы-сибиряки уже давно предпочитали покупные ткани домашним. А белорусы ткали на кроснах даже после Великой Отечественной”. Нагадвае пра вялікі ўклад беларусаў у стварэнне паліўна-энергетычнага, транспартнага комплексу Сібіры: “На возведении Братской ГЭС трудилось почти 2,5 тысячи белорусов, мои соплеменники принимали участие в строительстве Сургутской ГРЭС, Саяно-Шушенской и Усть-Илимской ГЭС — все и не перечислить”. На пытанне, што азначае для яе Сібір і які “зборны вобраз” тамтэйшага беларуса, зямлячка сказала: “Конечно, Беларусь — это моя Родина, где я родилась и выросла, но здесь моя работа, семья, друзья. Сибирь — мой дом. Образ белоруса такой: это добрый, отзывчивый, открытый человек с богатой исторической памятью. Белорусы толерантны к другим народам, и поэтому, например, среди русских белорусский народ воспринимают позитивно”.
Не парываюцца сувязі
Уся работа беларускай суполкі, адзначае Любоў Адаскевіч, скіравана на тое, каб зберагаць традыцыі нашых продкаў, сувязі з гістарычнай Радзімай: “У нас работает несколько творческих коллективов, которые постоянно выезжают в места компактного поселения белорусов. Там проводим мастер-классы, рассказываем о культуре, привозим книги. У нас много красивых кукол, рушников, других вещей, которые я привожу из Беларуси. В Доме детства и юношества “Факел” есть “Белорусская хатка”, с подлинными вещами, старинными и современными. Там есть многое, что присуще быту крестьян. В “Хатке” проходят занятия и мастер-классы, встречи, праздники… Мы работаем с общеобразовательными учреждениями — и практически в каждом коллективе, с которым сотрудничаем, в праздничном репертуаре есть своя белорусская песня или танец. Ведем прямой диалог и с педагогами, и с детьми — в надежде, что они нас услышат и дальше понесут образцы нашей культуры. Проводим свои праздники: например, Дожинки, отмечаем Рождество (у белорусов есть и Каляды), Масленицу. В сельском парке “Околица” среди других национальных подворий есть и белорусское. На каждый праздник в парке устраиваем там гулянья: песни, пляски, мастер-классы, игры и ярмарки народных умельцев”.
Сярод беларусаў Томска
З удзячнасцю згадала Любоў Адаскевіч, як перад канферэнцыяй у Томск прыязджаў з Мінскай вобласці вядомы збіральнік і зберагальнік народных традыцый этнограф Сяргей Выскварка. Ён цікава расказваў пра беларускі народны касцюм, які мае рэгіянальныя адметнасці (строі), паказваў сакрэты павязвання хустак і намётак, якія томскія беларусы ўжо асвоілі. Пра родную мову ў Томску таксама не забываюць: “Белорусский язык в нашем центре мы изучаем на песенном и стихотворном материале. У нас есть день, когда я читаю сказки на белорусском языке. Хоть сама я учитель русского языка и литературы, но мой родной язык — белорусский. И в своей семье я стараюсь его сохранить: с дочерью и внуком говорю на двух языках. Кроме того, везде, где есть возможность выступить на белорусском языке, выступаю”.
Ідэя батлейкі
У Любові Аляксандраўны, як і ва ўсіх кіраўнікоў-педагогаў, напярэдадні новага навучальнага года — гарачая пара. І мы адклалі пакуль размову пра сумесную працу з беларускімі ўстановамі адукацыі, аповед пра сацыяльны праект “Беларуская батлейка”, якім кіруе наша зямлячка.
Праект стартаваў сёлета, батлейку на ўра сустракаюць па раёнах, школах вобласці, у дзіцячых аздараўленчых лагерах. Удалай была прэзентацыя 1 чэрвеня: у гонар Дня абароны дзяцей у Томску на летняй сцэне ля Дома дзяцінства і юнацтва “Факел” з поспехам прайшоў спектакль. І сябры з Беларусі спрыяюць рэалізацыі праекта “ББ”: яго падтрымаў Рэспубліканскі цэнтр нацыянальных культур. Прычым ідэю батлейкі прывезлі ў Сібір нашы майстры народнай культуры. Так што знаёмства з вопытам беларускай, асветніцкай работы ў Томску Любові Адаскевіч плануем прадоўжыць.
Іван ЖДАНОВІЧ
