Настаўнік замежнай мовы сутыкаецца з шэрагам праблем, якія звязаны з засваеннем вучнямі мовы. Гэта ў першую чаргу праблема камунікатыўнага ядра, стварэнне ўмоў, неабходных і дастатковых для авалодвання навучэнцамі замежнай мовай і пераадольвання камунікатыўных, псіхалагічных бар’ераў пры яе засваенні, выбар стратэгій навучэнца, якія заснаваны на ідэі авалодвання мовай перш за ўсё як актыўнай дзейнасці вучня, адэкватнай яго матывам, інтарэсам, індывідуальным асаблівасцям, магчымасцям і здольнасцям, і стратэгій настаўніка (творчая “рэжысура” пазнавальнай і камунікатыўнай дзейнасці вучняў, змест і формы павышэння яго кваліфікацыі).
Cтруктурна-функцыянальная мадэль рэгіянальнай метадычнай вучобы настаўнікаў замежнай мовы прадстаўлена метадычнымі аб’яднаннямі, школай развіцця эфектыўнай адукцыйнай практыкі па засваенні настаўнікамі розных спосабаў структуравання інфармацыі, ведаў навучэнцаў для фарміравання ў іх прадметнай моўнай, камунікатыўнай, дзейнаснай, развіццёвай кампетэнцый, віртуальнай пляцоўкай “Педагагічная майстэрня настаўніка замежнай мовы”, створанай для акумуляцыі эфектыўнага педагагічнага вопыту. Ёсць школа эфектыўнага педагагічнага вопыту па пытаннях профільнага навучання, працуе творчая група па распрацоўцы дыдактычнага забеспячэння выкладання замежнай мовы на аснове кампетэнтнаснага падыходу, кансультацыйны пункт на базе раённага апорнага кабінета замежнай мовы, інавацыйная група па рэалізацыі рэспубліканскага праекта “Укараненне мадэлі фарміравання культуры камунікатыўных паводзін сродкамі вучэбнага прадмета “Замежная мова”.
Стварэнне сеткавай суполкі “Масты ў культуры” з’яўляецца адным з важных вынікаў узаемадзеяння настаўнікаў замежнай мовы, што дае ім магчымасць рэалізоўваць свой творчы патэнцыял у прафесійнай дзейнасці і камунікацыі з калегамі. Эфектыўнай формай павышэння кваліфікацыі настаўнікаў замежнай мовы з’яўляюцца адукацыйныя праграмы створаных метадычных фарміраванняў, што з’яўляецца якасным прафесійным рэсурсам.
Што сабой уяўляюць такія праграмы і чым яны адрозніваюцца ад прывычнага плана метадычнага аб’яднання? Перш за ўсё структурнымі кампанентамі, дзе дакладна прапісаны тэма, мэтавая аўдыторыя, мэта, задачы, вынікі, якія мяркуецца атрымаць, змест дзейнасці, план рэалізацыі праграмы, форма правядзення метадычнага аб’яднання, літаратура.
На 2016/2017 навучальны год распрацаваны адукацыйныя праграмы дзейнасці метадычных аб’яднанняў. У якасці прыкладу прывядзём адукацыйныя праграмы па тэмах “Прафесійная кампетэнтнасць настаўніка і рэалізацыя кампетэнтнаснага падыходу да вывучэння замежнай мовы”, “Рэалізацыя зместу моўнай адукацыі па вучэбным прадмеце “Замежная мова” з улікам прадметнага, працэсуальнага і эмацыянальна-каштоўнаснага кампанентаў у працэсе дапрофільнай падрыхтоўкі і профільнага навучання”.
Тэма: “Прафесійная кампетэнтнасць настаўніка і рэалізацыя кампетэнтнаснага падыходу ў вывучэнні замежнай мовы”.
Задачы:
- Абгрунтаваць актуальнасць заяўленай тэмы і вызначыць гатоўнасць педагогаў да яе асэнсавання з пазіцыі патрабаванняў праграм новага пакалення, пабудаваных на аснове кампетэнтнаснага падыходу.
- Актуалізаваць веды настаўнікаў па навукова-тэарэтычных асновах сутнасных характарыстык прафесійнай кампетэнтнасці настаўніка.
- Суаднесці паняцці “прафесійна-педагагічныя кампетэнцыі” і “прафесійная кампетэнтнасць”.
- Раскрыць асноўныя палажэнні кампетэнтнаснага падыходу ў вывучэнні замежнай мовы.
- Распрацаваць мадэль рэалізацыі кампетэнтнаснага падыходу ў вывучэнні замежнай мовы.
- Распрацаваць рэкамендацыі, накіраваныя на фарміраванне прафесійнай кампетэнтнасці настаўніка і рэалізацыю кампетэнтнаснага падыходу ў вывучэнні замежнай мовы.
Меркаваныя вынікі: у выніку засваення дадзенай адукацыйнай праграмы настаўнікі замежнай мовы актуалізуюць веды па навукова-тэарэтычных асновах сутнасных характарыстык прафесійнай кампетэнтнасці настаўніка, будуць мець дакладнае ўяўленне пра такія паняцці, як “прафесійна-педагагічныя кампетэнцыі” і “прафесійная кампетэнтнасць”, ведаць асноўныя палажэнні кампетэнтнаснага падыходу ў вывучэнні мовы: паняцце кампетэнтнасці ў моўнай адукацыі, кампаненты прадметнай моўнай адукацыі (веды, праблемныя задачы, дзейнасць), камунікатыўная кампетэнцыя (лінгвістычная, дыскурсійная, дзейнасная), дзейнасная кампетэнцыя (планаванне, дасягненне, развіццё), развіццёвая кампетэнцыя (унутрыасобасная, міжасобасная, сацыяльная), змогуць вызначыць праблемныя зоны прафесійных кампетэнцый і ацаніць кампетэнтнасць навучэнцаў, распрацаваць мадэль рэалізацыі кампетэнтнаснага падыходу ў вывучэнні замежнай мовы.
Змест дзейнасці: сутнасныя характарыстыкі прафесійнай кампетэнтнасці настаўніка, прафесійна-педагагічныя кампетэнцыі і прафесійная кампетэнтнасць, крытэрыі ацэнкі прафесійных кампетэнцый настаўніка, кампетэнтнасны падыход у вывучэнні мовы: паняцце кампетэнтнасці ў моўнай адукацыі, кампаненты прадметнай моўнай кампетэнцыі (веды, праблемныя задачы, дзейнасць), фарміраванне прадметнай моўнай кампетэнцыі, камунікатыўная кампетэнцыя (лінгвістычная, дыскурсіўная, дзейнасная), дзейнасная кампетэнцыя (планаванне, дасягненне, развіццё), развіццёвая кампетэнцыя (ўнутрыасобасная, міжасобасная, сацыяльная), крытэрыі ацэнкі прафесійных кампетэнцый настаўніка, ацэнка кампетэнтнасці навучэнцаў, мадэль рэалізацыі кампетэнтнаснага падыходу ў вывучэнні замежнай мовы.
Час правядзення праграмы: кастрычнік 2016 года.
Месца правядзення: вучэбна-метадычная ўстанова “Смаргонскі вучэбна-метадычны кабінет”.
Форма арганізацыі заняткаў: семінар-практыкум.
***
Тэма: “Рэалізацыя зместу моўнай адукацыі па вучэбным прадмеце “Замежная мова” з улікам прадметнага, працэсуальнага і эмацыянальна-каштоўнаснага кампанентаў у працэсе дапрофільнай падрыхтоўкі і профільнага навучання”.
Задачы:
- Матываваць настаўнікаў на пошук практычных шляхоў па ўдасканаленні кампанентаў (мэты, задач, узроўню выкладання, інфармацыйнай работы, профільнай арыентацыі, рэсурсаў) для забеспячэння якасці валодання вучнямі замежнай мовай пры арганізацыі дапрофільнай падрыхтоўкі.
- Адпрацаваць механізм адбору і арганізацыі вучэбнага матэрыялу на вучэбных занятках па замежнай мове на базавым і павышаным узроўнях вывучэння.
- Арганізаваць наведванне ўрока замежнай мовы, правесці яго аналіз з пазіцыі рэалізацыі сучасных падыходаў да моўнай адукацыі ў рамках вучэбнага прадмета “Замежная мова”.
- Распрацаваць комплекс мер па стварэнні сістэмы работы настаўніка па рэалізацыі зместу моўнай адукацыі па вучэбным прадмеце “Замежная мова” з улікам прадметнага, працэсуальнага і эмацыянальна-каштоўнаснага кампанентаў у працэсе дапрофільнай падрыхтоўкі і профільнага навучання.
Меркаваныя вынікі: у выніку засваення адукацыйнай праграмы настаўнікі будуць мець цэласнае ўяўленне аб сістэме работы па забеспячэнні якасці валодання вучнямі замежнай мовай і арыентацыі на выбар прафесій з улікам умоў рэальнай і патэнцыяльнай дзейнасці вучняў пры арганізацыі дапрофільнай падрыхтоўкі, планаваць адукацыйны працэс на аснове прыярытэту змястоўнага напрамку іншамоўных зносін, ажыццяўляць пераемнасць зместу і тэхналогій правядзення вучэбных і пазакласных заняткаў у IX класе, забяспечваць прадметна-тэматычны змест мовы ў працэсе іншамоўных зносін. Настаўнікамі будуць засвоены комплексныя характарыстыкі іншамоўнай камунікатыўнай кампетэнцыі зададзеных норм і патрабаванняў да авалодвання гатоўнасцю і здольнасцю навучэнцаў ажыццяўляць міжкультурныя зносіны з улікам базавага і павышанага ўзроўняў вывучэння прадмета, створаны ўмовы для арганізацыі вучэбнага матэрыялу на базавым і павышаным узроўнях вывучэння на аснове бесперапыннага канцэнтрычнага назапашвання ведаў, паэтапнага фарміравання ўменняў і навыкаў, паслядоўнага фарміравання гатоўнасці карыстацца замежнай мовай у рамках асноўных кампетэнцый, уліку пераемнасці этапаў авалодвання мовай, моўнага, маўленчага і асобаснага суб’ектнага вопыту вучняў, аўтэнтычнасці іншамоўных вучэбных матэрыялаў, сучасныя падыходы да рэалізацыі вучэбнай праграмы для базавага і павышанага ўзроўняў вывучэння згодна з новай канцэпцыяй вучэбнага прадмета “Замежная мова”.
Змест дзейнасці: арыентацыя на выбар прафесій, звязаных з патрабаваннямі да ўзроўню валодання вучнямі замежнай мовай. Арганізацыя дапрофільнай падрыхтоўкі вучняў на II ступені агульнай сярэдняй адукацыі: вучэбная праграма факультатыўных заняткаў па замежнай мове для вучняў IX класаў і асаблівасці яе рэалізацыі. Улік умоў рэальнай і патэнцыяльнай дзейнасці вучняў пры ажыццяўленні дапрофільнай падрыхтоўкі. Планаванне адукацыйнага працэсу на аснове прыярытэту змястоўнага кірунку іншамоўных зносін. Пераемнасць зместу і тэхналогій правядзення вучэбных і пазакласных заняткаў у 9 класе. Забеспячэнне прадметна-тэматычнага зместу мовы ў працэсе іншамоўных зносін: стварэнне сітуацый зносін і іх рашэнне з дапамогай моўнага і маўленчага матэрыялу. Эмацыянальна-каштоўнасны кампанент як сукупнасць адносін асобы да моўнай і культурнай спадчыны сваёй краіны і краіны вывучаемай замежнай мовы ў іх адрозненні і падабенстве.
Набыццё вучнямі асобаснага сэнсу авалодвання замежнай мовай на аснове сучасных педагагічных тэхналогій. Комплексныя характарыстыкі іншамоўнай камунікатыўнай кампетэнцыі зададзеных норм і патрабаванняў да авалодвання гатоўнасцю і здольнасцю навучэнцаў ажыццяўляць міжкультурныя зносіны з улікам базавага і павышанага ўзроўняў вывучэння прадмета. Стварэнне ўмоў для арганізацыі вучэбнага матэрыялу на базавым і павышаным узроўнях вывучэння на аснове бесперапыннага канцэнтрычнага назапашвання ведаў, паэтапнага фарміравання ўменняў і навыкаў, паслядоўнага фарміравання гатоўнасці карыстацца замежнай мовай у рамках асноўных кампетэнцый, уліку пераемнасці этапаў авалодвання мовай.
Сучасныя падыходы да засваення вучэбнай праграмы для базавага і павышанага ўзроўняў вывучэння згодна з канцэпцыяй вучэбнага прадмета “Замежная мова”. Праектаванне і арганізацыя адукацыйнага працэсу па вучэбным прадмеце “Замежная мова” на аснове патрабаванняў асобасна арыентаванага, кампетэнтнаснага, камунікатыўнага, кагнітыўнага і сацыякультурнага падыходаў у іх адзінстве для забеспячэння дасягнення генеральнай мэты навучання замежнай мове як сродку міжкультурнай камунікацыі. Рэалізацыя генеральнай мэты навучання замежным мовам як аснова для фарміравання навучэнцаў як суб’ектаў міжкультурнай камунікацыі шляхам авалодвання імі іншамоўнай камунікатыўнай кампетэнцыяй і развіцця ў іх якасцей полікультурнай асобы. Новы рэпертуар камунікатыўных сітуацый, уключаных у вучэбныя праграмы для базавага і павышанага ўзроўняў вывучэння замежнай мовы. Засваенне прадметна-тэматычнага зместу мовы пры рэалізацыі сучасных падыходаў да моўнай адукацыі.
Час правядзення праграмы: снежань 2016 года.
Месца правядзення: дзяржаўная ўстанова адукацыі “Вучэбна-педагагічны комплекс “Залескі яслі-сад — сярэдняя школа”.
Форма арганізацыі заняткаў: семінар з наведваннем урока, наступным аналізам і самааналізам
Паколькі для дасягнення выніковых паказчыкаў неабходны працяглы час, шэраг умоў, асаблівае значэнне набываюць паказчыкі працэсуальныя. Метадычная работа стварае неабходныя ўмовы для пастаяннага папаўнення ведаў, творчага развіцця настаўніка, здзяйсняе іх пераход да самаразвіцця і самаадукацыі, каб забяспечыць паспяховае авалодванне навучэнцамі замежнай мовай праз актыўную дзейнасць, адэкватную іх матывам, інтарэсам, індывідуальным асаблівасцям, магчымасцям і здольнасцям.
Валянціна БАРЭЙКА,
метадыст Смаргонскага раённага вучэбна-метадычнага кабінета;
Таццяна ШЫДЛОЎСКАЯ,
кіраўнік раённага метадычнага аб’яднання настаўнікаў замежнай мовы.
Фота Вольгі ДУБОЎСКАЙ.
