Адукацыйная сфера па сваёй сутнасці з’яўляецца інавацыйнай, і ўкараненне інавацый у адукацыйны працэс выступае ў якасці абавязковай умовы яе развіцця. Эфектыўнасць і выніковасць інавацый, іх рэалізацыя напрамую залежаць ад навукова-метадычнага і арганізацыйна-метадычнага суправаджэння, якім ужо больш за дзесяць гадоў займаецца Акадэмія паслядыпломнай адукацыі. Тут склалася эфектыўная сістэма работы, якая павінна выступіць перадумовай якаснага прарыву ў інавацыйнай адукацыйнай прасторы.
Удасканальваючы адукацыйную прастору
Інавацыйная дзейнасць — лагічны працяг апрабаваных падчас эксперымента вынікаў навуковых даследаванняў, і ў той жа час рэалізацыя інавацыйнага праекта — эфектыўны шлях далейшага ўкаранення інавацыі ў масавую адукацыйную практыку. Колькасць інавацыйных праектаў, якія толькі адкрываюцца, штогод узрастае (у 2013 годзе інавацыйныя праекты рэалізоўвалі 327 устаноў адукацыі, а ў 2015 годзе — 557).
Па словах рэктара Акадэміі паслядыпломнай адукацыі кандыдата фізіка-матэматычных навук Андрэя Пятровіча Манастырнага, на аснове існуючай нарматыўнай базы ў АПА рэалізоўваецца дзейсны механізм работы з інавацыйнымі праектамі. Важнымі параметрамі вызначэння перспектыўнасці інавацыйнай дзейнасці выступаюць актуальнасць і навізна тэмы, узровень яе навукова-метадычнага прадстаўлення ў інавацыйным праекце, а таксама ступень гатоўнасці педагагічнага калектыву да рэалізацыі інавацыі. З мэтай ацэнкі гэтых параметраў выкарыстоўваецца шматступеньчатая экспертыза, у якой задзейнічаны вучоныя, кіраўнікі, метадысты, настаўнікі-практыкі. У акадэміі створаны банк магчымых экспертаў, які ўключае аўтарытэтных спецыялістаў у галіне адукацыі і навукі. Эксперты ацэньваюць праекты ў адпаведнасці з адзінымі зацверджанымі крытэрыямі і паказчыкамі. Работу па правядзенні ацэнкі інавацыйных праектаў устаноў адукацыі, якія прэтэндуюць на ўключэнне ў загад Міністэрства адукацыі аб пераліку ўстаноў адукацыі, на базе якіх будзе ажыццяўляцца эксперыментальная і інавацыйная дзейнасць на бягучы год, каардынуе экспертны савет, які дзейнічае на базе акадэміі.
Эфектыўнасць арганізацыі інавацыйнай дзейнасці грунтуецца на створанай сістэме ўзаемадзеяння паміж АПА, рэгіянальнымі інстытутамі развіцця адукацыі, установамі адукацыі, якія рэалізоўваюць інавацыю, і навуковымі кансультантамі, якія выступаюць і ў ролі распрацоўшчыкаў праекта, і ў ролі непасрэдных куратараў-кансультантаў. Работа інавацыйных пляцовак курыруецца на месцах і штогод разглядаецца экспертным саветам. Створана сістэма навучання ўдзельнікаў інавацыйнай дзейнасці, арганізоўваюцца вучэбныя курсы, семінары, павышэнне кваліфікацыі і г.д.
Вынікам рэалізацыі інавацыйных праектаў з’яўляюцца дыдактычныя і дыягнастычныя матэрыялы, рэкамендацыі, якія распрацоўваюцца інавацыйнымі ўстановамі адукацыі для далейшага ўкаранення інавацыі ў адукацыйную практыку, а таксама інавацыйны вопыт устаноў і асобных педагогаў, сфарміраваны ў выніку рэалізацыі інавацыйных праектаў.
Стажыровачныя пляцоўкі для педагогаў
Важным вынікам інавацыйнай дзейнасці з’яўляецца сфарміраваная інавацыйная культура педагогаў і іх кіраўнікоў. Самі інавацыйныя педагагічныя калектывы ўстаноў адукацыі праяўляюць гатоўнасць і мабільнасць як у пытаннях удасканалення адукацыйнай практыкі ў сваёй установе адукацыі, так і ў аказанні дапамогі іншым установам. Узрастае роля інавацыйных калектываў і ў сістэме дадатковай адукацыі — іх удзел у павышэнні кваліфікацыі, дэманстрацыя дасягненняў на семінарах, канферэнцыях, выставах і г.д.
— Сёння становіцца відавочным, што выкарыстанне аднаразовых (няхай нават і вельмі эфектыўных) мерапрыемстваў ужо не можа лічыцца аптымальным.
Неабходна — і гэта ўжо становіцца магчымым — фарміраванне інавацыйнай інфраструктуры праз арганізацыю сеткі рэспубліканскіх інавацыйных цэнтраў, — падкрэслівае А.П.Манастырны. — З мінулага года ў 22 установах адукацыі краіны пачата рэалізацыя інавацыйнага праекта “Укараненне мадэлі Рэспубліканскага інавацыйнага цэнтра як кампанента адзінай адукацыйнай прасторы”. Дзейнасць такіх цэнтраў павінна садзейнічаць стварэнню і распаўсюджванню эфектыўных мадэлей сеткавага ўзаемадзеяння ў адукацыйнай прасторы. Яна дазволіць стварыць умовы для развіцця метадалагічнага і тэхналагічнага сэрвісу адукацыйных і кансалтынгавых паслуг у сферы бесперапыннай адукацыі. Інавацыйныя цэнтры змогуць выступаць у якасці сваеасаблівага роду рэгіянальных і міжрэгіянальных стажыровачных пляцовак, якія забяспечваюць засваенне і ўдасканаленне інавацыйнага вопыту па тым альбо іншым напрамку.
Ацэнка якасці і ўзроўню кампетэнтнасці
Улічваючы дасягненні ў распрацоўцы і папулярызацыі электронных адукацыйных рэсурсаў, узрастаючы ўзровень інфармацыйна-камп’ютарнай кампетэнтнасці кадраў, рэалізацыю праграм навучання ў дыстанцыйнай форме, АПА паставіла перад сабой задачу актыўнага ўкаранення інтэграванай сістэмы збору, аналізу і маніторынгу інфармацыі аб выніковасці адукацыйных праграм павышэння кваліфікацыі, ацэнцы якасці дадатковай педагагічнай адукацыі і ўзроўню прафесійнай кампетэнтнасці кадраў.
Прыкладам апрабаванага поўнага тэхналагічнага цыкла мерапрыемстваў па падрыхтоўцы і правядзенні электроннага анкетавання, апрацоўцы і аналізе даных з’яўляецца штогадовае сацыялагічнае даследаванне, якое праводзіцца па заказе Міністэрства адукацыі ў межах праграмы маніторынгу якасці агульнай сярэдняй адукацыі і прафесійнай кампетэнтнасці педагагічных кадраў. Методыкай правядзення электроннага анкетавання авалодалі спецыялісты рэгіянальных інстытутаў адукацыі, што дазваляе гаварыць пра фарміраванне ў сістэме дадатковай педагагічнай адукацыі ўласнай інтэрв’юерскай інфармацыйнай сеткі. У сувязі са скарачэннем часу і спрашчэннем механізма апрацоўкі даных па выніках даследавання ў сціслы тэрмін пасля завяршэння анкетавання ствараецца аналітычная даведка, якая накіроўваецца кіраўніцтву ІРА для аналізу выяўленых праблем.
Па сеткавай мадэлі арганізацыі павышэння кваліфікацыі
— Змяненні ў сістэме агульнай сярэдняй адукацыі, скарачэнне да аднаго тыдня працягласці вочнага павышэння кваліфікацыі — з аднаго боку, з другога — назапашаны акадэміяй вопыт арганізацыі навучання ў дыстанцыйнай форме і работы з кіраўнікамі ўстаноў адукацыі дазваляюць прадставіць інавацыйную сеткавую мадэль арганізацыі адукацыйнага працэсу пры павышэнні кваліфікацыі, — адзначае А.П.Манастырны. — Яна дае магчымасць арганізаваць тэарэтычна абгрунтаванае, глыбокае па змесце, аптымальнае па працягласці, арыентаванае на практычнае прымяненне ва ўмовах канкрэтнага рэгіёна павышэнне кваліфікацыі значнай катэгорыі слухачоў — намеснікаў дырэктараў устаноў агульнай сярэдняй адукацыі, а таксама эфектыўна спалучыць рэсурсныя магчымасці АПА як вядучага і рэспубліканскага цэнтра і абласнога ІРА як рэгіянальнага цэнтра павышэння кваліфікацыі, паменшыць аб’ём сродкаў, якія выдзяляюцца на павышэнне кваліфікацыі з мясцовых бюджэтаў за кошт выкарыстання пераваг дыстанцыйнай формы атрымання адукацыі.
З мэтай удасканалення павышэння кваліфікацыі кіраўніцкіх работнікаў і спецыялістаў адукацыі АПА разам з Гродзенскім і Віцебскім абласнымі інстытутамі развіцця адукацыі ў 2015 годзе апрабавалі сеткавую форму рэалізацыі праграмы павышэння кваліфікацыі намеснікаў дырэктараў па тэме “Эфектыўны адукацыйны менеджмент з улікам рэгіянальных умоў”, у якім прынялі ўдзел 50 чалавек. Навучанне слухачоў было арганізавана па ўзгодненых вучэбных планах. Дыстанцыйная частка праграмы, распрацаваная ў АПА, засвойвалася слухачамі ў аддаленым рэжыме і была накіравана на вывучэнне нарматыўных прававых аспектаў, навукова-метадычнага, метадалагічнага забеспячэння дзейнасці намесніка дырэктара. Асаблівасць вочнай часткі праграмы, якая рэалізоўвалася прафесарска-выкладчыцкім складам рэгіянальных ІРА, — арыентацыя на практычнае выкарыстанне тэарэтычных ведаў ва ўмовах канкрэтнай установы з улікам рэгіянальных асаблівасцей.
Праведзеная на курсах выніковая дыягностыка сведчыць аб эфектыўнасці такой інавацыйнай формы ўзаемадзеяння ўстаноў дадатковай адукацыі дарослых, таму аналагічныя мерапрыемствы ўключаны АПА ў план павышэння кваліфікацыі і перападрыхтоўкі кадраў у 2016 годзе. Так, у кастрычніку плануецца павышэнне кваліфікацыі намеснікаў дырэктараў устаноў агульнай сярэдняй адукацыі Гомельскай вобласці па інтэграваных вучэбных модулях АПА (дыстанцыйная форма) і Гомельскага абласнога ІРА (вочна). Для апрабацыі элементаў крэдытна-модульнай сістэмы ў бесперапынным развіцці педагогаў Брэсцкай і Магілёўскай вобласці акадэміяй прапаноўваецца дыстанцыйнае павышэнне кваліфікацыі, якое змястоўна і арганізацыйна камбінуецца з семінарамі “Эфектыўны адукацыйны менеджмент з улікам рэгіянальных умоў”, якія арганізоўваюцца абласнымі — Брэсцкім і Магілёўскім — інстытутамі развіцця адукацыі.
Падрыхтавала Наталля КАЛЯДЗІЧ.
Фота аўтара і з архіва АПА.
