17—18 жніўня ў Маладзечне праходзілі Рэспубліканскія спаборніцтвы па пляжным валейболе “Сонечны мяч” сярод юнакоў і дзяўчат 2005—2006 і 2007—2008 гадоў нараджэння. Падобных мерапрыемстваў у нашай краіне не так шмат, а біч-валей (пляжны валейбол) не надта распаўсюджаны від спорту. Чаму б тады не пазнаёміцца з ім бліжэй?
Спачатку прагаворым агульныя моманты.
Дзе ўзнік пляжны валейбол?
У Каліфорніі, ЗША. У пачатку 20-х гадоў амерыканцы ўпершыню вырашылі пагуляць валейбольным мячом на пляжах каля Ціхага акіяна (датай нараджэння класічнага варыянта лічыцца 1895 год). Інфармацыя пра з’яўленне новага віду спорту хутка дайшла і да Еўропы: спачатку да Францыі, потым да Балгарыі, Чэхаславакіі і Літвы. Правілы гульні распрацоўваліся доўга, і толькі ў 1967 годзе яны нарэшце былі гатовы. У 1986 годзе пляжны валейбол адзначыў дзень нараджэння сусветнага ўзроўню: яго прызналі міжнародным відам спорту.
Чым адрозніваецца пляжны валейбол ад класічнага?
Правіламі. Па-першае, каманда складаецца з двух чалавек (у класічным іх можа быць да 14-ці). Калі падчас матча хтосьці з гульцоў атрымлівае траўму і не здольны працягнуць выступленне, то каманда прайграе. Ніякіх замен.
Па-другое, дзве партыі гуляюцца да 21 ачка (у класічным — да 25). Пры неабходнасці пачынаецца трэцяя — да 15 ачкоў.
Па-трэцяе, змена бакоў адбываецца не пасля кожнай партыі, а пасля сямі ачкоў (гэта справядліва, улічваючы яркае сонца). У трэцяй партыі — пасля пяці.
Па-чацвёртае, на сваім баку да мяча можна дакрануцца толькі тры разы, і блок таксама лічыцца дотыкам (у класічным варыянце — не).
Пляцоўкай. Канечне, гэта пясок. Памеры таксама іншыя: калі ў класічным валейболе яна робіцца 18х9 метраў, то ў пляжным — 16х8.
Нават мячом! Галоўная прылада гульні мае большы за свайго класічнага сваяка памер — 66—68 см у параўнанні з 65—67 см. На сонцы ці ў пахмурны дзень лёгка згубіць мяч з поля зроку, таму ён абавязкова павінен быць яркім.
І формай. Гэта могуць быць шорты і майка ці купальнік, на нагах нічога, але ў асобных выпадках дазваляецца апрануць шкарпэткі. Можна выкарыстоўваць кепкі, акуляры.
На якіх спаборніцтвах выступаюць пляжныя валейбалісты?
Алімпійскія гульні, чэмпіянаты свету, чэмпіянаты Еўропы і турніры ўнутры краіны.
Хто лепшы?
Пакуль у рэйтынгу каманд Міжнароднай федэрацыі валейбола сярод мужчын тры першыя месцы падзялілі Нарвегія, Расія і Бразілія. Беларусы (Дзядкоў/Пятрушка) знаходзяцца на 63-м радку. У дзяўчат іншыя лідары: ЗША, Канада і Бразілія, а лепшыя беларускі Сакрэтава/Чабай, на жаль, толькі на 167-м месцы.
Цяпер можам сканцэнтравацца на больш прыватным.
Сезонны від спорту
У беларускіх дзіцяча-юнацкіх спартыўных школах няма асобнай секцыі пад назвай “Пляжны валейбол”. Дзеці прыходзяць займацца класічным, але ў цёплы сезон пры жаданні і пэўных здольнасцях могуць паспрабаваць сябе і ў пляжным. На жаль, апошні ў Беларусі, хутчэй, прыемны дадатак да класічнага (толькі калі ты не выступаеш за нацыянальную зборную). Гэта звязана з маленькай колькасцю пляцовак, на якіх можна трэніравацца. “Калі ў класічным валейболе ты можаш прыйсці ледзь не ў любую школьную залу і пачаць займацца, то для пляжнага патрэбен пясок. У нас гэта свабодныя для ўсіх пляцоўкі на Мінскім моры, у спартыўна-аздараўленчым комплексе “Алімпійскі” (але гэта не бясплатна) і адна зала, дзе займаецца нацыянальная зборная”, — расказвае трэнер СДЮШАР валейбольнага клуба “Мінск” Паліна Часнавіцкая.
У Еўропе праблем з крытымі пляцоўкамі няма, таму дзеці маюць магчымасць займацца пляжным валейболам круглы год. У нас задача трэнера ўскладняецца: перад спаборніцтвамі ў іх ёсць літаральна некалькі тыдняў, каб выязджаць з дзецьмі на “пясок” і праводзіць там заняткі. Як альтэрнатыва — трэніроўкі ў зале, але вы і самі можаце адчуць розніцу: узгадайце, як калісьці хадзілі па пляжы, ногі не так упэўнена сябе адчуваюць. “Усе рухі на пяску выконваюцца больш складана, чым на паркетным пакрыцці, таму трэба мець добрую падрыхтоўку і практыкаваннямі развіваць фізічныя здольнасці навучэнцаў”, — гаворыць калега Паліны Віктараўны Аксана Бадэнка.
Цяжкасці выклікае не толькі пераход на новую пляцоўку. “У пляжным валейболе няма мяккага прыёму (скіду) і трэба ўсе мячы браць жорстка, знізу. Ад гэтага ўзнікаюць праблемы, бо ў маленькіх дзяцей любы прыём у пачатку заняткаў — менавіта скід. Прыходзіцца над гэтым працаваць, паляпшаць рэакцыю, вучыць мяняць дзеянні і кірунак мяча”, — адзначае Паліна Часнавіцкая. “Дзецям цяжка яшчэ і таму, што няма такіх арыенціраў, як сцены і столь. У адкрытай прасторы навучэнцы губляюцца, таму ім трэба больш трэніровак на паветры”, — дадае Аксана Георгіеўна.
Штогадовае абнаўленне
У СДЮШАР валейбольнага клуба “Мінск” няма пастаяннай каманды па біч-валею. Прычына — усё тая ж сезоннасць. Падчас заняткаў восенню, зімой і вясной некаторыя юныя спартсмены вырастаюць у сваім майстэрстве, іншыя страчваюць цікавасць, атрымліваюць траўму і г.д. “Найграваць” адну пару цэлы год проста немагчыма. “Калі па класічным валейболе ў нас ёсць ужо сфарміраваная каманда з 12—18 чалавек, то ў пляжным прыходзіцца кожны год спрабаваць новыя пары. Трэнеры заўсёды знаходзяцца ў пошуку”, — дзеліцца Аксана Бадэнка. Да таго ж аб’яднаць дзяцей, каб яны гулялі як адно цэлае — гэта няпростая задача. “Каб стварыць каманду, нават у класічным валейболе, трэба стварыць атмасферу, у якой шэсць чалавек будуць адчуваць сябе камфортна на пляцоўцы і ўзаемадзейнічаць адно з адным, — упэўнена Аксана Георгіеўна. — У пляжным валейболе падаецца, што гэта зрабіць крыху прасцей (сфарміраваць пару), але насамрэч — не. Патрэбна псіхалагічная сумяшчальнасць, таму што вас толькі двое. Вы павінны ўмець згуляць камбінацыю і прывесці каманду да перамогі”.
Дэмакратычны від спорту
Біч-валей — гэта другі шанс для тых, у каго штосьці не атрымалася ў класічным варыянце. “Ёсць дзеці, якія ў “класіцы” паказваюць сябе сярэдне, але ў пляжным валейболе становяцца зоркамі. Звычайна, гэта тыя, каму прасцей гуляць індывідуальна, бо калі каманда складаецца з двух чалавек, то праявіць свае асабістыя якасці значна прасцей”, — гаворыць Паліна Часнавіцкая. Таксама ў пляжным валейболе няма жорсткіх патрабаванняў да росту гульцоў. Там могуць выступаць нізкія хлопцы і дзяўчаты, галоўнае, каб у іх хапала сіл, хуткасці і спрыту.
“Сонечны мяч”
Менавіта такімі якасцямі валодаюць многія навучэнцы СДЮШАР валейбольнага клуба “Мінск”. Гэта зразумела з вынікаў рэспубліканскіх спаборніцтваў “Сонечны мяч”, якія праводзяцца пад эгідай Прэзідэнцкага спартыўнага клуба. Валейбалісты СДЮШАР сталі бясспрэчнымі лідарамі па колькасці прызавых месцаў. Сярод хлопцаў 2005—2006 гадоў нараджэння дзве пары — Котаў/Пажыдаеў і Румянцаў/Стрэчань — заваявалі “золата” і “серабро”. Такі ж узровень паказалі і дзяўчаты Кузьміна/Шыркевіч, Сямашка/Сінгаеўская. Яшчэ адно “золата” і адну “бронзу” павезлі з сабой Астроўская/Рахманчык і Бяляева/Шыдлоўская 2007—2008 гадоў нараджэння. “Арганізацыя турніру была на вельмі высокім узроўні, — дзеліцца ўражаннямі Аксана Бадэнка. — Дзеці адчувалі сябе быццам на вялікіх спаборніцтвах, ім гэта, канечне, спадабалася. Суддзі адпрацавалі ўсе тры дні на выдатна, нягледзячы на надвор’е”.
Будучыня
Юныя беларусы, якія хочуць працягнуць сваю кар’еру менавіта ў пляжным валейболе, павінны быць гатовы змагацца за выступленні на прафесійным узроўні, бо гэта адкрые ім перспектывы ў спорце. Калі да такога вырасці не атрымалася (гэта не значыць, што чалавек — дрэнны спартсмен, проста ўмовы такія, што шмат людзей у біч-валеі не трэба), то выйсце ёсць. “Можна стварыць сваю пару і ўдзельнічаць у камерцыйных турнірах. У такім выпадку ёсць магчымасць выступаць на любым узроўні турніру пры дастатковым рэйтынгу”, — гаворыць Аксана Бадэнка.
Здаецца, даволі рызыкоўна прысвячаць усё сваё жыццё менавіта пляжнаму валейболу, асабліва пры магчымасці пастаянна, не зважаючы на сезоннасць, займацца класічным. Але калі душа цягнецца, калі вабіць выступленне на сонечных пляцоўках, то трэба проста браць мяч, ступаць на цёплы пясок і рабіць чарговую падачу. “Калі чалавек любіць нейкі від спорту і гатовы прысвяціць яму большую частку свайго жыцця, то не важна, колькі ёсць пляцовак, ён знойдзе менавіта тое месца, дзе зможа развівацца як прафесіянал”, — падводзіць рысу дырэктар СДЮШАР валейбольнага клуба “Мінск” Аксана Шаўчэнка.
Настасся ХРЫШЧАНОВІЧ.
Фота аўтара.