Як няпроста сёння ў свеце лічбавых тэхналогій прыцягнуць увагу школьнікаў да вывучэння мовы, да чытання мастацкай літаратуры! Настаўніцы рускай мовы і літаратуры гімназіі Глуска Жанне Іванаўне Кудрэевай удаецца зрабіць свае ўрокі сапраўднай падзеяй, сумесным перажываннем “моманту ісціны”, у якім задзейнічаны не толькі інтэлект, але і пачуцці дзяцей, увасобленыя ва ўчынку, у дзеянні. Напярэдадні прафесійнага свята Ж.І.Кудрэева падзялілася сваімі думкамі аб настаўніцкай рабоце, пытаннях выкладання любімых прадметаў і прафесійных планах.
Пра прафесійны выбар. Кажуць, што не мы выбіраем дарогі, а яны нас. Думка прыгожая, але не заўсёды правільная. Ва ўсякім выпадку дарогу настаўнікі выбіраюць самі. Выбар прафесіі быў зроблены выключна па закліку сэрца. Наконт прадмета роздумаў таксама не ўзнікала. Ён быў выбраны дзякуючы маёй школьнай настаўніцы рускай мовы і літаратуры Святлане Рыгораўне Брэус. Высокі прафесіяналізм любімай настаўніцы, яе адданасць справе, а галоўнае — дзівосная вера ў нас, яе вучняў, дапамаглі зрабіць правільны выбар. У 1988 годзе скончыла Магілёўскі дзяржаўны педагагічны інстытут імя А.А.Куляшова і ўжо больш за 30 гадоў прысвяціла любімай справе. Добра памятаю і сваё першае месца работы — маленькую сельскую школу, і першыя ўрокі, і тыя цяжкасці, што адчуваліся: па метадычна правільнай пабудове заняткаў, па арганізацыі дзяцей. Дзякуючы вопытным калегам, усе яны былі з лёгкасцю пераадолены.
Навучэнцы Ж.І.Кудрэевай паказваюць высокія вынікі на раённым этапе Рэспубліканскай алімпіяды па рускай мове і літаратуры, атрымаўшы больш за 60 дыпломаў. Яны займаюць прызавыя месцы на трэцім і заключным этапах гэтых спаборніцтваў, становяцца лаўрэатамі абласнога тура алімпіяды школьнікаў Саюзнай дзяржавы “Расія і Беларусь: гістарычная і духоўная еднасць”. Летась на інтэрнэт-алімпіядзе па рускай мове БДПУ імя Максіма Танка ўладальніцамі дыпломаў сталі Арсенія Царык і Дар’я Мышкавец.
Пра паспяховы ўрок. Перадумова паспяховага ўрока ў тым, калі ты адчуваеш, што складваецца тандэм “вучні — настаўнік”: дзеці разумеюць цябе, ты разумееш іх, пануе творчая атмасфера даверу і павагі. Я імкнуся
данесці вучням, што руская мова неабходна ім у штодзённым жыцці, каб адчуваць сябе ўтульна і камфортна, не саромецца гаварыць, выказваць свае думкі, аналізаваць, разважаць. І калі на ўроку атрымліваецца гэтага дасягнуць, да таго ж ты аказваешся пачутай, гэта і ёсць перадумова поспеху. Для мяне ў прыярытэце не гатовае выкладанне матэрыялу, запамінанне, узнаўленне, а самастойнае авалоданне навучэнцамі ведамі, уменнямі.
Пра метады і прыёмы работы. Сучасны педагог павінен ісці ў нагу з часам. У сваёй рабоце выкарыстоўваю прыёмы тэатралізацыі, інфармацыйныя тэхналогіі, тэматычныя даследаванні, дыскусіі, дыялог, гульню. Так, прыёмы тэатралізацыі прымяняю пры вывучэнні казкі С.Маршака “Дванаццаць месяцаў”, чытанне па ролях — пры вывучэнні аповесці А.Грына “Пунсовыя ветразі”. У 11 класе вучні з задавальненнем рыхтуюць прэзентацыі, знаходзяць цікавы матэрыял па жыцці і творчасці паэтаў і пісьменнікаў. Яны праводзяць міні-даследаванні на зададзеную тэму (напрыклад, “Тэма асабістай адказнасці і асабістага выбару чалавека ў рамане М.Булгакава “Майстар і Маргарыта”). Але, скажу шчыра, я не з’яўляюся самым актыўным прапагандыстам новых тэхналогій і лічу, што мала валодаць метадамі і прыёмамі, трэба валодаць значна больш важным мастацтвам — мастацтвам любіць дзяцей, любіць справу, якой займаешся. Важна не столькі падзяліцца ведамі, якімі валодаеш, мая задача — дапамагчы навучэнцам убачыць і раскрыць іх творчы патэнцыял, закладзены прыродай.
Пра рускую літаратуру. Адразу з некаторым прафесійным сумам павінна заўважыць: часы сёння не самыя лепшыя для нашага прадмета. За акном XXI стагоддзе з яго дынамізмам, прагматызмам, іншымі арыенцірамі… Ні для каго, мабыць, не сакрэт, што адбылася, калі можна так сказаць, відэалізацыя культуры. Мяне, вядома ж,
такое становішча спраў не можа не засмучаць. Бо ў лепшых узорах літаратуры закладзена столькі дабра, спагады, міласэрнасці, маральнасці. А хіба, скажам, пушкінскага “Яўгена Анегіна” дарма называюць энцыклапедыяй рускага жыцця? А колькі гэтых самых “энцыклапедый” зашыфравана ў дзясятках іншых твораў рускай класічнай літаратуры. І тым больш шкада, што ў цяперашняй масавай літаратуры першапачаткова не закладзены такія паняцці, як душа, дабро, сямейная вернасць і інш.
Пра сачыненні. Сачыненні на літаратурныя тэмы не выклікаюць у вучняў, як правіла, энтузіязму, а правакуюць спісванне,
тым больш ёсць адкуль. Між тым штодзённая педагагічная практыка паказвае: разважаць і разумець пры правільным падыходзе сучасная школьная моладзь умее. І акцэнты можа правільна расставіць, і зададзеныя аўтарам характары растлумачыць. Няхай па-свойму, няхай многае з пункта гледжання сённяшніх пазіцый, але сама спроба ў большасці выпадкаў шчырая і сумленная. На ўроках літаратуры ў праграмных творах я спрабую знайсці ключавыя выразы, якія дапамогуць падштурхнуць вучняў да разважання, выклікаць работу думкі і пачуццяў. Напрыклад, пры вывучэнні паэмы “Мцыры”
звяртаю ўвагу на радкі паэта: “…а душу можно ль рассказать?”. У вучняў атрымліваецца цікавая мініяцюра-разважанне на гэтую тэму.
Пра адпачынак. Адпачываю душой, калі займаюся з высокаматываванымі вучнямі, рыхтую іх да конкурсаў і алімпіяд. І гэта працай не лічу. Адпачываю, калі збіраецца ўся сям’я. Люблю гуляць на прыродзе. У вольны час захапляюся чытаннем. Мне блізкія М.Лермантаў, А.Чэхаў, І.Бродскі. Рэкамедавала б прачытаць усім кнігу Дж.Сэлінджара “Над пропастью во ржи”. Гэта кніга і для дарослага, і для дзіцяці.
Пра планы. Сёлета я класны кіраўнік 11 класа, і мая задача — дапамагчы вучням падрыхтавацца і паспяхова здаць ЦТ. Дапамагчы рэалізаваць планы сваіх выхаванцаў для мяне будзе вялікім шчасцем.
Гутарыла Наталля КАЛЯДЗІЧ.
