Які ён — шчаслівы і паспяховы школьнік? Упэўнена, што яго “дзясяткі” і дыпломы на алімпіядах знаходзяцца далёка не на першым месцы ні для яго бацькоў, ні для яго самога. Больш важныя ўпэўненасць дзіцяці ў сабе, самастойнасць, уменне ладзіць з людзьмі і, урэшце, магчымасць раскрываць у сабе не толькі талент вучыцца, але і мноства іншых. Для настаўніцы гісторыі Марыны Міхайлаўны Клёцкінай, як і для ўсіх яе калег з сярэдняй школы № 24 Мінска, гэта стала аксіёмай.
Адзнака за ўсё
“Многія кіраўнікі школ лічаць сваёй галоўнай задачай вучыць дзяцей, якія будуць прадстаўляць школу на алімпіядах. Мы ж з дня заснавання школы хацелі, каб тут дзеці мелі магчымасць рэалізоўваць усе свае творчыя магчымасці, карысна і цікава праводзіць вольны час, — расказвае дырэктар школы Святлана Міхайлаўна Грыцюта.
Канечне, у навучэнцаў школы і з дзённікавай паспяховасцю, і з алімпіяднай усё ў парадку. Але ўсё ж галоўных зорак тут запальваюць харэографы, вакалісты, тэатральны рэжысёр, кампазітар і гукарэжысёр, кіраўнік фотавідэастудыі, трэнеры і многія іншыя педагогі школы.
“На гэтым тыдні Марыне Міхайлаўне ўручылі Ганаровую грамату ўпраўлення адукацыі Ленінскага раёна Мінска. Але сказаць, за што канкрэтна, немагчыма. За ўсё адразу, — працягвае дырэктар школы. — Яна — настаўнік гісторыі, харэограф, але ў першую чаргу — першакласны класны кіраўнік. Два выпускі Марыны Міхайлаўны за 5 гадоў яе работы ў нашай школе сталі асаблівымі дзякуючы таму, што ім дала педагог. У яе былі складаныя класы, але выпускнікі сталі самымі лепшымі. У Марыны Міхайлаўны атрымліваецца здружыць калектыў, знайсці падыход да кожнага дзіцяці”.
Выхаваўчы экскурс у гісторыю
Сама ж Марына Міхайлаўна ўпарта не згаджаецца з тым, што ў яе ёсць асаблівыя поспехі ў выхаванні школьнікаў. Але ў чым яны могуць выяўляцца? Іх жа не ацэніш. Чаму ж тады яе выпускнікі не хочуць выпускацца з-пад увагі сваёй настаўніцы? Чаму ў іх мабільных тэлефонах у спісе хуткага пошуку ёсць яе нумар? Чаму ж гадамі яны падтрымліваюць сяброўскія адносіны? Чаму так часта бывае цесна на яе кухні? Чаму Марына Міхайлаўна ледзь не самы чаканы госць на вяселлях сваіх выпускнікоў?
Усё гэта нездарма. Нездарма і тое, што ў кожным яе выпуску абавязкова ёсць педагогі. Дысцыпліны яе выпускнікі выкладаюць розныя, але ўсе яны імкнуцца быць падобнымі на Марыну Міхайлаўну. А ў тым, што выхоўваць можна, выкладаючы любы прадмет, настаўніца ўпэўнена. Здавалася б, як можа выхоўваць гісторыя? Каб яе ведаць, дастаткова мець добрую памяць…
Справа ў тым, што вучні Марыны Міхайлаўны імкнуцца бачыць чалавека па-за гісторыяй і таму ніколі не абмяжоўваюцца вучэбным дапаможнікам. Усіх гістарычных асоб яны могуць падрабязна апісаць, расказаць пра іх асабістае жыццё і пра тое, як гэта паўплывала на ход усёй гісторыі. З дапамогай настаўніцы яны персаналізуюць, ажыўляюць гісторыю, эмоцыі, памкненні, пачуцці Цэзара, Аўгуста, Юльяна і соцень іншых гістарычных асоб.
Настаўніца гісторыі прывучае дзяцей шукаць не адказы на пытанні пасля параграфа, а тое, што кранула асабіста іх, што дазволіла ўбачыць чалавека па-за гісторыяй. І хай гэта будзе ўсяго некалькі радкоў, але гэта лепш, чым рэферат, які дзеці спампоўваюць з інтэрнэту, нават не чытаючы.
“Як ні банальна гэта гучыць, гісторыя — настаўніца жыцця. Яна вучыць тых, хто аналізуе яе, — тлумачыць Марына Міхайлаўна. — Людовік XI спрабаваў аб’яднаць Францыю, але гэтаму перашкаджаў Карл Смелы, які жыў у Бургундыі і хацеў зрабіць яе асобнай дзяржавай. Людовік XI ніяк не мог перамагчы ў баі Карла Смелага, таму ён падкупіў яго блізкае акружэнне, якое здрадзіла свайму герцагу. У выніку Карл Смелы загінуў, а Францыя была аб’яднана. Я пытаюся ў дзяцей: “Хто з іх добры?” Адказваюць, што, канечне, Карл Смелы, бо ён сумленны, адважны, а Людовік XI — дрэнны, бо ён падкупіў людзей. Дадаю: “І заўсёды, калі была хоць якая-небудзь магчымасць пазбегнуць бітвы, ён плаціў. Напрыклад, падкупляў асаднікаў і ўваходзіў у горад з жывымі паплечнікамі, не аддаючы іх жыцці, каб узяць горад. І хто цяпер дрэнны, а хто — добры? Лепш было аддаць жыцці 15 тысяч чалавек?” Я тлумачу дзецям, што і ў сённяшнім жыцці так: у кожным чалавеку намешана і добрае, і дрэннае, не бывае толькі чорнага ці толькі белага”.
Разуменне таго, што не варта дзяліць свет на чорнае і белае, у многім спрашчае жыццё падлеткаў. І бывае, каб разабрацца ў сабе, у сваіх сябрах, бацьках, настаўніках, да Марыны Міхайлаўны прыходзяць дзеці не толькі з яе класаў, але і з іншых. Прычым парад Марына Міхайлаўна ніколі нікому не дае. Яна абмалёўвае іх праблему з усіх бакоў, але ніколі не скажа, як каму трэба зрабіць. Выбар дзіця заўсёды робіць само, а задача педагога — навучыць яго думаць і аналізаваць, каб зрабіць правільны выбар.
Танцуй са мной!
Яшчэ адным слабым месцам у падлеткаў, асабліва ў 16—17 гадоў, псіхолагі называюць іх няўпэўненасць у сабе. Тут у памочнікі Марына Міхайлаўна бярэ танцы.
Сама яна пачала танцаваць у 16 гадоў і не сыходзіла са сцэны гадоў 10. На яе рахунку — нямала перамог у конкурсах і ў Беларусі, і за яе межамі. Як лаўрэат Усесаюзнага танцавальнага конкурсу яна мела права выкладаць харэаграфію, таму шмат гадоў працавала харэографам у сталічнай школе № 136, якая ў свой час мела тэатральны ўхіл. Захапіла танцамі Марына Міхайлаўна і 32-ю школу, у якой настаўніца сумяшчала харэаграфію для старшакласнікаў з выкладаннем гісторыі.
Танцавальныя папуры на выпускных вечарах у 24-й школе сталі традыцыяй толькі тры гады назад, але паглядзець на гэтае шоу збіраецца ўвесь раён, прыязджае тэлебачанне. Вясной яго ладзілі 26 пар выпускнікоў — ледзь хапіла пляцоўкі перад школай. Дзявочыя сукенкі ў гарохі і само шоу дзеці і дарослыя ўсё лета абмяркоўвалі ў дварах, магазінах, школах.
“Танцы мяняюць дзяцей, — пераканана Марына Міхайлаўна. — Чалавек, развучваючы танцы, вучыцца добра выглядаць, і гэта праецыруецца на ўсё. Чалавек, які пабываў у сітуацыі поспеху (калі яго хваляць, калі яму апладзіруюць), становіцца ўпэўненым у сабе. Танец вучыць будаваць зносіны: як правільна падысці да іншага чалавека, запрасіць на танец, загаварыць (асабліва гэта актуальна ў падлеткавым узросце), як трымаць у танцы партнёра, каб абодвум было зручна і збоку выглядала прыгожа.
Сама я даўно не танцую, але дагэтуль у мяне ёсць разварот плеч, падняты падбародак. Гэта адчуванне сябе ў гэтым свеце, унутранае адчуванне, што маё цела мне падпарадкоўваецца, што я заўсёды магу добра выглядаць. Таму танцы вельмі важныя для дзяцей. Я б іх зрабіла абавязковай дысцыплінай, прычым не ў пачатковай школе, а менавіта ў старшых класах.
Я тлумачу хлопцам, што ўсе траўмы ў танцы бываюць толькі з-за партнёра. Любая падтрымка — гэта на 80 працэнтаў правільнае выкананне і толькі на 20 працэнтаў разлік на грубую фізічную сілу. А дзяўчына ніколі не будзе рызыкаваць сваім жыццём, не паляціць у падтрымку ўніз галавой, калі не будзе ўпэўнена ў партнёры. Хлопцаў акрыляе адчуванне таго, што іх партнёркі робяць з імі любую падтрымку, давяраюць ім. І яны ўжо не могуць падвесці іх. Гэта зусім іншыя ўзаемаадносіны”.
Гэтае адчуванне некалі так спадабалася яе навучэнцу Віталю Молчану, таленавітаму юнаму матэматыку, які перайшоў у тэатральную школу, што ён захоўвае яго і сёння. Падрыхтоўкі Марыны Міхайлаўны было дастаткова, каб стаць студэнтам БДУіК. Віталь стаў стыпендыятам прэзідэнцкага фонду па падтрымцы таленавітай моладзі, уладальнікам гран-пры Міжнароднага адкрытага конкурсу балетмайстраў, віцэ-чэмпіёнам свету па ўсходніх танцах сярод мужчын. Прафесійна танцуюць многія выпускнікі Марыны Міхайлаўны. Сярод іх — Ірына Залатарова. Акрамя таго, што ў яе паспяховая кар’ера ў Францыі, яна пераможца конкурсу танца ў Катары і першая жанчына ў гісторыі гэтай дзяржавы, якая выступіла з сольным танцам на сцэне Вялікага нацыянальнага опернага тэатра. Паспяхова танцуюць у нашай краіне і за яе межамі выхаванцы Марыны Міхайлаўны.
Канечне, іх імёны грэюць душу першай настаўніцы, яна ганарыцца імі. Але не менш гордасці ў яе і за іншых — не такіх знакамітых — выпускнікоў. “Я не ацэньваю якасці сваіх выпускнікоў па іх дыпломах і ўзнагародах, — гаворыць Марына Міхайлаўна. — Мне часта ўспамінаецца залік у тэатральнай школе, калі з сольным нумарам выйшла вельмі поўная дзяўчына (імя я спецыяльна не называю). Яна выступіла так, што ёй апладзіравалі не менш, чым тым, хто потым з лёгкасцю стаў прафесійным танцорам. Гэтае пераадоленне сябе, сваёй прыроды часам уражвае больш, чым прыродны талент”.
Вось чаму настаўніцу так радуе тое, што сярод яе былых выхаванцаў шмат прадстаўнікоў іншых прафесій, якія пасля працы працягваюць танцаваць так званыя сацыяльныя танцы: сальсу, танга, бачату, баг, хіп-хоп і інш. Яны разлічаны на непрафесіяналаў і дазваляюць трымаць сябе ў добрай фізічнай форме. Да таго ж яшчэ і зараджаюць энергіяй.
“У мяне дзве любові ў жыцці — танец і гісторыя. Згодна з філасофіяй Старажытнай Грэцыі, чалавек павінен развівацца рознабакова. Там алімпійскім чэмпіёнам усё жыццё плацілі, але пры гэтым яны павінны былі і на музычных інструментах іграць, і вершы пісаць. Гэта правільнае развіццё, гэтага мы і павінны дабівацца”, — падагульняе Марына Міхайлаўна.
Святлана НІКІФАРАВА.
Фота Дзмітрыя МАМАНТАВА.
