Даць запас ведаў, прывіць вучням пэўныя ўменні і навыкі — першачарговая задача для агульнай сярэдняй адукацыі, але ў сучасных рэаліях куды больш важна — развіваць індывідуальныя здольнасці, ствараць неабходныя ўмовы, сітуацыі поспеху для асобаснай самарэалізацыі навучэнцаў. Такога меркавання прытрымліваецца кіраўніцтва і педагагічны калектыў гімназіі № 3 Бабруйска. У гэтай навучальнай установе адукацыйны працэс будуюць з акцэнтам на дзіцячую асобу, а сваёй галоўнай мэтай педагогі лічаць максімальнае развіццё патэнцыялу кожнага вучня.
Не адораных дзяцей няма
— Не адораных дзяцей не бывае. Усе вучні па-свойму таленавітыя. Менавіта з гэтага мы і зыходзім, арганізуючы адукацыйны працэс. Прыярытэтным напрамкам дзейнасці ўсіх структурных падраздзяленняў гімназіі з’яўляецца ранняе выяўленне і развіццё патэнцыяльных магчымасцей і прыродных задаткаў навучэнцаў. Шляхам поспехаў і памылак, а таксама дзякуючы асабістай зацікаўленасці ўсіх настаўнікаў нам удалося сфарміраваць эфектыўны алгарытм работы з адоранымі навучэнцамі, — расказвае намеснік дырэктара гімназіі па вучэбнай рабоце С.В.Севярын.
Паводле яе слоў, уся сістэма работы будуецца на матывацыі і крэатыўнасці. У гімназіі створана асяроддзе, дзе навучэнцы могуць знайсці сябе і рэалізаваць свае магчымасці. Сістэмнай работай ахоплены ўсе ступені агульнай сярэдняй адукацыі.
— Фарміраванне інтэлектуальных здольнасцей актыўна адбываецца менавіта ў малодшым школьным узросце, таму ў нашай гімназіі вялікая ўвага ўдзяляецца ўключэнню навучэнцаў пачатковых класаў у праектную і творчую дзейнасць. Нароўні з гімназістамі яны пішуць і абараняюць свае праекты, удзельнічаюць у алімпіядным руху і інтэлектуальных спаборніцтвах, праяўляюць ініцыятыву і творчасць, — паведаміла Святлана Віктараўна.
Вучні малодшых класаў наведваюць факультатыўныя заняткі “Вучымся думаць творча”, асвойваюць праграмаванне і робататэхніку, займаюцца ў навуковым таварыстве “Малая Акадэмія” і падрыхтоўчым аддзяленні Цэнтра па рабоце з адоранымі навучэнцамі. Але ключавым момантам усё ж застаецца работа настаўнікаў пачатковых класаў. Менавіта яны абуджаюць у дзяцей цікавасць да творчага пошуку, самастойнага здабывання ведаў, вучаць іх крэатыўна мысліць і не баяцца цяжкасцей.
— Выхаваць кожнага вучня паспяховым. Менавіта гэта я і мае калегі бачым сваёй асноўнай задачай. Як мы яе рэалізоўваем? Працуем з усімі дзецьмі. У нашай гімназіі прытрымліваюцца правіла: не адораных дзяцей няма. Я таксама пераканана, што пэўнымі здольнасцямі валодае кожны вучань. Таму вучэбны працэс і яго псіхалагічнае забеспячэнне арганізоўваю з улікам індывідуальных асаблівасцей дзяцей, заўсёды імкнуся падтрымаць кожнага навучэнца і развіць яго таленты. Стараюся, каб урокі адрозніваліся разнастайнасцю, скіраванасцю на дыферэнцыяцыю і індывідуалізацыю. У сукупнасці з шырокай пазаўрочнай работай і ўзаемадзеяннем з бацькамі гэта прыносіць адпаведныя вынікі, — расказала настаўніца пачатковых класаў Т.С.Багамолава.
І сапраўды, ужо ў пачатковых класах навучэнцы гімназіі знаходзяць сябе. Адны паспяхова ўдзельнічаюць у алімпіядах, другія — у творчых конкурсах, трэція — у спартыўных спаборніцтвах, хтосьці займаецца даследаваннямі і захоплены навукай, хтосьці — актывіст грамадскага жыцця і развівае свае лідарскія задаткі.
Упор — на інтэлектуальнае развіццё…
Самаразвіццё гімназісты паспяхова працягваюць і на наступных ступенях навучання, бо эстафету настаўнікаў пачатковых класаў падхопліваюць іх калегі.
— У сярэдняй і старшай школе нашы навучэнцы працягваюць займацца праграмаваннем, робататэхнікай і тэхнічнай творчасцю, спрабуюць сябе ў літаратурнай творчасці на традыцыйных пасяджэннях гімназічнай літаратурнай кавярні, удасканальваюць свой узровень валодання замежнай мовай, наведваючы заняткі клуба “Паліглот” і ўдзельнічаючы ў фестывалі замежнай песні, дэманструюць свой крэатыў у Міжнародным конкурсе “Адысея Розуму”. З 2018 года ў гімназіі практыкуецца рэалізацыя практыка-арыентаваных праектаў. За гэты час вучні паспелі распрацаваць і ўвасобіць у жыццё такія праекты, як “Гарадок бяспекі”, “SMART-званок”, мабільны дадатак “Дом-школа-дом”, OpenStreetMap “Актуалізацыя даных па горадзе Бабруйску” і інш., — адзначыла С.В.Севярын. — На гэтым этапе прыярытэт надаём развіццю інтэлектуальных здольнасцей дзяцей. І тут важную ролю адыгрывае функцыянаванне Цэнтра па рабоце з адоранымі навучэнцамі і таварыства “Вялікая Акадэмія”, дзе хлопцы і дзяўчаты рыхтуюцца да ўдзелу ў алімпіядным руху і займаюцца даследчай дзейнасцю, — дадала Святлана Віктараўна.
Педагагічны калектыў гімназіі здолеў аб’яднаць традыцыйныя і сучасныя падыходы да навучання ў адзіную, цэласную сістэму. Кожны педагог імкнецца ствараць на сваіх уроках сітуацыі поспеху для вучняў. Напрыклад, настаўніца англійскай мовы Т.К.Вадап’янава, якая падрыхтавала не аднаго пераможца трэцяга этапу рэспубліканскай алімпіяды, дзвюх уладальніц 100-бальных сертыфікатаў на ЦТ, лічыць, што для развіцця здольнасцей адораных навучэнцаў педагогам неабходна змяніць свае ўнутраныя ўстаноўкі ў адносінах да дзяцей.
— Сучаснаму настаўніку трэба мяняць звыклы падыход, які задаецца наступнымі ролямі: “Я — настаўнік, аўтарытэт, ведаю ўсё па сваім прадмеце, маё меркаванне з’яўляецца вызначальным, ты — вучань, ведаеш мала і павінен слухаць мяне”. Сёння неабходныя наступныя ролі ў зносінах: “Мы партнёры, наш статус роўны, няма абсалютных ісцін, існуюць розныя падыходы да вырашэння праблем, і мы разам гатовы іх абмяркоўваць”, — упэўнена Таццяна Канстанцінаўна.
Па яе меркаванні, раскрываць патэнцыял адораных дзяцей дапамагае таксама прынцып развіццёвага навучання. Педагог павінен імкнуцца да таго, каб дзеці не проста засвойвалі веды, а развівалі свае асабістыя якасці. Для гэтага настаўніку неабходна стаць арганізатарам і натхняльнікам самастойнай вучэбна-пазнавальнай і творчай дзейнасці навучэнцаў.
— Варта таксама выконваць прынцып уліку ўзроставых магчымасцей. І, канечне, не забывацца пра індывідуалізацыю і дыферэнцыяцыю навучання. Тады і дасягненні вучняў не прымусяць сябе доўга чакаць, — падкрэсліла Т.К.Вадап’янава.
А вось на думку яе калегі, настаўніцы матэматыкі А.Ю.Жыркевіч, на рахунку якой падрыхтоўка пераможцаў нават міжнародных алімпіяд, педагогу важна здолець абудзіць разумовы працэс вучня. Алена Юр’еўна дасягае гэтага, выкарыстоўваючы падчас заняткаў метад “дзіцячага эксперыменту”, даследчы, пошукавы, праблемны, мадэльны метады. Сутнасць гэтых методык у тым, што вучні сутыкаюцца з праблемнай сітуацыяй, а пасля самі вызначаюць, які матэрыял яны не ведаюць, што павінны паўтарыць для вывучэння новай тэмы, складаюць алгарытм для вырашэння вучэбнай задачы.
— Матэматычныя сачыненні, выкарыстанне прыказак, крыжаванак, кадзіраванне адказаў да заданняў, выкарыстанне прыёмаў “наўмыснай памылкі”, канкрэтнай сітуацыі, “тоўстых” і “тонкіх” пытанняў, “эфекту 30 секунд”, метаду “мазгавога штурму”, прынцыпу Хаджы Насрэддзіна — “хай тыя, хто ведае, раскажуць тым, хто не ведае”, прынцыпу Сарока-Расінскага — “менш настаўніка — больш вучня”, складанне задач на зададзеную тэму і па аналогіі, чытанне малюнкаў і графікаў, выраб мадэляў, прымяненне метаду харавых адказаў — гэта далёка не поўны пералік тых “педагагічных фішак”, якія актывізуюць разумовыя працэсы навучэнцаў, дапамагаюць ім набываць вопыт у крэатыўнай і кагнітыўнай дзейнасці. Акрамя гэтага, я ўвесь час праводжу заняткі-пагружэнні, практыкую заняткі, якія вядуць вучні, навуковыя спрэчкі, заняткі па пошуку ісціны, — паведаміла А.Ю.Жыркевіч.
Ужо на этапе падрыхтоўкі да ўдзелу ў алімпіядах Алена Юр’еўна асаблівы ўпор робіць на максімальную самастойнасць вучняў, рэалізацыю прынцыпу актыўнасці ведаў. Вельмі значным А.Ю.Жыркевіч лічыць матывуючае слова і падтрымку настаўніка. Яе парады, як і практычныя напрацоўкі, бяруць пад увагу іншыя педагогі гімназіі. Наогул, у гэтай навучальнай установе настаўнікі знаходзяцца ў рэжыме пастаяннага абмену эфектыўным вопытам.
…і даследчую дзейнасць
Педагогі трэцяй бабруйскай гімназіі перакананы: схільнасці да даследаванняў закладзены ў кожным без выключэння вучні. Ва ўсіх ёсць дапытлівасць, пастаяннае імкненне назіраць і эксперыментаваць, самастойна шукаць новыя звесткі пра навакольны свет. Але як зацікавіць, захапіць дзяцей даследчай дзейнасцю, як пасля прывесці іх праекты да поспеху?
— Гэтую работу трэба праводзіць метадычна, паэтапна і ненадакучліва. Найлепшым чынам тут дапаможа выкарыстанне праектнай тэхналогіі, — упэўнена настаўніца гісторыі гімназіі І.В.Лазаковіч. — З дапамогай гэтай тэхналогіі можна не проста навучыць дзяцей самастойнасці, далучыць іх да даследчай дзейнасці, але і навучыць іх быць паспяховымі!
Падрыхтоўку вучняў да даследчай дзейнасці Ірына Віктараўна пачынае падчас урокаў. На занятках настаўніца стварае праблемныя сітуацыі і падводзіць вучняў да пастаноўкі даследчай задачы ці праблемы. Іх фармуляванне адбываецца ў працэсе ўсведамлення навучэнцамі інтэлектуальнай складанасці, жадання яе пераадолець.
— Падчас такой работы дапамагаю вучням правільна вызначыць прадмет, мэты і задачы даследавання, сістэматызаваць матэрыял, зрабіць высновы і абагульненні. Тэма даследавання заўсёды вызначаецца згодна са схільнасцямі і інтарэсамі навучэнцаў. А яшчэ важна, каб даследаванне стала адкрыццём для вучня, актывізавала яго цягу да ведаў, раскрыла яго здольнасці, — патлумачыла І.В.Лазаковіч.
Вялікі стымул да даследаванняў гімназістам дае дзейнасць ва ўстанове навуковага таварыства. Вучні малодшых класаў займаюцца даследаваннямі ў “Малой Акадэміі”, тыя, хто вучыцца ў 5—11- х класах — у “Вялікай Акадэміі”. У гэтых аб’яднаннях дзеці не толькі займаюцца навуковым пошукам і эксперыментамі, але і ўпершыню прадстаўляюць вынікі сваіх праектаў. У гімназіі штогод праходзяць некалькі навуковых міні-канферэнцый, на якіх вучні могуць публічна расказаць пра свае даследаванні.
— Для нашых юных даследчыкаў гэтыя сустрэчы — своеасаблівая трэніроўка перад аналагічнымі выступленнямі ўжо на рэальных конкурсах. Такая “рэпетыцыя”, як правіла, дае высокі вынік, — падкрэсліла намеснік дырэктара гімназіі па вучэбнай рабоце С.В.Севярын.
Выдатныя дасягненні
У гімназіі № 3 Бабруйска стварылі атмасферу, якая ўвесь час трымае дзяцей у інтэлектуальным пошуку, дае ім магчымасць паспрабаваць сябе ў розных відах дзейнасці і галінах навукі. Як вынік — яны дэманструюць значныя дасягненні ў вучобе.
Гімназісты рэгулярна прывозяць у родную навучальную ўстанову прызавыя дыпломы са спаборніцтваў і конкурсаў рознага ўзроўню. Яны неаднаразова заваёўвалі пераможныя медалі на міжнародных алімпіядах, неаднойчы былі прызёрамі алімпіяды Саюзнай дзяржавы “Расія і Беларусь: гістарычная і духоўная еднасць”. Штогод навучэнцы гэтай установы становяцца пераможцамі заключнага этапу рэспубліканскай алімпіяды па вучэбных прадметах, часта перамагаюць на абласным і заключным этапах рэспубліканскага конкурсу даследчых работ. Адметна, што гімназісты — пастаянныя прызёры яшчэ і творчых конкурсаў, разнастайных спартыўных спаборніцтваў.
Як запэўніла намеснік дырэктара гімназіі С.В.Севярын, плённа працаваць над развіццём сваіх вучняў педагагічны калектыў навучальнай установы плануе і надалей.
— Усебаковае раскрыццё дзіцячых здольнасцей мы лічым сваёй прыярытэтнай мэтай. Нягледзячы на ў цэлым станоўчую сістэму работы, у нас ёсць і пэўныя недапрацоўкі. Мы іх бачым і выпраўляем. Прычым выпраўляем сумесна, выслухоўваючы меркаванні і прапановы настаўнікаў, навучэнцаў, бацькоў. Разам імкнёмся да ўдасканалення асяроддзя, стварэння неабходных умоў для рэалізацыі патэнцыялу кожнага дзіцяці.
Ганна СІНЬКЕВІЧ.
Фота прадастаўлены ўстановай адукацыі.
