Навучэнцы сярэдняй школы № 2 Гарадка імя А.П.Сабалеўскага не проста ведаюць гісторыю роднага краю і ганарацца ёй, але і з ахвотай могуць расказаць пра мясцовыя абрады, адметнасці кухні ці народных рамёстваў. А натхняе іх захавальніца музейных фондаў Людміла Ляўшова. Падрабязнасці – у матэрыяле карэспандэнта “Настаўніцкай газеты”.
Гэта плён вялікай работы, якую дзень за днём рупліва вядзе ўвесь педагагічны калектыў на чале з дырэктарам Нінай Яфрэмавай. А яшчэ школьнікам двойчы моцна пашанцавала. Справа ў тым, што тут дзейнічае выдатны комплексны музей, экспазіцыі якога змалку знаёмяць дзяцей з ранейшым вясковым жыццём і працоўнымі заняткамі іх продкаў, гісторыяй малой радзімы, яе традыцыямі — у тым ліку на працягу стагоддзяў назапашанымі ў сістэме адукацыі раёна. Музейная прастора не абмяжоўваецца дзвюма спецыяльна адведзенымі пад яе заламі. На сценах фае прыцягваюць увагу малюнкі, што паказваюць прадметы і аб’екты, звязаныя са старажытнымі легендамі і помнікамі гісторыі Гарадоччыны. Нярэдка, асабліва ў святочныя дні, светлы і гасцінны, працавіты і творчы, па-сялянску грунтоўны, клапатлівы і крыху гарэзлівы музейны настрой выходзіць на прышкольную тэрыторыю — і штораз з’ядноўвае педагогаў, навучэнцаў і іх бацькоў, запрошаных гасцей і гараджан у цікавай добрай справе.
Калі ўважліва прыглядзецца да такіх школьных мерапрыемстваў, заўсёды вылучыш вокам абаяльную жанчыну, за якой, здаецца, падзеі і людзі рухаюцца, нібы нітка за іголкай, каб сабрацца ў задуманы прыгожы ўзор. Без захавальніцы музейных фондаў Людмілы Ляўшовай жыццё школы складана ўявіць. Магчыма, найперш таму, што і сама педагог сэрцам адданая школе. У словах вучняў пра любімую настаўніцу гучыць лаканічнае, вельмі красамоўнае: “Нам пашчасціла сустрэцца”.
Група вучняў-валанцёраў пад куратарствам Людмілы Пятроўны падтрымлівае парадак на тэрыторыі праваслаўнага храма Андрэя Першазванага, даглядае створаны на школьнай тэрыторыі фітаагарод, рыхтуе з духмяных зёлак карысныя напіткі і частуе імі наведвальнікаў музея.
Людміла Пятроўна гатова гадзінамі расказваць пра музей, здзейсненыя і новыя праекты, планы, вучняў, калег — прычым так натхнёна і прафесійна, што нельга не заслухацца. Між тым калі запытацца пра нешта з яе асабістай біяграфіі, відавочна саромеецца, стараецца неўпрыкмет перавесці гаворку на іншую тэму. Праз велізарны працоўны вопыт, дасведчанасць, яркі педагагічны талент раптам праступае далікатная, сціплая вясковая беларускасць. Незвычайным чынам гэта вымушае пільней услухоўвацца, узмацняе каштоўнасць кожнага настаўніцкага слова.
Мая суразмоўніца выгадавала не адно вучнёўскае пакаленне, аднак нават на пытанне, колькі часу працуе ў сістэме адукацыі, адказвае не адразу. Пачынае ўголас адлічваць ад важнай для яе падзеі: “Вось на другі год, як адкрылі новы будынак школы, у 1988-м я сюды і трапіла”. Па-дзіцячы шчыра здзіўляецца: “Атрымліваецца, 36 гадоў! Неяк не лічыла, іншае ў галаве. Здавалася, што менш”.
Нарадзілася будучая настаўніца тут, на Гарадоччыне. Скончыла бібліятэчны тэхнікум у Магілёве, вярнулася на радзіму. У рабоце бібліятэкара багата кропак судакранання з настаўніцтвам. З часам менавіта ў ім наша гераіня адчула сваё прызванне, таму паступіла ў Віцебскі дзяржаўны педагагічны інстытут імя С.М.Кірава (цяпер ВДУ імя П.М.Машэрава). З выбарам спецыяльнасці не вагалася. Нешта падштурхнула ўнутранае — родная мова і літаратура, без варыянтаў! У выніку як прыйшла на першае настаўніцкае рабочае месца ў сярэднюю школу № 2 Гарадка, так і не здрадзіла ёй ніколі. Забягаючы наперад, трэба дадаць: праз пэўны час у альма-матар Людмілы Ляўшовай паступяць яе дачка і сын.
На факультэт, дзе вучылася настаўніца, пракладуць сцежку каля двух дзясяткаў яе вучняў. Што характэрна — многія з іх зараз працуюць у Гарадоцкім раёне. З 2016 года Людміла Пятроўна стала захавальніцай фондаў школьнага музея. Экспанаты для яго збіралі ўсёй школай.
— Вось кросны, некалькі дэталей ад іх прывёз нам былы дырэктар школы Уладзімір Кірылаў, — знаёміць з экспазіцыямі педагог. — Добра, але як гэта дзецям прадставіць, паказаць? У маёй роднай вёсцы я ведала сям’ю, дзе жанчыны раней займаліся ткацтвам. Памятала, былі ў іх кросны. Пагаварыла з жанчынай з гэтага роду. Тая прызналася, што, верагодна, у бацькоўскай хаце штосьці і ляжыць, а дакладна сама не ведае. Прапанавала з’ездзіць, пашукаць ды забраць, бо ёй яны не патрэбны. Паехалі мы туды з сынам ды на гарышчы знайшлі кросны. На жаль, нерабочыя. Затое аснова з’явілася, каб сабраць элементы двух станкоў, паказаць школьнікам наглядна працэс ткацтва. Так і напаўнялі фонды разам. Мы ездзілі па вёсках з вучнямі, збіралі. Калегі далучыліся, бацькі навучэнцаў. Была ў нас настаўніца пачатковых класаў Валянціна Грыбалёва. Яна аддала музею самаробную мэблю, якой карысталася некалькі пакаленняў сям’і: дзве разныя шафы, ложак, куфар. Кожны музейны прадмет мае цікавую гісторыю, а мы яе зберагаем і з задавальненнем расказваем. Нават наватворы: напрыклад, саха ў нас не старажытная, яна зроблена ў ходзе рэалізацыі вучнёўскага праекта пад кіраўніцтвам настаўніцы беларускай мовы і літаратуры Людмілы Фірсавай. Мы ўвогуле плённа супрацоўнічаем з калегамі. Найперш, безумоўна, з філолагамі. Вынікі даследчай і праектнай дзейнасці на базе музея радуюць. Нашы дзеці часта становяцца пераможцамі розных конкурсаў і канферэнцый.
У сістэме школьнай музейнай педагогікі ёсць кірунак, якога Людміла Ляўшова прытрымліваецца шмат гадоў, — выхаванне дзяцей на творах беларускіх пісьменнікаў. Па коласаўскай “Новай зямлі”, якую называюць энцыклапедыяй сялянскага жыцця, сумесна з актывам музея склала квесты рознай тэматыкі: на аснове народнага фальклору, гульнявыя, пазнавальныя. Яшчэ сярод любімых твораў — паэма “Тарас на Парнасе”, напісаная земляком Канстанцінам Вераніцыным.
Часта захавальніца музейных фондаў практыкуе камбінаваныя ўрокі, арганізуе іх разам з настаўнікамі-прадметнікамі. Напрыклад, урок біялогіі Таццяны Ласкінай па тэме “Харчовыя дабаўкі” працягваецца музейнымі заняткамі “Ежа нашых продкаў”. Па аналагічнай сістэме на пляцоўках музея вучні знаёмяцца з асаблівасцямі культывацыі і выкарыстання лёну, іншых сельскагаспадарчых і лекавых раслін або цеплавой апрацоўкі тканін са старажытнасці да нашых дзён.
Навучэнцаў пачатковых класаў на музейных занятках Людміла Ляўшова прываблівае гульнявымі заданнямі, многія з якіх аўтарскія, а таксама звяртаецца да інсцэніровак.
Дзеці любяць удзельнічаць у святах каляндарна-абрадавага кола з адпаведнымі дэкарацыямі і касцюмамі, якія Людміла Пятроўна ладзіць па сваіх сцэнарыях, складзеных на аснове мясцовага матэрыялу. Акрамя таго, калегам у раёне дапамагае рыхтаваць нестандартныя прэзентацыі да розных конкурсаў — яна для іх хоць і не дыпламаваны, але вельмі аўтарытэтны эксперт па драматургіі і рэжысуры. Педагог не толькі да прафесіі ставіцца творча. Даўняе захапленне Людмілы Пятроўны — паэзія. Частка аўтарскіх сцэнарыяў, экскурсій складзена ў вершаванай форме. І кожны радок прасякнуты любоўю да роднай зямлі, што жыве-звініць у спеўнай душы настаўніцы:
Гарадоччына —
мудрая, светлая,
Край блакітных азёр і лясоў.
Для людзей з дабрынёю
прыветная
І сардэчная для сяброў.
Таццяна БОНДАРАВА
Фота аўтара
