Напрыканцы мінулага года быў афіцыйна абвешчаны VI конкурс праектных прапаноў па праграме “Tэмпус IV”. Яго задачай з’яўляецца садзейнічанне шматбаковаму супрацоўніцтву паміж універсітэтамі, органамі ўлады і арганізацыямі з краін – членаў ЕС і краін-партнёраў, заснаванае на рэфармаванні і мадэрнізацыі вышэйшай адукацыі.
Тэрмін падачы праектных прапаноў — да 26 сакавіка 2013 года. Вынікі конкурсу будуць абвешчаны ў кастрычніку.
Пра тое, чаму ўніверсітэтам варта ўдзельнічаць у праектах праграмы “Tэмпус” і на што важна звярнуць увагу пры падрыхтоўцы праектных прапаноў, мы папрасілі расказаць начальніка аддзела міжнародных сувязей Полацкага дзяржаўнага ўніверсітэта Сяргея Васільевіча ПЕШКУНА.
Дарэчы, ПДУ ўдзельнічае ў сумесных еўрапейскіх праектах “Тэмпус” з 1996 года. Гэта дазволіла ўніверсітэту значна палепшыць матэрыяльна-тэхнічную базу, атрымаць сучаснае камп’ютарнае абсталяванне, навукова-тэхнічную літаратуру, вучэбныя і метадычныя дапаможнікі. Выкладчыкі, супрацоўнікі і студэнты Полацкага дзяржаўнага ўніверсітэта атрымалі магчымасць вучыцца і працаваць на якасна новым узроўні.
— Раскажыце, Сяргей Васільевіч, якія яшчэ перавагі дае ўдзел у праектах праграмы “Tэмпус”?
— Удзел у праектах “Тэмпус” дазваляе ўніверсітэтам краіны далучыцца да еўрапейскага вопыту, разам распрацоўваць канкурэнтаздольныя праграмы навучання, ствараць прывабныя ўмовы для навучання, што дае высокія і ўстойлівыя вынікі. Сённяшні выпускнік такіх праграм гатоў тэарэтычна і практычна вырашаць праблемы, якія ставіць постіндустрыяльнае грамадства з яго дынамічнымі працэсамі глабалізацыі і працоўнай міграцыі.
Беларускія ўніверсітэты актыўна ўдзельнічаюць у праектах праграмы “Тэмпус” з самага пачатку яе існавання. І калі раней матэрыяльная база і ўмовы развіцця беларускай сістэмы адукацыі значна адставалі ад еўрапейскіх, то на сённяшнім этапе нашы ўніверсітэты паспяхова спраўляюцца з абнаўленнем матэрыяльных рэсурсаў. Сёння першачарговымі з’яўляюцца пытанні росту прафесіяналізму кадраў, якія забяспечваюць рэфармаванне вышэйшай школы, удасканалення і аптымізацыі працэсаў адукацыі, працэсаў, якія падтрымліваюць паспяховую дзейнасць устаноў, а таксама пытанні здаровай канкурэнцыі сярод універсітэтаў адной краіны і рэгіёна, а таксама іх супрацоўніцтва. Па гэтай прычыне праграма “Тэмпус” зведала якасныя змены: змяніліся тыпы праектаў, колькасць удзельнікаў праектаў, а таксама падыходы да праектнай дзейнасці.
Цяпер палітычна важным з’яўляецца ўступленне Беларусі ў Балонскі працэс. Гэта павінна быць старанна падрыхтавана як на ўзроўні дзяржавы, так і на ўзроўні ўніверсітэтаў і аб’яднанняў. Шмат што ўжо дасягнута, але многае яшчэ трэба будзе вырашыць.
На жаль, некаторыя каштоўнасці, стратэгіі і палажэнні Балонскага працэсу не належным чынам інтэрпрэтуюцца ў нас па прычыне неразумення распрацоўшчыкамі стратэгій у нашай краіне перадумоў і ўмоў працякання розных працэсаў у краінах Еўропы. Шмат што капіруецца і выбарачна пераносіцца ў нашу адукацыйную сістэму, аднак без істотнага ўдасканалення самой сістэмы. Гэта ў многім тлумачыць праблемы ўкаранення перадавога вопыту Балонні.
Яскравы прыклад такога капіравання – стварэнне так званых вучэбна-метадычных аб’яднанняў, якія ў Еўропе з’яўляюцца сеткамі супрацоўніцтва паміж універсітэтамі, што рыхтуюць спецыялістаў для пэўнай галіны. Там універсітэты ўдзельнічаюць раўнапраўна, у іх няма УВА-каардынатараў (“галаўных”), а кіраўнік аб’яднання выбіраецца раз у год. Такія аб’яднанні абмяркоўваюць праблемы і калегіяльна прымаюць рашэнні па стратэгіях і вучэбных планах, якія кожны ўніверсітэт у далейшым выпрацоўвае сам, зыходзячы са спецыфікі развіцця свайго рэгіёна.
У нашай краіне гэта робіцца на іншым узроўні і па іншай методыцы. Кожнае вучэбна-метадычнае аб’яднанне ўзначальваецца галаўной установай па спецыяльнасці, якая і дыктуе ўсім, хто рыхтуе спецыялістаў па аналагічнай спецыяльнасці ў розных рэгіёнах, без уліку спецыфікі, магчымасцей і патрэб іншых універсітэтаў і работадаўцаў. Як правіла, гэта сталічныя ўстановы вышэйшай адукацыі. У такіх умовах рэгіянальныя універсітэты знаходзяцца ў прыгоннай залежнасці ад рашэнняў мінчан, што ў выніку прыводзіць да запаволення працэсаў рэгіянальнага развіцця, у тым ліку кадравага голаду на прадпрыемствах рэгіёнаў, прыбытак якіх, дарэчы, з’яўляецца значнай часткай бюджэту краіны.
У такіх умовах праекты “Тэмпус” дапамагаюць рэгіянальным універсітэтам развівацца ў адпаведнасці з сусветнымі тэндэнцыямі, быць на ўзроўні сваіх партнёраў на кантыненце. Праекты ствараюць дух партнёрства, здаровай канкурэнцыі і нацэльваюць на развіццё складанай, але ў той жа час ўстойлівай сістэмы адукацыі ў краіне. Дзякуючы такім праектам, многія ўніверсітэты ў краіне не толькі пазнаёміліся з перадавымі методыкамі і інструментамі арганізацыі вучэбнага працэсу, але і актыўна ўкараняюць гэтыя методыкі і карыстаюцца такімі прыладамі ў сваёй штодзённай практыцы.
Найбольш актыўнымі ўдзельнікамі праграмы “Тэмпус” у Рэспубліцы Беларусь з’яўляюцца Гродзенскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Янкі Купалы, Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт, Полацкі дзяржаўны ўніверсітэт. Многія ўстановы вышэйшай адукацыі, якія раней не праяўлялі актыўнасць у міжнародным супрацоўніцтве, сёння ўжо з’яўляюцца ўдзельнікамі праектаў праграмы і набываюць вопыт работы на міжнародным узроўні. Гэта, безумоўна, станоўча паўплывае і на ўнутранае развіццё такіх універсітэтаў, і на развіццё ўсёй сістэмы ўніверсітэцкай адукацыі ў Беларусі і на кантыненце.
— Як стаць удзельнікам праекта ў праграме “Тэмпус”? Хто ва ўніверсітэце павінен узяць на сябе галоўную ініцыятыву ў падрыхтоўцы праектных прапаноў і пошуку партнёраў?
— Удзел у праекце ініцыіруецца непасрэдна выканаўцамі праекта ва ўстанове вышэйшай адукацыі. На кафедрах супрацоўнікі займаюцца навукова-даследчай дзейнасцю, вынікі якой цікавыя калегам з іншых універсітэтаў. Для таго каб удзельнічаць у праектах, трэба мець прафесійныя кантакты ў сваёй краіне і за мяжой. Немалаважным фактарам, які спрыяе ўдзелу ў праектах міжнароднага супрацоўніцтва, з’яўляецца імкненне да развіцця і прафесійны рост.
Як правіла, устойлівыя сувязі і паспяховыя праекты ёсць у тых універсітэтах, дзе распрацаваны стратэгіі развіцця і выконваецца тактыка рэалізацыі стратэгій. І гэта зразумела — любы праект прадугледжвае распрацоўку стратэгіі ўздзеяння, плана развіцця стратэгіі, мерапрыемстваў па дасягненні запланаваных вынікаў, а таксама схемы выкарыстання наяўных рэсурсаў або набыцця новых.
Такім чынам, з чаго пачаць? Абвешчаны конкурс заявак, ёсць жаданне ўдзельнічаць. Для пачатку гэта самае галоўнае: калі ёсць жаданне, заўсёды знойдуцца магчымасці.
Цяпер да справы. Перш за ўсё трэба звярнуцца ў аддзел міжнародных сувязей для таго, каб абмеркаваць магчымасці, рэальнасць удзелу ў праектах, прааналізаваць існуючыя ва ўніверсітэце стратэгічныя планы развіцця, супаставіць іх з прыярытэтамі праграмы “Тэмпус”, у тым ліку нацыянальнымі і рэгіянальнымі прыярытэтамі, пазначанымі ў тэксце конкурсу заявак на праекты. Калі знаходзіцца прыярытэт і ўзнікае папярэдняя ідэя, апошнюю варта запісаць на роднай і на англійскай мове, прадумаўшы пры гэтым праблемы і патрэбы мэтавых груп, мэты і задачы праекта, прыкладныя вынікі, а таксама сферу прымянення вынікаў.
Усё гэта — папярэдняя работа. Цяпер важна знайсці надзейных партнёраў, тых, з кім цікава і каму можна давяраць. Наводзяцца кантакты. Як правіла, з 15 кантактаў і запытаў на ўдзел у праекце 2/3 становяцца рабочымі для праектнай заяўкі. Пазней, у выніку абмеркаванняў з партнёрамі, высвятляецца самае важнае пытанне партнёрства ў кансорцыуме — хто будзе ўзначальваць кансорцыум і стане атрымальнікам гранта? Звычайна гэта самы дасведчаны партнёр, той, каму давяраюць усе астатнія партнёры ў кансорцыуме.
— Як падрыхтаваць канкурэнтаздольную конкурсную прапанову (ад ідэі — да падачы заяўкі)?
— Самае важнае ў справе падрыхтоўкі заяўкі — добра ведаць праграмныя дакументы праграмы “Тэмпус” і патрабаванні абвешчанага конкурсу заявак. У тэксце заяўкі, у суправаджальных дакументах і дадатках заяўнік знойдзе вычарпальную інфармацыю пра тое, што канкрэтна патрабуецца пісаць у розных частках заяўкі.
Абавязковай умовай падачы заяўкі з’яўляецца валоданне заяўнікам методыкай праектнай дзейнасці. Як правіла, людзі, занятыя ў такой дзейнасці, маюць выдатныя навыкі аналізу праблем і патрэб мэтавых груп, адрозніваюць мэтавыя групы ад стэйкхолдараў, умеюць пісьменна скласці абгрунтаванне праекта і апісаць метадалогію яго рэалізацыі.
І апошняе. Паспяховая заяўка — гэта заўсёды заяўка ад кансорцыума, а не ад аднаго ўніверсітэта, у падначаленні якога знаходзяцца ўсе астатнія партнёры. У такой заяўцы відаць (з апісання мерапрыемстваў і вынікаў, з бюджэту), што ўся работа размеркавана паміж партнёрамі прапарцыянальна іх вопыту і магчымасцям.
— Якія асноўныя памылкі дапускаюць заяўнікі ў працэсе падрыхтоўкі конкурсных прапаноў?
— З крытэрыямі выдзялення грантаў можна азнаёміцца ў аб’яве конкурсу заявак на праекты “Тэмпус”. У тэксце падрабязна выкладзены пытанні, на якія варта звярнуць увагу пры напісанні конкурсных прапаноў.
Трэба сказаць, што ў апошні час назіраецца тэндэнцыя паляпшэння якасці заявак, што падаюцца на праекты “Тэмпус”. Але, нягледзячы на гэта, яшчэ сустракаюцца вельмі слабыя заяўкі. Як правіла, гэта конкурсныя прапановы, распрацаваныя ў спешцы. Таму параю заяўнікам пачаць работу задоўга да заканчэння тэрміну падачы прапаноў і працаваць інтэнсіўна на працягу ўсяго тэрміну, не робячы перадышак і не адкладваючы на потым важныя пытанні.
Ёсць і яшчэ адна парада. У пакет заяўкі ўваходзяць тры асноўныя дакументы — заяўка, бюджэт з рабочым планам праекта і логіка-структурная схема. Варта некалькі разоў прачытаць усе тры і супаставіць напісанае, для таго, каб пераканацца, што інфармацыя ва ўсіх трох дакументах супадае.
— Раскажыце пра шосты конкурс заявак па праграме “Tэмпус”. Ці ёсць адрозненні ад папярэдніх конкурсаў, на што варта звярнуць увагу патэнцыяльным заяўнікам?
— Шосты конкурс мала чым адрозніваецца ад пятага. Тым не менш ёсць адметныя рысы. Першае — спіс нацыянальных і рэгіянальных прыярытэтаў. Другое — пры ацэнцы заявак асаблівая ўвага будзе ўдзяляцца аналізу сітуацыі праектнай дзейнасці (праекты праграмы “Тэмпус”) у краіне-партнёры, у нашым выпадку — Рэспубліцы Беларусь. Таму варта ацаніць пераемнасць або ступень навізны праектных прапаноў, што падаюцца.
У шостым конкурсе яшчэ раз акцэнтуецца важнасць прыцягнення да праектнай дзейнасці ўніверсітэтаў краіны-партнёра, якія ніколі не прымалі ўдзел у праектах праграмы “Тэмпус”. Гэта зусім не азначае, што, нягледзячы на якасць пададзенай заяўкі, праектная прапанова будзе ўхвалена арганізацыяй-донарам выключна з-за таго, што ўсе ці большасць партнёраў у кансорцыуме — універсітэты-пачаткоўцы.
Трэба адзначыць, што за 20 гадоў гісторыі праграмы “Тэмпус” ніколі праекты праграмы не каардынаваліся ўстановамі вышэйшай адукацыі Беларусі. Зразумела, што ва ўніверсітэтаў няма вопыту і дастаткова развітой інфраструктуры для кіраўніцтва такімі праектамі ўнутры ўстановы, а таксама надзейнай схемы падтрымкі дзяржаўных структур.
Тут неабходна адзначыць фактар, які перашкаджае развіццю міжнароднай праектнай дзейнасці ў краіне. Гэта працяглая працэдура абавязковай рэгістрацыі праектаў у міністэрствах і ведамствах краіны і адабрэнне на самым высокім узроўні. Ёсць выпадкі, калі праекты не рэгістраваліся на працягу 2 гадоў, гэта значыць, на працягу ўсяго тэрміну іх выканання. Пры гэтым не бярэцца пад увагу, што ўсё гэта негатыўна адбіваецца на іміджы нашай краіны за мяжой. У той жа час абсалютна відавочна, што наш поспех залежыць ад вельмі цеснага ўзаемадзеяння як паміж установамі краіны, так і з замежнымі ўніверсітэтамі і арганізацыямі.
— Дзякуй, Сяргей Васільевіч, за інтэрв’ю.
