Мінская вобласць заўсёды адрознівалася адметным падыходам у сістэме адукацыі і выхавання. Спалучэнне традыцый і навацый, ініцыятыўнасць і амбіцыйнасць маладых настаўнікаў у адзінстве з вопытам старэйшых педагогаў дазволілі вобласці быць лідарам, часам апярэджваючы іншых на некалькі крокаў.
Пра развіццё сістэмы адукацыі Міншчыны карэспандэнту “Настаўніцкай газеты” расказала заслужаны работнік адукацыі начальнік упраўлення па адукацыі Мінаблвыканкама з 2002 па 2012 год Таіса Іванаўна Данілевіч.
Бачыць у вучнях асобу
Таіса Іванаўна Данілевіч — выдатнік адукацыі, адзіны ў краіне начальнік упраўлення па адукацыі, удастоены ганаровага звання “Заслужаны работнік адукацыі Рэспублікі Беларусь”. У 2012—2016 гадах — дэпутат Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь пятага склікання. Узнагароджана медалём “За працоўныя заслугі”, Ганаровай граматай Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь. Мае дзве падзякі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, грамату Савета Міністраў.
— Таіса Іванаўна, вы прайшлі шлях ад настаўніка да дэпутата Палаты прадстаўнікоў. Як фарміраваліся вашы прафесійныя ўстаноўкі, светапогляд?
— Ролю настаўніка ў жыцці кожнага з нас цяжка пераацаніць. У Нагародавіцкай сярэдняй школе Дзятлаўскага раёна, дзе вучылася, мяне акружалі выдатныя педагогі. Менавіта яны разгледзелі мае лідарскія якасці і дапамаглі ім развіцца. Тады я зразумела, што няма нічога больш важнага, чым вучыць дзяцей, бачыць у кожным з іх асобу і верыць у іх.
Пасля заканчэння Мінскага дзяржаўнага педагагічнага інстытута імя А.М.Горкага я прыйшла працаваць у Чаланецкую пачатковую школу Салігорскага раёна. Побач са мной былі вопытныя настаўнікі, у якіх я навучылася быць сабой і адчуваць удзячнасць за дапамогу, зносіны і давер.
Мне заўсёды было важна зразумець і дзіця, і дарослага, своечасова заўважыць поспехі тых, хто побач, і падтрымаць іх.
Мой вопыт як кіраўніка фарміраваўся ў сярэдняй школе № 1 Салігорска, дзе я была намеснікам дырэктара па выхаваўчай рабоце. Дырэктар установы Надзея Іванаўна Балацевіч — мой першы настаўнік на гэтай ніве і настаўнік на ўсё жыццё. Набыты вопыт стаў трывалым падмуркам для работы на пасадах загадчыка аддзела арганізацыйна-кадравай работы, загадчыка аддзела адукацыі Салігорскага гарвыканкама. Найвялікшай адказнасцю для мяне стала выбранне старшынёй Салігорскага гарадскога Савета дэпутатаў (два скліканні) і прызначэнне начальнікам упраўлення па адукацыі Мінскага аблвыканкама. Мне пашчасціла працаваць з такімі міністрамі, як Пётр Брыгадзін, Аляксандр Радзькоў, Сяргей Маскевіч. Сур’ёзны ўплыў на маё станаўленне як кіраўніка аказалі віцэ-прэм’ер урада Анатоль Тозік і, вядома ж, Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка, які для мяне заўсёды быў і застаецца прыкладам кіраўніцкай волі, любові да краіны і людзей.
— Вы кіравалі абласной сістэмай адукацыі амаль 11 гадоў. Якія найбольш важныя дасягненні ў адукацыі можаце адзначыць і чым ганарыцеся?
— Не буду хаваць, я ганаруся вынікамі работы абласной сістэмы адукацыі, якія маюць важнае значэнне для яе далейшага развіцця. У сярэдзіне 1990-х і пачатку 2000-х гадоў фарміравалася нацыянальная сістэма адукацыі, перад якой кіраўнік дзяржавы паставіў шэраг важных задач. У першую чаргу было неабходна стварыць умовы для паўнавартаснага развіцця адораных і таленавітых дзяцей, у тым ліку сельскіх. Дзякуючы губернатару Мікалаю Фёдаравічу Дамашкевічу, на базе двух прафесійна-тэхнічных вучылішчаў, якія знаходзіліся ў Мінску, быў адкрыты абласны ліцэй для адораных дзяцей з сельскай мясцовасці. У вобласці была створана эфектыўная сістэма работы з адоранымі сельскімі дзецьмі, якая ўлічвала магчымасці ўстаноў адукацыі рознага ўзроўню.
Выхаванне грамадзяніна і патрыёта заўсёды было ў прыярытэце. Мы адкрылі абласное кадэцкае вучылішча, дзе сёння паспяхова рыхтуюць кадры для сілавых структур, выхоўваюць патрыётаў. У вобласці актыўна рэалізоўваліся маштабныя і перспектыўныя праекты. Міністр адукацыі А.М.Радзькоў называў нас піянерамі ва ўсіх грандыёзных пачынаннях. Абласныя бацькоўскія сходы ўпершыню пачалі праводзіцца ў нас на Міншчыне. Гэта былі міжраённыя сустрэчы з бацькамі, навучэнцамі, настаўнікамі ў фармаце адкрытага дыялогу. Мы адкрыта абмяркоўвалі самыя хвалюючыя пытанні і праблемы.
Міншчына стала першай у краіне, дзе актыўна пачала праводзіцца аптымізацыя навучальных устаноў. З 2003 года ў вобласці з’яўляліся ўстановы адукацыі новага тыпу, рэарганізоўваліся прафесійна-тэхнічныя ўстановы, ствараліся ўмовы для падрыхтоўкі кваліфікаваных спецыялістаў па розных прафесіях. Усё гэта адбывалася з улікам кадравых патрэб аграрнага сектара рэгіёна.
Нашы педагогі шмат увагі ўдзялялі арганізацыі працоўнага выхавання ва ўсіх установах адукацыі вобласці, асабліва з удзелам выхаванцаў школ-інтэрнатаў. Зыходзячы з таго, што ў сваёй рабоце важную ролю адводзілі пераемнасці, мы стваралі пры школах-інтэрнатах жывёлагадоўчыя і раслінаводчыя структуры, у якіх дзеці вучыліся працаваць. Дзякуючы такому падыходу, многія навучэнцы потым аддавалі перавагу аграрным прафесіям, знаходзілі сваё прызванне.
Па ініцыятыве старшыні Мінскага аблвыканкама Барыса Батуры ў рэгіёне стартаваў перспектыўны праект па фарміраванні фінансавай дасведчанасці навучэнцаў. Тады сённяшні губернатар Аляксандр Турчын працаваў у аблвыканкаме старшынёй камітэта па эканоміцы, мы з ім амаль кожны дзень абмяркоўвалі механізмы пагружэння вучняў у рэальны бізнес.
Прыемна, што на Міншчыне рэалізуюцца маштабныя праекты, якія аб’ядноўваюць тысячы педагогаў, кіраўнікоў, навучэнцаў і іх бацькоў. Адны з самых удалых, на мой погляд, — дзіцячыя і маладзёжныя парламенты.
Што тычыцца нашай паспяховасці, то яна ў першую чаргу забяспечвалася адказнымі і кваліфікаванымі кадрамі, прыняццем нестандартных, эфектыўных кіраўніцкіх рашэнняў і падтрымкай з боку раённых і Мінскага абласнога выканкамаў, Міністэрства адукацыі.
— Шмат імён ужо прагучала. Каго яшчэ ўспамінаеце і за што ім удзячны?
— Мне пашчасціла працаваць з такімі намеснікамі, як Мікалай Башко, Мікалай Кулеш, Людміла Малец, Галіна Казак, Алег Семянчук. Гэта кіраўнікі з аналітычным мысленнем, якія ўмеюць бачыць перспектыву і прымаць на сябе адказнасць за вынік. Акрамя гэтага, істотны ўклад у наш агульны поспех унеслі многія кіраўнікі раённых адукацыйных сістэм. Так, аддзел адукацыі Дзяржынскага раёна пад кіраўніцтвам Вацлава Матусевіча быў прызнаны лепшым у краіне. Нясвіжскі дзяржаўны каледж імя Якуба Коласа і Салігорскі дзяржаўны каледж забяспечвалі кадравую стабільнасць усёй сістэмы адукацыі вобласці, але перш за ўсё дашкольнай і пачатковай. Слуцкі дзяржаўны каледж стаў адной з наймацнейшых устаноў у краіне і нават сёння знаходзіцца на лідзіруючых пазіцыях.
Мы забяспечылі павышэнне якасці спецыяльнай адукацыі за кошт развіцця сістэмы інтэграванага навучання і выхавання, інавацыйных падыходаў, стварылі аптымальную сетку ўстаноў, якія рэалізуюць праграмы спецыяльнай адукацыі, падрыхтавалі прафесійныя педагагічныя кадры, здольныя задаволіць патрэбы ўсіх дзяцей, у тым ліку з асаблівасцямі развіцця: у цесным партнёрстве з упраўленнем па адукацыі Мінаблвыканкама паспяхова рэалізоўваўся праект “Дзіцячая вёска “Вытокі”.
Дасягнуць вяршынь
— Ці часта даводзілася адстойваць інтарэсы Міншчыны на рэспубліканскім узроўні? Якіх пытанняў гэта тычылася? Ці лёгка вам было зайсці ў кабінет губернатара?
— Па пытанні рэарганізацыі рэгіянальных інстытутаў развіцця адукацыі ў ходзе напружаных дыскусій на рэспубліканскім узроўні і дзякуючы падтрымцы старшыні аблвыканкама Мікалая Фёдаравіча Дамашкевіча нам удалося адстаяць свае пазіцыі. Губернатар лічыў, што пастаяннае павышэнне прафесійнага ўзроўню педагога з’яўляецца вызначальнай умовай развіцця сістэмы абласной адукацыі. Мы падзялялі яго пункт гледжання і аказвалі ўсялякую падтрымку абласному ІРА ў падрыхтоўцы ўласных навуковых кадраў. Праблема вырашалася не за кошт выкладчыкаў УВА, а шляхам прыцягнення да адпаведнай работы метадыстаў з паспяховым настаўніцкім вопытам. У выніку больш за 10 метадыстаў і выкладчыкаў інстытута без адрыву ад практычнай дзейнасці атрымалі навуковую ступень і вучонае званне.
Я працавала з трыма губернатарамі Міншчыны, і ўсе яны лічылі пытанні адукацыі аднымі з найважнейшых. Кіраўнікі заўсёды былі адкрытыя для вырашэння праблем, якія ўзнікаюць у нашай сферы. Дарэчы, гэтая ўстаноўка дзейнічала і на ўзроўні райвыканкамаў. Я не сумняваюся, што і сёння ўсё складваецца менавіта так.
А што да таго, ці лёгка было адчыніць дзверы ў кабінет кіраўніка вобласці, то скажу, што сістэма адукацыі ва ўсе часы была ў прыярытэце ў кіраўніцтва аблвыканкама.
Сёння галоўнае ўпраўленне па адукацыі Мінаблвыканкама ўзначальвае Мікалай Мікалаевіч Башко. Гэта кампетэнтны, інтэлігентны, вопытны і разумны чалавек. Пад яго кіраўніцтвам вобласць дасягнула вяршынь і працягвае займаць лідзіруючыя пазіцыі ў шматлікіх кірунках. Я ўпэўнена, што дзякуючы Мікалаю Башко і яго намеснікам так будзе і далей.
— Паспяховасць сістэмы адукацыі вызначаюць кадры. Раскажыце пра свой вопыт работы з педагогамі.
— Мне заўсёды было важна чуць нашых настаўнікаў. Цікава і пазнавальна было абмяркоўваць з імі новыя ідэі. Мы адсочвалі найноўшыя тэндэнцыі і ў грамадскім развіцці, і ў прафесійным асяроддзі, удзельнічалі ў рэспубліканскіх і міжнародных семінарах, абмяркоўвалі перадавыя педагагічныя напрацоўкі, вылучалі тое, што можна адаптаваць у нашых установах.
Пастаянная ўвага выканаўчай улады да адукацыі, павага да ветэранаў педагагічнай працы і клопат пра іх, настаўніцтва і ўсебаковая падтрымка моладзі, дастойнае прызнанне і заахвочванне вынікаў настаўніцкай работы, саюз сям’і і школы, сацыяльнае партнёрства — усё гэта нязменныя складнікі паспяховасці сістэмы, якая і сёння дынамічна развіваецца. Асабліва радуе маштабнае будаўніцтва сучасных дзіцячых садоў, цэнтраў, школ, узвядзенне арэнднага жылля для педагогаў. Уражвае матэрыяльна-тэхнічная аснашчанасць устаноў. У вобласці створаны ўсе ўмовы для атрымання якаснай адукацыі. Шчырая і цвёрдая грамадзянская пазіцыя, добрасумленная праца нашых педагогаў, згуртаванасць і адзінства з бацькамі ў поглядах на выхаванне дзяцей, уменне цаніць тое, што зроблена кіраўніком дзяржавы для людзей і краіны, шмат у чым вызначылі далейшае развіццё Міншчыны.
Праверана часам
— Ваша жыццё — гэта пастаяннае ўзаемадзеянне з людзьмі. Якія якасці цэніце ў настаўніках і кіраўніках?
— Лічу, што самае галоўнае для настаўніка — гэта любіць і разумець дзяцей, умела спалучаць патрабавальнасць і дабрыню. Для добрага педагога не бывае дрэнных дзяцей, а значыць, і дрэнных людзей. Усё залежыць ад умення ўзаемадзейнічаць з навакольнымі, будаваць зносіны ў калектыве. Цаню ў настаўніках гатоўнасць да пастаяннага самаразвіцця, прафесіяналізм, адданасць сваёй справе.
За доўгія гады работы я прыйшла да высновы, што ў развіцці сістэмы ключавая роля належыць удумлівым кіраўнікам, якія адкрыты да нестандартных падыходаў у вырашэнні кіраўніцкіх пытанняў.
Цаню па-сапраўднаму творчых кіраўнікоў, якія хутка разумеюць сутнасць новых ідэй, якія бачаць іх перспектыўнасць у кантэксце дзяржаўных задач і ўмеюць накіраваць на іх рэалізацыю намаганні ўсяго калектыву. Кіраўніку неабходна мець дзяржаўнае мысленне. Як гаворыць Прэзідэнт, кожны кіраўнік павінен быць перакананым дзяржаўнікам у самым лепшым сэнсе гэтага слова. Для мяне асаблівую каштоўнасць мае тое, што праверана часам. Прымаючы ўдзел у розных мерапрыемствах, напрыклад, у дзіцячым садзе № 3, у сярэдніх школах № 2 і № 3 Бараўлян, часта размаўляю з дзецьмі і кожны раз пераконваюся, што яны выхоўваюцца на стваральным вопыце старэйшых пакаленняў, на павазе да дзяржаўных сімвалаў і любові да Радзімы. Сённяшнія школьнікі ўмеюць і хочуць працаваць, праяўляць свае таленты і здольнасці на карысць краіны. Гэта на справе пацвярджае ісціну: выхаваць патрыёта можа толькі той, хто сам з’яўляецца сапраўдным патрыётам.
Наталля САХНО
Фота Алега ІГНАТОВІЧА
